BIOLOGIE: OVER PLANTEN
H1: NATUURWETENSCHAPPEN IN HET SECUNDAIR ONDERWIJS
1.1 WAT KOMT AAN BOD IN HET NATUURWETENSCHAPPELIJK ONDERWIJS ?
1ste graad
-> onderzoekcompetenties
• Leren onderzoeken
• Inzicht in wetenschappelijke methodes
• Interacties in verschillende STEM-disciplines en maatschappij
de
2 graad
-> Natuurwetenschappen
-> biologie, fysica, chemie
-> onderzoekcompetenties
• Leren onderzoeken
• Inzicht in wetenschappelijke methodes
• Interacties in verschillende STEM-disciplines en maatschappij
1.2 BELANG VAN HET NATUURWETENSCHAPPELIJK ONDERWIJS
Waarom ?
- verklaren dagdagelijks verschijnselen
- we moeten onze wereld op ‘handen kunnen dragen’
- onkruid wieden: onkruid is weg maar wat met alle andere organismen ?
- microplastics die in voedsel terecht komen en wat is het gevolg ?
- leerlingen kritisch laten proberen kijken naar allerlei dingen.
- onze maatschappij kan niet zonder wetenschappers.
Kenmerken effectieve wetenschaples
Kenmerk 1: verwondering en nieuwsgierigheid
-> vragen opwekken
-> aanzet tot het zoeken naar antwoorden
-> betekenisvolle situaties
-> aansluiten bij de leefwereld.
Kenmerk 2: aanschouwelijkheid
-> stimuleren van zintuigen, nadruk op waarneming
-> concreet materiaal, natuurlijke omgeving
-> zo realistisch/ natuurgetrouw mogelijk
Kenmerk 3: streven naar onderzoekend aanpak
-> vertrekken van een vraag/probleem
-> leerlingen aanzetten tot zelf nadenken over oplossing
-> onderwijsleergesprak
-> proefjes en experimenten laten uitvoeren
1
,H2: FYLOGONIE VAN PLANTEN
2.1 INLEIDING
Biodiversiteit: verscheidenheid aan (soorten van) levenden organismen in een bepaalde omgeving.
Verschillende soorten organismen ? hoeveel ? -> moeilijk te weten.
Probleemstelling: hoe is de huidige biodiversiteit ontstaan ? hoe ontstaan er nieuwe soorten ?
2.2 WAT IS EVOLUTIE ?
Evolutie: proces waarbij veranderingen in organismen geleidelijk nieuwe soorten ontstaan in de loop der
tijd.
Charles Darwin: grondlegger evolutietheorie
-> zag vinken en bekeek de verschillen => theorie ontwikkeld
o Verschillende soorten voedsel bepalen bv; de vorm van de snavel -> degene met een
snavel die niet aan een bepaald voedsel geraakt zal ‘uitsterven’.
-> 3 pijlers
1. variabiliteit: mutaties in DNA
2. natuurlijke selectie: variatie + omgevingdsruk -> organismen met bepaalde kenmerken
hebben meer kans tot overleving en voortplanting.
3. soortvorming: scheiding door fysieke barrière
Fylogenie: afstammingsgeschiedenis / evolutie in de tijd van een groep organismen.
Fylogenetische stambomen: een schema dat de evolutie in de tijd van een bepaalde groep verwante
organismen weergeeft.
2.3 CLASSIFICATIE EN CRITERIA OM TE CLASSIFICEREN
Classificatie: het rangschikken, ordenen, en groeperen van organismen op basis van vooropgestelde
criteria.
Classificatiecriteria: ondubbelzinnige aanvaarde kenmerken waarop men zich baseert om organismen in
groepen te delen.
Taxon (mv taxa): classificatieniveaus die hiërarchisch gegroepeerd staan
Tree of live
-> evolutie en classificatie van gekende organismen volgens ‘woese’.
-> 3 domeinen: eukaryoten – bacteriën – archaea
-> 3 rijken binnen eukaryoten: planten – dieren – fungi
Classifictaiekenmerken
• Sporen
• Zaden
2
, • Aanwezigheid transportweefsel
• Houtvaten
• Kegel
• Bloemen en vruchten
• 3-talligheid
• Diploïde fase in levenscyclus
• Haploïde fase in levenscyclus
=> primitieve voorouders van landplanten = wieren
2.4 EVOLUTIE VAN PLANTEN
=> plantkundigen geloven dat planten geëvolueerd zijn uit meercellige algen. Door natuurlijke selectie
overleven algen op droogte. Wieren zijn dus voorouders van de landplanten dat komt omdat ze dezelfde
type chlorofyl hebben, aan fotosynthese doen en gelijkaardige bouw van cellen hebben.
-> wanneer planten het land koloniseren is niet duidelijk, het land biedt voor planten enkele voordelen:
• Er is meer licht en CO2 aanwezig dan in het water
• Fotosynthese verloopt daardoor beter
Planten moeten zich aanpassen aan droogte:
• Waslaagje aanmaken op plaatsen waar cellen in contact staan met de buitenlucht.
• Om uitwisseling mogelijk te maken ontwikkelen planten openingen in de waslaag.
• Doorheen de evolutie worden planten ook minder afhankelijk van water voor hun voortplanting.
Eerste fossielen van landplanten: dateren van het Ordovicium (480 – 440 miljoen jaar geleden v.C.)
moleculaire studies doen echter vermoeden dat planten ook al veel vroeger aan land voorkwamen. Daarna
verhoogt de biodiversiteit en ontstonden macroscopische landplanten van enkele cm groot. Die
toenemende biodiversiteit wijst op talrijke aanpassingen van planten aan hun terrestrische levenswijze.
Primitieve vorm van transportweefsel: fossielen die dateren van een periode later tonen aan dat een
groep evolueerde naar organismen en aan fotosynthese deden. Wortelachtige structuren hebben er zowel
een haploïde als diploïde levensfase hebben.
Thallus: plantenlichaam zonder stengels, bladeren en wortels.
Rizoïden: draadvormige aanhangsels aan een plant die dienen voor vasthechting maar niet voor
wateropname.
H3: CELLEER
3.1 HET BESTUDEREN VAN CE LLEN VORMT DE BASIS VOOR INZICHT IN DE FYSIOLOGIE
Cellen zijn de bouwstenen van het menselijk lichaam. Biologen hebben de celtheorie ontwikkeld die uit de
vier volgende basale concepten bestaan.
1. Cellen zijn de bouwstenen van alle planten en dieren.
2. Cellen zijn de kleinste functioneerde eenheden van leven.
3. Cellen worden gevormd door deling van eerder bestaande vormen.
4. In elke cel wordt homeostase gehandhaafd.
Cytologie: het bestuderen van de structuur en functie van cellen.
Microfoto: een foto die door een lichtmicroscoop wordt gemaakt.
3
, Elektronenmicroscopie: techniek waarbij het licht door een gerichte elektronenbundel werd vervangen.
Transmissie elektronenmicroscoopfoto’s: foto’s van zeer dunne plakjes waarin fijne details van
celmembranen en intercellulaire structuren zichtbaar zijn.
Scanning elektronenmicroscoopfoto’s: geven een kleinere vergroting, maar daarmee kan de
driedimensionale aard van celstructuren zichtbaar worden gemaakt.
LABO: MICROSCOPIE CELSTUDIE
Reële afmeting van de cel: de lengte van de cel past 3,5 keer in de diameter van het gezichtsveld.
De lengte van de cel= lengte van de diameter van het gezichtsveld
3,5
Schaal van de tekening: afmeting van object op tekening
Werkelijke afmeting van object
3.3 INWENDIGE GEBOUW VAN PLANT OP CELNIVEAU
Celwand: stevige structuur rondom de plantaardige cel
-> andere onderdelen van de plantaardige cel zonder celwand wordt protoplast genoemd
4
H1: NATUURWETENSCHAPPEN IN HET SECUNDAIR ONDERWIJS
1.1 WAT KOMT AAN BOD IN HET NATUURWETENSCHAPPELIJK ONDERWIJS ?
1ste graad
-> onderzoekcompetenties
• Leren onderzoeken
• Inzicht in wetenschappelijke methodes
• Interacties in verschillende STEM-disciplines en maatschappij
de
2 graad
-> Natuurwetenschappen
-> biologie, fysica, chemie
-> onderzoekcompetenties
• Leren onderzoeken
• Inzicht in wetenschappelijke methodes
• Interacties in verschillende STEM-disciplines en maatschappij
1.2 BELANG VAN HET NATUURWETENSCHAPPELIJK ONDERWIJS
Waarom ?
- verklaren dagdagelijks verschijnselen
- we moeten onze wereld op ‘handen kunnen dragen’
- onkruid wieden: onkruid is weg maar wat met alle andere organismen ?
- microplastics die in voedsel terecht komen en wat is het gevolg ?
- leerlingen kritisch laten proberen kijken naar allerlei dingen.
- onze maatschappij kan niet zonder wetenschappers.
Kenmerken effectieve wetenschaples
Kenmerk 1: verwondering en nieuwsgierigheid
-> vragen opwekken
-> aanzet tot het zoeken naar antwoorden
-> betekenisvolle situaties
-> aansluiten bij de leefwereld.
Kenmerk 2: aanschouwelijkheid
-> stimuleren van zintuigen, nadruk op waarneming
-> concreet materiaal, natuurlijke omgeving
-> zo realistisch/ natuurgetrouw mogelijk
Kenmerk 3: streven naar onderzoekend aanpak
-> vertrekken van een vraag/probleem
-> leerlingen aanzetten tot zelf nadenken over oplossing
-> onderwijsleergesprak
-> proefjes en experimenten laten uitvoeren
1
,H2: FYLOGONIE VAN PLANTEN
2.1 INLEIDING
Biodiversiteit: verscheidenheid aan (soorten van) levenden organismen in een bepaalde omgeving.
Verschillende soorten organismen ? hoeveel ? -> moeilijk te weten.
Probleemstelling: hoe is de huidige biodiversiteit ontstaan ? hoe ontstaan er nieuwe soorten ?
2.2 WAT IS EVOLUTIE ?
Evolutie: proces waarbij veranderingen in organismen geleidelijk nieuwe soorten ontstaan in de loop der
tijd.
Charles Darwin: grondlegger evolutietheorie
-> zag vinken en bekeek de verschillen => theorie ontwikkeld
o Verschillende soorten voedsel bepalen bv; de vorm van de snavel -> degene met een
snavel die niet aan een bepaald voedsel geraakt zal ‘uitsterven’.
-> 3 pijlers
1. variabiliteit: mutaties in DNA
2. natuurlijke selectie: variatie + omgevingdsruk -> organismen met bepaalde kenmerken
hebben meer kans tot overleving en voortplanting.
3. soortvorming: scheiding door fysieke barrière
Fylogenie: afstammingsgeschiedenis / evolutie in de tijd van een groep organismen.
Fylogenetische stambomen: een schema dat de evolutie in de tijd van een bepaalde groep verwante
organismen weergeeft.
2.3 CLASSIFICATIE EN CRITERIA OM TE CLASSIFICEREN
Classificatie: het rangschikken, ordenen, en groeperen van organismen op basis van vooropgestelde
criteria.
Classificatiecriteria: ondubbelzinnige aanvaarde kenmerken waarop men zich baseert om organismen in
groepen te delen.
Taxon (mv taxa): classificatieniveaus die hiërarchisch gegroepeerd staan
Tree of live
-> evolutie en classificatie van gekende organismen volgens ‘woese’.
-> 3 domeinen: eukaryoten – bacteriën – archaea
-> 3 rijken binnen eukaryoten: planten – dieren – fungi
Classifictaiekenmerken
• Sporen
• Zaden
2
, • Aanwezigheid transportweefsel
• Houtvaten
• Kegel
• Bloemen en vruchten
• 3-talligheid
• Diploïde fase in levenscyclus
• Haploïde fase in levenscyclus
=> primitieve voorouders van landplanten = wieren
2.4 EVOLUTIE VAN PLANTEN
=> plantkundigen geloven dat planten geëvolueerd zijn uit meercellige algen. Door natuurlijke selectie
overleven algen op droogte. Wieren zijn dus voorouders van de landplanten dat komt omdat ze dezelfde
type chlorofyl hebben, aan fotosynthese doen en gelijkaardige bouw van cellen hebben.
-> wanneer planten het land koloniseren is niet duidelijk, het land biedt voor planten enkele voordelen:
• Er is meer licht en CO2 aanwezig dan in het water
• Fotosynthese verloopt daardoor beter
Planten moeten zich aanpassen aan droogte:
• Waslaagje aanmaken op plaatsen waar cellen in contact staan met de buitenlucht.
• Om uitwisseling mogelijk te maken ontwikkelen planten openingen in de waslaag.
• Doorheen de evolutie worden planten ook minder afhankelijk van water voor hun voortplanting.
Eerste fossielen van landplanten: dateren van het Ordovicium (480 – 440 miljoen jaar geleden v.C.)
moleculaire studies doen echter vermoeden dat planten ook al veel vroeger aan land voorkwamen. Daarna
verhoogt de biodiversiteit en ontstonden macroscopische landplanten van enkele cm groot. Die
toenemende biodiversiteit wijst op talrijke aanpassingen van planten aan hun terrestrische levenswijze.
Primitieve vorm van transportweefsel: fossielen die dateren van een periode later tonen aan dat een
groep evolueerde naar organismen en aan fotosynthese deden. Wortelachtige structuren hebben er zowel
een haploïde als diploïde levensfase hebben.
Thallus: plantenlichaam zonder stengels, bladeren en wortels.
Rizoïden: draadvormige aanhangsels aan een plant die dienen voor vasthechting maar niet voor
wateropname.
H3: CELLEER
3.1 HET BESTUDEREN VAN CE LLEN VORMT DE BASIS VOOR INZICHT IN DE FYSIOLOGIE
Cellen zijn de bouwstenen van het menselijk lichaam. Biologen hebben de celtheorie ontwikkeld die uit de
vier volgende basale concepten bestaan.
1. Cellen zijn de bouwstenen van alle planten en dieren.
2. Cellen zijn de kleinste functioneerde eenheden van leven.
3. Cellen worden gevormd door deling van eerder bestaande vormen.
4. In elke cel wordt homeostase gehandhaafd.
Cytologie: het bestuderen van de structuur en functie van cellen.
Microfoto: een foto die door een lichtmicroscoop wordt gemaakt.
3
, Elektronenmicroscopie: techniek waarbij het licht door een gerichte elektronenbundel werd vervangen.
Transmissie elektronenmicroscoopfoto’s: foto’s van zeer dunne plakjes waarin fijne details van
celmembranen en intercellulaire structuren zichtbaar zijn.
Scanning elektronenmicroscoopfoto’s: geven een kleinere vergroting, maar daarmee kan de
driedimensionale aard van celstructuren zichtbaar worden gemaakt.
LABO: MICROSCOPIE CELSTUDIE
Reële afmeting van de cel: de lengte van de cel past 3,5 keer in de diameter van het gezichtsveld.
De lengte van de cel= lengte van de diameter van het gezichtsveld
3,5
Schaal van de tekening: afmeting van object op tekening
Werkelijke afmeting van object
3.3 INWENDIGE GEBOUW VAN PLANT OP CELNIVEAU
Celwand: stevige structuur rondom de plantaardige cel
-> andere onderdelen van de plantaardige cel zonder celwand wordt protoplast genoemd
4
