Samenvatting Ethiek

Moraal, ethiek en grondhouding
Moraal en ethiek
Moraal = mos/mores = gewoonten, zeden en gebruiken van iemand op vlak van wat goed en slecht is
= geheel van normen, waarden en deugden die gedrag van persoon mee sturen
 in opvoeding en cultuur maken we normen, waarden en deugden eigen  motiveren ons handelen

Ethiek = ethos = vermogen om vertrouwen van publiek te winnen tijdens gesprek/redevoering
= reflectie op moraal, zoekt antwoorden op vraag hoe te handelen
= domein van filosofie = wat hoort, vraag naar goede, juiste en rechtvaardige

Waarden = wat we waardevol vinden, waar we waarde aan hechten
 fundamentele richtsnoeren voor ons gedrag

Normen = manieren waarop waarden gerealiseerd worden = geboden of verboden
 ‘wat mag ik doen?’, ‘wat moet ik doen?’ en ‘wat moet of mag ik niet doen?’

Deugden = als goed ervaren morele eigenschappen = belichaamde/verinnerlijkte waarden
= uitingen waarop goede zich uitdrukt in dagelijkse omgang met elkaar
= karaktereigenschappen/kwaliteiten

Onderscheid waarden, normen en deugden adhv behalen van rijbewijs:

 Normen = verkeersreglement
 Waarden = we moeten ons aan het reglement houden als we de waarde veiligheid willen realiseren
 Deugden = kwaliteiten die noodzakelijk zijn om veiligheid te realiseren en door inzicht en oefening ontwikkelen

Moreel probleem = vragen naar wat beste manier is om goede te realiseren in bepaalde situatie
 kiezen tussen verschillende mogelijke handelingsalternatieven, wat is beste + beargumenteren
 kan je oplossen

Moreel dilemma = specifieke vorm van moreel probleem
= keuze tussen 2 mogelijkheden/waarden = je zal altijd iets verliezen

Morele nood = bewust zijn dat iets niet behoort, maar niemand hoort je
 het is niet oke, maar niemand ziet het
 bv weet van mishandeling, maar niemand gelooft je

Het verhaal van de alligator-rivier
Bij je argumentatie en verantwoording  beroep op waarden en normen
 in discussie met anderen ga je reflecteren over die waarden en normen
 schakelen van moraal naar ethiek

Ethische stelsels in MT1, deontologie in MT2
Belangrijkste kenmerken en verschillen:
Ethische stelsel zijn:

1. Pogingen om modellen en principes voor goede handelen te begrijpen, opstellen en funderen
2. Descriptief (moreel handelen), prescriptief (hoe we behoren te handelen) of allebei zijn
3. Nadruk op ratio (inzicht, wijsheid), gevoel (sympathie, empathie, intuïtie) of allebei
4. Verwijzen naar motieven (intentie, geweten)(intern) of gevolgen (extern)
5. Beroep op algemene principes; waarden, normen of deugden
6. Eerder absoluut (1 waarheid) of eerder relatief (afhankelijk van tijd, cultuur, …)

,Kernwaarden en grondhouding
Inleiding
Grondhouding = basis waarmee we in leven staan
 basale grondhouding = relatie met elke medemens
 presentie = er zijn voor, aandachtig aanwezig zijn, zonder te willen ingrijpen/sturen

Kernwaarden
Manier om grondhouding te vatten  vertrekken vanuit kernwaarden
 waarden vormen brug tussen absoluut en relatief, geven betekenis aan je leven

Waarden zijn onbaatzuchtig en transcendent

 Transcendent = overstijgen individu, verwijzen naar mooiste verworvenheden van mens
 komen vanuit innerlijke bron, gericht op algemene welzijn
 “je doet het goede omwille van het goede en niet omwille van iets anders” – Kant
 Onbaatzuchtig = staan ten dienste van allen, niet van jou alleen

Waarden in afgescheiden zelf  ego-gerelateerd
 bv verlangen naar roem, aanzien, macht, carrière, …
 vertrekken niet vanuit volledigheid, maar gebrek en verlangen
 bevrediging is tijdelijk en je hebt er nooit genoeg van

Onderscheid tussen transcendent en ego-gerelateerd niet altijd duidelijk voelbaar, maar wel mogelijk om 2 extremen
op continuüm te plaatsen
 essay ‘The road to character’  onderscheid tussen transcendent en ego-gerelateerd

 Eulogy-virtues  lofrede en uitgesproken eerbetoon
= bv bij winnen van prijs, bij afsluiten van carrière, …
 Résumé-virtues  CV = overzichtelijk document waarop je jezelf verkoopt om aan werk te geraken

Basis van ethiek zit in onze bouwstenen

 Empathie als herkenning van pijn en verdriet en troostgedrag
 zorg zonder direct voordeel
 Pro-sociaal gedrag gericht op rechtvaardigheid

Een transpersoonlijk mensbeeld
Positief mensbeeld  mensen van nature geneigd het goede te doen en zorg te dragen, wat niet wil zeggen dat ze
dit altijd doen

Metafoor van oceaan en golf:

 Ons zelfbeeld (ik of ego) stopt bij grenzen van lichaam en mentale wereld
 golf die niet beseft dat ze deel uitmaakt van oceaan
 onwetend over ware aard  bestaat uit bewustzijn, gedachten, …
 IK = oceaan  Sat-chit-ananda = Zijn-Bewustzijn-Vrede
 datgene waarop alle golven verschijnen en waaruit alle golven bestaan
 Leven of zijn = zoektocht van golf naar oceaan
 zoektocht naar geluk, vrede, liefde, vrijheid

Wie/wat ben IK?
Kwaliteiten van wat we in essentie zijn:

 Wordt niet verstoord = vrede
 Heeft geen tekort = geluk
 Heeft geen grenzen = vrijheid
 Voelt zich niet afgescheiden = liefde

, Afgescheiden ik = lijden (verlangen en angst)
Afgescheiden zelf (ik)  in stand gehouden door 2 bewegingen

 Angst (voor dood): “ik ben eindig” (in tijd)
 Verlangen (naar volledigheid): “ik ben niet goed genoeg” (in ruimte)

Hoe manifesteert zich deze afgescheidenheid:

 Schuldgevoel en zelfverwijt: “ik ben niet goed genoeg”
 Beschuldigen van anderen: “jij bent niet goed genoeg”
 Trots: “ik ben beter dan jij”
 Zorgen, angst en ongerustheid: “ik wil niet dat …”
 Hechting: “ik zou willen dat” (verlangen naar objecten, middelen, …)

Conclusie
Kernkwaliteiten …

 … vormen brug tussen absoluut en relatief
 … zijn essentieel in je leven en geven er zin aan
 … zijn datgene van waaruit je ten diepste handelt
 … zijn onbaatzuchtig en transcendent (staan ten dienste van allen, niet alleen van jou alleen)
 … manifesteren zich als grondhouding