Samenvatting BKI

Bachelor kunstwetenschappen UGent


Samenvatting
overzicht van de
beeldende kunsten
I : 1300-1789
Samenvatting van alle lesssen ( zonder werkcolleges) en de dia’s




Gemaakt door lieff mart
Academiejaar: 2020-2021

, Overzicht van de beeldende kunsten: 1300-1785
1. Hoofdstuk 1: van maniera greca tot internationale stijl
1.1 Pre 1300
Stillaan ontdekken van de werkelijkheid
 Vanaf Gotiek in vroege 1300 tendens tot observatie van de werkelijkheid
 Kathedraal van Chartres , westgevel
o Sokkelbeelden ( rechts van portaal)
o = vroegste gotische beelden rond Ile de france
o 1145-55
o Verstening van de figuur: vorm is getermineerd door de zuil waaruit ze
zijn gehouwen
o Beschreven door belangrijke Franse mediëvist: ‘sokkelbeelden van
chartres zijn gekristalliseerd rond hun centrale as’
o Sterk uitgelengde figuren in psychologisch isolement
 Solitaire waardigheid
o Fijne verticale parallelle plooien eindigen soms in speelse
geometrische formaties
 Nog heel ornamentele drapering
 Toch al vorm van lichaam beginnen volgen
 Repititief karkater in hele portaal door plooien
 Keulen ( va 1181)
o Nicolaas van Verdun, driekoningenschrijn in de dom
o Detail van profeer Naum
o Nicolas van Verdun: enorme invloed
 Belangrijkste vernieuwer van maas en reinlandse
edelsmidkunst van de 12de E
 Invoeld in beweging, torsie, betrokkenheid van de figuur en in
de zachte modulering
 Drappering in delicate zachte curves: muldenstil ( ZOEK OP)
 =Diepe haarspeldvormige plooien die de flexibiliteit van
de stof suggereren
 Verspreidt zich internationaal als karakteristiek in
antiquiserende werken van de 13de E
 Hoofdkenmerk van idealiserende tendens in de gotiek
 Klosterneuburg-altaarstuk ( 1181) ( nabij Wenen)
o Nicolaas van Verdun
o Muldenstil in 2 dimensies uitgewerkt en tot hoogtepunt gebracht
o Muldenstil ( anatomische vorm onder de draperingen) en
modulerende plooien in vorm van haarspelden zijn typekenmerken
van 12de eeuwse classicisme
 Grote invloed op gotische beeldhouwkunst in FR

1

, Timpanon van linkerportaal van Straatsburg, dood van maagd ( 1230)
o Tympanon: boogvormig veld vaak met sculptuur boven ingang
o Stijl toont intens psychologisch drama met neurotische uitdrukkingen
 Duitste invloed: expressieve tendens
o Muldenstil in plooien
 Soepele flexibiliteit
o --- mengvorm van Frans idealisme en Duits expressiviteit : typische
voor de Elsas
 Straatsburg, z-transept, sokkelbeelden, ecclesie en synagoge (1230)
o Ecclesia ( de kerk) die christendom en nieuwe testament : kruisstaf en
kelk
o Synagoge die het Jodendom en het oude testament uitbeeldt :
geblinddoekt met gebroken lans, houdt tafels van de wet vast
(overwonnen)
o Zachte modulering in realistish gewaad: hoogtepunt in muldenstil
 Weergave van dunne stof suggestief
 Grotere elegantie en sensualiteit via suggestieve anatomie
onder de draperingen
 uitgelengde figuur zorgt voor grotere elegantie en ritme van de
drapering en golvend haar van de figuur
 tendens tot contraposto: steunen op 1 been en de andere
staat los
 kondigt latere heupwiegende populaire madonna’s van
de 14de E
 Reims, kathedraal, w-facade, centraal portaal, rechter sokkelbeelden,
annunciatie ( 1245-55) en visitatie ( 1230-33)
o Annunciatie: aartsengel Gabriël brengt boodschap aan Maria dat ze
zoon van God zal baren
o Visitatie: zwangere maria bezoekt haar zwangere nicht Elizabeth ( later
moeder van Johannes de Doper)
o Apotheose van muldenstil: meest bekende werk van de
antiquiserende tendens in de gotische sculptuur van de 13de eeuw
o Muldenstil geeft hier aanleiding tot een noodgedwongen
stofsuggestie: lichte, kreukelige stof in contrast met de gladde steen
van het gezicht van de maagd
 Lijkt volledig geleend van de antieke cultuur
o Gezicht van de maagd maria is zodanig geidealiseerd dat ze als het
ware lijkt op een jonge Venus
 Anderzijds doet Elizabeth denken aan het Romeins virisme
( OPZOEKEN) : doorgedreven realisme in Romeinse
portretkunst van de Romeinse republiek
o Driedimensionaliteit van de figuur heeft volume in de ruimte, maar
ook gewicht dat onderhevig is aan de zwaartekracht: ze staat met haar
voeten stevig op de grond

2

, o Verschil met sculptuur van de antieken: proporties kloppen niet
 De knieën van Elizabeth zitten te laag
o Spiraalvorm bij Maria geeft aanzet tot heupwiegende madonna’s van
de 14de E
o Nieuwe stap in de ontwikkeling van de zware draperingstijl
 Lijkt naar reëel model te zijn gemaakt
 Transpositie van de anatomie ( borsten van de maagd)
 L’ange au sourire’, Reims kathedraal, w-façade ( 1245)
o Opvallende, komische benadering van de beelden
o Emotie
o Duidelijk andere hand dan annuciatie en visitatiegroep: VUILLARD DE
HONNECOURT
o Waarschijnlijk architect die ts 1220-35 rondreisde door FR ( en de rest
van EU) en schetsen maakte van architecturale , decoratieve
elemente, glasramen en architectuur
 Ook tekeningen van bouwmachines ( hefbomen,…)
 Mogelijkheid : als persoonlijke documentatie of voor zijn
studenten
 In aantal tekeningen: geometrische basisvorm van menselijke
figuur, objecten, decoratie , architecturale elementen
benadrukt
 Toont hoe de gotische kunstenaar de mens en de dier
eerder benadert als een vorm rond een geometrische
vorm dan rond een anatomisch skelet
 Lijntekeningen worden gekenmerkt door de muldenstil in de
draperingen
 Was diep onder de indruk van de sculptuur van Reims ,
vnl door de annunciatiegroep
 Waarschijnlijk hier geadopteerd
 Psalter van St. Louis , parijs, Bibliothèque nationale de France, 1252-1270
o Een van de meest bekende miniaturen
o Koning Lodewijk 9e die heilig werkt verklaard ( stichter van Ste
Chapelle)
 Was ook de koning die begon met het aanleggen van een
persoonlijke bibliotheekt ( later nagevold door sommige
nakomelingen, vnl Charles V)
o Psalter: gebedenboek met enkel psalmen uit de bijbel
 Type boek waarmee men leerde lezen in de 12de en 13de E
 Bevat 78 volbladminiaturen met taferelen uit het oude
testament
 Composities op gelijkaardige manier geordend
 Groep figuren dat staat onder de ingewikkelde
architecturale bekroning: style Rayonnant ( gotische


3