Inhoudsopgave
1 Perifeer en centraal zenuwstelsel (H1) .......................................................................................................... 4
1.1 Leerdoelen NEURO ........................................................................................................................................ 4
1.2 Algemene begrippen – vakjargon ................................................................................................................... 4
1.3 Hiërarchie van het menselijk lichaam........................................................................................................... 4
1.4 Overzicht (delen) van zenuwstelsel ................................................................................................................ 5
1.5 Terminologie assen & vlakken ....................................................................................................................... 6
1.6 Verschillende delen van het centraal zenuwstelsel ....................................................................................... 7
1.6.1 Telencephalon (grote hersenen) ................................................................................................................ 8
1.6.2 Cerebrale cortex/ cortex cerebri (hersenschors) ....................................................................................... 9
1.6.3 Hersenvliezen ........................................................................................................................................... 11
1.6.4 Hersenventrikels ...................................................................................................................................... 11
1.6.5 Hersendoorbloeding ................................................................................................................................. 13
1.6.6 Diepe structuren van het telencephalon ................................................................................................ 14
1.6.7 Diëncephalon ............................................................................................................................................ 15
1.6.8 Hersenstam .............................................................................................................................................. 17
1.6.9 Cerebellum (kleine hersenen) ................................................................................................................. 20
1.6.10 Hersenzenuwen → craniale zenuwen I tot XII .................................................................................. 21
1.6.11 Ruggenmerg en spinale zenuwen ....................................................................................................... 23
1.6.12 Perifeer zenuwstelsel .......................................................................................................................... 24
2 Zenuwcellen & steuncellen (H2) .................................................................................................................... 25
2.1 De ontdekking van neuronen en synapsen .................................................................................................. 25
2.2 Cellen en celorganellen ................................................................................................................................. 25
2.2.1 Nucleus (celkern) ..................................................................................................................................... 25
2.2.2 Dubbel kernmembraan met poriën ......................................................................................................... 25
2.2.3 Celmembraan ........................................................................................................................................... 25
2.2.4 Cytoplasma ............................................................................................................................................... 25
2.2.5 Ribosoom................................................................................................................................................... 25
2.2.6 Endoplasmatisch reticulum & golgi-apparaat ....................................................................................... 26
2.2.7 Lysosomen ................................................................................................................................................ 26
2.2.8 Mitochondrion .......................................................................................................................................... 26
2.2.9 Centriolen ................................................................................................................................................. 27
2.3 Macromoleculen en enzymen ........................................................................................................................ 27
2.4 Eiwitten en hun synthese ............................................................................................................................. 28
2.4.1 Eiwitsynthese ........................................................................................................................................... 28
2.5 Membranen en membraaneiwitten .............................................................................................................. 29
2.6 Het motorneuron ........................................................................................................................................... 30
2.7 Piramidecellen en andere neuronen ............................................................................................................ 32
2.7.1 Neuron: indeling naar vorm .................................................................................................................... 32
2.7.2 Neuron: indeling naar functie ................................................................................................................. 32
2.8 Synapsen, vesikels en neurotransmitters .................................................................................................... 33
2.9 Steuncellen (gliacellen)................................................................................................................................. 34
2.10 Multiple Sclerose (MS) ................................................................................................................................. 35
2.10.1 Wat loopt er fout bij MS?..................................................................................................................... 36
3 Neurale signalen (H3) ....................................................................................................................................... 37
3.1 Elektrofysiologie............................................................................................................................................ 37
3.2 Rustmembraanpotentiaal en actiepotentiaal .............................................................................................. 37
3.2.1 Rustmembraanpotentiaal ........................................................................................................................ 37
1
, 3.2.2 Ontstaan actiepotentiaal ......................................................................................................................... 38
3.3 Depolarisatie en hyperpolarisatie ................................................................................................................ 38
3.4 Actiepotentiaal .............................................................................................................................................. 39
3.5 Sommeren van postsynaptische potentialen en neuronenschakelingen ..................................................... 40
3.6 Membraangeleiding van de actiepotentiaal ................................................................................................ 41
3.7 Vrijstelling van neurotransmitters .............................................................................................................. 42
3.8 Neurotransmitters, kanalen en receptoren .................................................................................................. 42
3.9 Exciterende en inhiberende neurotransmissie ............................................................................................ 45
4 Somatosensorische waarneming (H6) .......................................................................................................... 46
4.1 Algemeen ....................................................................................................................................................... 46
4.2 Zintuigelijke waarneming ............................................................................................................................ 46
4.3 Stimulustransformatie en codering ............................................................................................................. 47
4.4 Somatosensorische receptorcellen ................................................................................................................ 48
4.5 Het somatosensorisch systeem...................................................................................................................... 49
4.6 Centrale banen en de primaire somatosensorische cortex .......................................................................... 50
4.6.1 Centrale banen ......................................................................................................................................... 50
4.6.2 De primaire (S1) en secundaire(S2) somatosensorische cortex ............................................................ 51
4.6.3 Sensorische associatiegebieden ............................................................................................................... 52
4.6.4 Stoornissen in herkenning ...................................................................................................................... 52
4.7 Rol van de thalamus .................................................................................................................................... 52
4.7.1 Thalamische gating.................................................................................................................................. 54
4.8 Pijnwaarneming ........................................................................................................................................... 54
4.8.1 Pijnbanen.................................................................................................................................................. 55
4.8.2 Pijn onderdrukken = pijnsignaal moduleren ......................................................................................... 55
5 Zien, horen, ruiken en proeven (H7) ............................................................................................................ 56
5.1 Het oog........................................................................................................................................................... 56
5.1.1 Fototransductie ........................................................................................................................................ 57
5.1.2 Bipolaire en ganglioncellen van de retina .............................................................................................. 58
5.1.3 Visuele perceptie ...................................................................................................................................... 59
5.2 Het oor en het evenwichtsorgaan ................................................................................................................. 60
5.2.1 Cochlea (slakkenhuis) .............................................................................................................................. 61
5.2.2 Vestibulair apparaat ................................................................................................................................ 63
5.2.3 Perceptie van geluids- en evenwichtsprikkels ....................................................................................... 64
5.3 Geurperceptie ................................................................................................................................................ 66
5.4 Smaakperceptie............................................................................................................................................. 67
6 Bewegen (H8) ...................................................................................................................................................... 68
6.1 Verschillende soorten bewegingen ............................................................................................................... 68
6.2 Reflexen ......................................................................................................................................................... 69
6.2.1 Stoornis reflex .......................................................................................................................................... 71
6.3 Motorische cortex & zenuwbanen ................................................................................................................ 71
6.3.1 Samenwerking cortexgebieden ............................................................................................................... 72
6.4 Basale ganglia .............................................................................................................................................. 73
6.4.1 Stoornissen: neurodegeneratieve aandoeningen.................................................................................... 74
6.5 Cerebellum (kleine hersenen) ....................................................................................................................... 74
6.5.1 Werking van het cerebellum ................................................................................................................... 75
6.5.2 Cerebellaire stoornissen .......................................................................................................................... 76
6.6 Neuromusculaire synapsen .......................................................................................................................... 76
2
, 6.7 Bouw van een spiervezel ............................................................................................................................... 77
6.7.1 Bouw van een myofibril ........................................................................................................................... 78
6.8 Spiercontractie .............................................................................................................................................. 78
6.8.1 Afwijkende spiertonus & oorzaak ........................................................................................................... 79
6.8.2 Vergelijking stoornis centraal vs perifeer .............................................................................................. 79
7 Waken en slapen (H9) ....................................................................................................................................... 80
7.1 Registratie van hersengolven ....................................................................................................................... 80
7.2 Circadiaan ritme .......................................................................................................................................... 81
7.3 Het wakkere brein ......................................................................................................................................... 82
7.4 Homeostase en hypothalamus ...................................................................................................................... 83
7.4.1 Herhaling ONwillekeurig of autonoom zenuwstelsel ............................................................................ 83
7.5 Hypofyse en bijnieren ................................................................................................................................... 85
7.5.1 Bijnieren ................................................................................................................................................... 85
7.5.2 Hypofyse ................................................................................................................................................... 85
7.6 Het slapende brein ........................................................................................................................................ 87
7.7 Stoornissen .................................................................................................................................................... 88
7.8 Neurale controle van de slaap...................................................................................................................... 89
8 Cognitie (H10)..................................................................................................................................................... 90
8.1 Plasticiteit in het volgroeide zenuwstelsel ................................................................................................... 90
8.2 Cognitie, leren en geheugen .......................................................................................................................... 90
8.2.1 Stoornissen ............................................................................................................................................... 91
8.3 Neuroplasticiteit en leren ............................................................................................................................. 91
8.4 Synaptische plasticiteit en neurogenese in de hippocampus ...................................................................... 91
8.5 Taalvermogen ............................................................................................................................................... 92
8.5.1 Stoornissen taal ....................................................................................................................................... 93
8.6 Informatie verwerken, plannen en nadenken .............................................................................................. 93
8.6.1 Stoornissen: informatie verwerken, plannen en nadenken .................................................................. 94
8.7 Taakverdeling tussen hersengebieden ......................................................................................................... 94
8.8 Hersenveroudering en dementie ................................................................................................................... 94
3
, 1 Perifeer en centraal zenuwstelsel (H1)
1.1 Leerdoelen NEURO
• De student gebruikt correct neurologisch vakjargon (Nederlands & Latijn) op figuren.
• De student benoemt en linkt de bouw en werking van het zenuwstelsel.
• De student stelt de reisweg van een partikel of zenuwprikkel zelf samen of selecteert en
ordent structuren van de reisweg.
1.2 Algemene begrippen – vakjargon
Neuro → neuron = zenuwcel
Cellen (cytos → cytologie = celleer)
Weefsels = meerdere cellen samen (histologie = weefselleer)
Logos = de leer, studie
Hersenwetenschappen:
• Snel groeiende wetenschap
• Omvat een enorm studiegebied:
1) Moleculen & cellen van het zenuwstelsel
2) De relatie tussen hersenwerking & gedrag van mensen
3) Oorzaken & behandeling van hersenaandoeningen
Anatomie = de biologische studie van de morfologie of bouw van organismen.
Neuroanatomie = studie van bouw van het zenuwstelsel.
Neurofysiologie = studie van de werking of functie (levensprocessen).
Neurologie = studie van afwijkingen van de bouw & werking.
1.3 Hiërarchie van het menselijk lichaam
1) Cel (kleinste bouwsteen, functionele eenheid) Zenuwcel (neuron)
Verschillende cellen: (met celkern)
o Platte cellen
o Vierkante blokjes
o Rechthoekjes
o Cilindervormige cellen + evt. haartjes aan oppervlak.
o Zenuwcel
2) Weefsel Zenuwweefsel
(verzameling van gespecialiseerde cellen met gemeenschappelijke functie)
Een weefsel bestaat uit 3 componenten:
1. Cellen
2. Intercellulaire substantie
3. Weefselvocht
De 4 basis weefsels:
1. Dekweefsel = epitheel (huid) → bedekken, beschermen.
2. Bindweefsel (pees) → verbindende structuur.
4