Samenvatting EHBO
Deze (uitgebreide) samenvatting werd gemaakt door Aron Claesen in academiejaar 2019-2020.
1. De dringende geneeskundige hulpverlening
Wanneer kan iemand doodgaan?
Rechtstreekse impact op de cellen door kracht (druk/vergiftiging/…)
Wrecking the machinery: immuunsysteem crasht (bv. coronavirus)
(Cumulatieve) O2-schuld. Vooral belangrijk bij hersenen & hart!
Iedereen is verplicht hulp te bieden als deze persoon zichzelf niet in gevaar hoeft te brengen (artikel
422bis-422ter). Doel van EHBO is tijd winnen, en zo mortaliteit, morbiditeit en invaliditeit reduceren.
Europees noodnummer: 112
Huisartsenwachtdienst: 1733
Via een dispatchingsysteem kom je bij een operator terecht, die de best mogelijke hulp beschikbaar
stelt en eventueel instructies voor eerste hulp geeft.
De verdeling van de hulpcentra is provinciaal, met 1 centrum voor het Brusselse hoofdstedelijk
gewest erbovenop.
Men kan specifiek vragen voor een:
Ziekenwagen: 100-ambulanciers (beperkte opleiding)
PIT (Paramedisch Interventie Team): ambulancier en spoedverpleegkundige/paramedicus
MUG (Medische Urgentie Groep): arts en spoedverpleegkundige, ziekenhuisafhankelijk (kan
associatie van ziekenhuizen zijn en wettelijk gezien mogen er niet meer dan 81 zijn), geladen
met aangepast medisch materiaal, kan geen patiënten vervoeren
In sommige landen wordt er met helikopters gewerkt voor zeer dringende gevallen
Een 100-ziekenwagen is verplicht de patiënt naar het dichtstbijzijnde erkende ziekenhuis te brengen,
omdat de collectieve ethiek voorrang heeft op het belang van het individu (ambulanciers moeten zo
snel mogelijk weer beschikbaar zijn). Behalve:
Als er veel slachtoffers zijn in een grootschalig incident (ramp)
Bij een acute opstoot van een gekende chronische ziekte en als de patiënt hierover een
medisch dossier heeft in een ander ziekenhuis binnen dezelfde MUG-regio
Wanneer de patiënt een specifieke diagnostische of therapeutische interventie nodig heeft
die niet beschikbaar is in het dichtstbijzijnde erkende ziekenhuis
Voorwaarden voor uitzondering: het ander ziekenhuis is in dezelfde MUG-zone, er is een medisch
attest beschikbaar en er is toestemming van een 112-aangestelde.
Samenvatting EHBO – Aron Claesen 1
, 2. Evaluatie van een noodsituatie
Alarmering (= oproep van professionele hulp): Vermeld eerst wie je bent en beantwoord daarna de
volgende vragen:
Wie is er in nood? Hoeveel slachtoffers zijn er?
Waar heeft de noodsituatie zich voorgedaan?
Wat is er gebeurd? Hoe erg zijn de verwondingen? (BAC)
Welke soort hulp is noodzakelijk?
Het duurt gemiddeld 8 tot 12 minuten voor de ambulance ter plaatse is.
Op de plaats van het ongeval moeten we systematisch een aantal stappen ondernemen:
Read the scenery: voor slachtoffer benaderd wordt moet men eerst de plaats van de
noodsituatie grondig inspecteren, om twee redenen:
o Veiligheid inspecteren, indien nodig gepaste bijkomende hulp (politie/brandweer)
vragen (bv. bij vrijgekomen gassen)
o Inzicht verwerven over de mogelijke ongevalmechanismen of de impact op de
slachtoffers, bv. een leeg pillendoosje kan wijzen op een overdosis. Bij
verkeersongevallen kun je vermelden langs waar en hoe hard er een impact was
De snelle (ruwe) eerste beoordeling (= BAC): probeert de onmiddellijke levensbedreigende
aandoeningen te herkennen en te behandelen, geeft een antwoord op de vraag « Is er? »
o Bewustzijn (‘laatste vitale functie’): om na te gaan of er bewustzijn is moeten er een
aantal handelingen gedaan worden:
Slachtoffer duidelijk aanspreken (antwoord = er is BAC)
Klopje op de schouders en evt. pijnprikkel
Geen reactie = slachtoffer buiten bewustzijn, plaats deze in stabiele zijligging
(wel eerst AC controleren + enkel indien mogelijk & aangewezen).
Bij een bewusteloze persoon na een ongeval is de vuistregel: er is nekletsel
totdat het tegendeel bewezen wordt. Laat hem dan liggen in positie.
o Ademen: luchtweg moet vrij zijn, kijk na of er geen vreemd voorwerp de luchtweg
blokkeert en indien nodig maak de luchtweg vrij door de kaak-duwtechniek of kin
naar voren trekken met hoofd naar achter (hyperstrekking, enkel bij geen nekletsel!)
Beademing nodig? Deze vraag beantwoorden we door:
Kijken: beweegt de borstkas?
Voelen: voel je de luchtstroom?
Luisteren bij de mond
o Circulatie: voelen naar de hartslag of pols, dit het best ter hoogte van de halsslagader
o Indien geen BAC aanwezig: onmiddellijk basic life support/basisreanimatie starten!
o Kan ook ‘ABC van de hulpverlening’ met dan Ademen (vrije luchtweg), Beademing
(uitvoeren indien geen adem) en Circulatie (controleren op hartslag)
De fijnere eerste beoordeling: levensbedreigende aandoeningen uitsluiten die geen
onmiddellijke aanpak vereisen, geeft een antwoord op « Hoe is? » met 9 parameters:
o Bewustzijn: wordt beoordeeld aan de hand van de Glasgow Comaschaal (GCS) (min.
= 3, max. = 15):
Samenvatting EHBO – Aron Claesen 2
, Eye/Oogreacties: spontaan openen = 4 tot niet openen = 1
Verbal/Verbale respons: samenhangend gesprek = 5 tot geen reactie = 1
Motoric/Motorische respons: reageert perfect op pijnprikkel (“auw!” + hand
wegduwen) = 6, geen reactie = 1. Bij 2 weten de hersenen dat er pijn is, maar
niet waar. Daardoor spannen antagonisten samen op (soort van
verkramping)
o Ademhaling: heeft pas zin om te beoordelen bij vrije luchtweg. 3 parameters:
Frequentie aF: normaal 12-18 keer/min. (veelzeggend!)
Ritme: normaal = een regelmatig ritme
Ademarbeid: normaal moeiteloos. Diepe of oppervlakkige ademhaling is niet
goed.
o Circulatie: wanneer het zuurstofverbruik toeneemt gaat het lichaam dit proberen te
compenseren door meer zuurstof aan te bieden via de circulatie. Hierdoor wordt het
hartdebiet verhoogd. De bloeddruk wordt bepaald door het hartdebiet en de
vaatweerstand, maar is hier minder belangrijk (door bv. anafylactische shock kan
hartdebiet hoog zijn maar vaatweerstand laag). 3 parameters:
Frequentie: normaal 60-80/min, dit kan ook meer of minder zijn zonder dat
er sprake is van een kritieke situatie, bijvoorbeeld bij sporters in rust
(minder) of mensen die zware inspanningen aan het doen zijn (meer).
Ritme: een onregelmatig hartritme wijst meestal op hartproblemen.
Arbeid (kracht): wanneer we zwakke hartkloppingen hebben is er vaak
sprake van een hartprobleem of extreem bloedverlies.
o ABCDE-rapportage: airway, breathing, circulation, disability, exposure
De tweede beoordeling: komt neer op de anamnese van de dokter, hier wordt de juiste aard
en de ernst van de letsels opgespoord en beschreven. Dit is zeer beperkt in urgente
omstandigheden. Men moet letten op een aantal zaken die kunnen helpen met de
beoordeling:
o De houding van het slachtoffer zegt vaak veel over wat er pijn doet en in welke mate
(antalgische houding = een houding om zo weinig mogelijk pijn te ervaren)
o De ondervraging van het slachtoffer of de zieke: men moet zich vooral op de
hoofdklacht gaan focussen, daarnaast is het belangrijk om indien mogelijk een
voorgeschiedenis (ziektes en medicatie) van de patiënt te nemen
o Klinisch onderzoek: wordt door een arts uitgevoerd
Basic life support (BLS): bij afwezigheid van bewustzijn, ademhaling en circulatie moeten we gaan
reanimeren. Verschillende stappen:
112 bellen: wie, waar, slachtoffer buiten bewustzijn dat niet meer ademt, aan de lijn blijven
om verdere vragen te beantwoorden. Niet stressen, hierdoor ga je minder goed handelen.
Eventueel AED (automatic electronic defribillator) erbij halen
Hartmassage: 5 cm indrukken (niet verder dan 6 cm), tempo minstens 100/min. maar minder
dan 120/min. (stayin’ alive), 30 keer herhalen
2 keer beademen: niet vergeten neus goed sluiten
Hartmassage en beademing herhalen tot er bewustzijn is of de hulpdiensten er zijn
www.erc.edu
Samenvatting EHBO – Aron Claesen 3
, Bij een verkeersongeval is goede signalisatie zeer belangrijk, knipperlichten van de auto’s aanzetten.
Parkeren op de pechstrook en files moeten vermeden worden zodat er continu genoeg plaats is voor
de ambulance om te manoeuvreren. Vraag het noodnummer om politionele hulp in deze situatie.
Pas bij verkeersongevallen op de volgende dingen:
Er is brandgevaar, houd blusapparaten beschikbaar
Elektrocutie of late airbags zijn mogelijk
Vrachtwagens met specifieke lading kunnen gevaarlijk zijn (brandweer alarmeren)
Brand: één bluspoging. Vochtige doek bij brandende frietketel om zuurstoftoevoer te stoppen.
“Driehoek” van brand: brandbare stof, ontbrandingstemperatuur en zuurstof
Chemisch ongeval: ventilatie en evacuatie, maar indien ontplofbaar geen zuurstoftoevoer!
3. Zuurstofvoorziening en zuurstofschuld
Zowel het hart als de hersenen moeten bijna volledig zuiver aeroob functioneren, bij zuurstoftekort
krijgen zij voorrang en sterven andere organen sneller af.
Bij hongerstaking is de overlevingstijd ± 6 weken, bij niet-functionerende nieren (geen uitscheiding
afvalstoffen) is dat één week, bij te weinig CO 2-uitstoot 30 tot 60 minuten en bij geen O2-opname
zelfs maar enkele minuten.
De balans tussen zuurstofaanbod en zuurstofvraag moet continu in evenwicht blijven om genoeg
energie te kunnen leveren. In het bloed zit slechts 20 à 30 ml opgeloste zuurstof (naast wat
gebonden is aan hemoglobine), terwijl ons zuurstofverbruik in rust 250 ml/min bedraagt (tot 3000
ml/min bij zware inspanning). Continue opname is dus levensnoodzakelijk.
Wanneer de vraag stijgt, zijn er twee aanpassingen die het lichaam kan doen om het aanbod samen
met de vraag te doen stijgen: de specifieke eigenschappen van hemoglobine aanpassen en/of het
aanpassen van het hartdebiet.
Vaak wanneer er een onevenwicht is en dat een kritieke situatie tot gevolg heeft, hebben we te
maken met een combinatie van zowel gestegen vraag en gedaald aanbod.
De weg die zuurstof aflegt (elke stap kan een oorzaak zijn van een gedaald O 2-aanbod):
21% van de lucht bevat zuurstof, dit komt neer op een partiële druk van 149 mmHg op
zeeniveau bij 100 % bevochtigde lucht. Oorzaken waardoor de zuurstofspanning (en dus het
zuurstofaanbod) in de atmosfeer kan dalen:
o Hoogteverschil: hoe hoger in de atmosfeer, hoe lager de atmosferische druk en de
zuurstofspanning. In vliegtuigen (op 10 km) wordt daarom de druk verhoogd naar
wat je op 2000 m hoogte zou hebben.
o Aanwezigheid van een ander gas in de atmosfeer: de atmosferische druk is steeds de
som van de partiële spanningen van de aanwezige gassen en dampen, wanneer we
dus in een gesloten ruimte zitten en andere gassen vrijkomen, gaat de
zuurstofspanning dalen. (bv. verstikking in regenput met methaan, of N 2 dat in
tankwagens wordt gedaan tegen ontploffingsgevaar van mengsel van stof & lucht)
Samenvatting EHBO – Aron Claesen 4
Deze (uitgebreide) samenvatting werd gemaakt door Aron Claesen in academiejaar 2019-2020.
1. De dringende geneeskundige hulpverlening
Wanneer kan iemand doodgaan?
Rechtstreekse impact op de cellen door kracht (druk/vergiftiging/…)
Wrecking the machinery: immuunsysteem crasht (bv. coronavirus)
(Cumulatieve) O2-schuld. Vooral belangrijk bij hersenen & hart!
Iedereen is verplicht hulp te bieden als deze persoon zichzelf niet in gevaar hoeft te brengen (artikel
422bis-422ter). Doel van EHBO is tijd winnen, en zo mortaliteit, morbiditeit en invaliditeit reduceren.
Europees noodnummer: 112
Huisartsenwachtdienst: 1733
Via een dispatchingsysteem kom je bij een operator terecht, die de best mogelijke hulp beschikbaar
stelt en eventueel instructies voor eerste hulp geeft.
De verdeling van de hulpcentra is provinciaal, met 1 centrum voor het Brusselse hoofdstedelijk
gewest erbovenop.
Men kan specifiek vragen voor een:
Ziekenwagen: 100-ambulanciers (beperkte opleiding)
PIT (Paramedisch Interventie Team): ambulancier en spoedverpleegkundige/paramedicus
MUG (Medische Urgentie Groep): arts en spoedverpleegkundige, ziekenhuisafhankelijk (kan
associatie van ziekenhuizen zijn en wettelijk gezien mogen er niet meer dan 81 zijn), geladen
met aangepast medisch materiaal, kan geen patiënten vervoeren
In sommige landen wordt er met helikopters gewerkt voor zeer dringende gevallen
Een 100-ziekenwagen is verplicht de patiënt naar het dichtstbijzijnde erkende ziekenhuis te brengen,
omdat de collectieve ethiek voorrang heeft op het belang van het individu (ambulanciers moeten zo
snel mogelijk weer beschikbaar zijn). Behalve:
Als er veel slachtoffers zijn in een grootschalig incident (ramp)
Bij een acute opstoot van een gekende chronische ziekte en als de patiënt hierover een
medisch dossier heeft in een ander ziekenhuis binnen dezelfde MUG-regio
Wanneer de patiënt een specifieke diagnostische of therapeutische interventie nodig heeft
die niet beschikbaar is in het dichtstbijzijnde erkende ziekenhuis
Voorwaarden voor uitzondering: het ander ziekenhuis is in dezelfde MUG-zone, er is een medisch
attest beschikbaar en er is toestemming van een 112-aangestelde.
Samenvatting EHBO – Aron Claesen 1
, 2. Evaluatie van een noodsituatie
Alarmering (= oproep van professionele hulp): Vermeld eerst wie je bent en beantwoord daarna de
volgende vragen:
Wie is er in nood? Hoeveel slachtoffers zijn er?
Waar heeft de noodsituatie zich voorgedaan?
Wat is er gebeurd? Hoe erg zijn de verwondingen? (BAC)
Welke soort hulp is noodzakelijk?
Het duurt gemiddeld 8 tot 12 minuten voor de ambulance ter plaatse is.
Op de plaats van het ongeval moeten we systematisch een aantal stappen ondernemen:
Read the scenery: voor slachtoffer benaderd wordt moet men eerst de plaats van de
noodsituatie grondig inspecteren, om twee redenen:
o Veiligheid inspecteren, indien nodig gepaste bijkomende hulp (politie/brandweer)
vragen (bv. bij vrijgekomen gassen)
o Inzicht verwerven over de mogelijke ongevalmechanismen of de impact op de
slachtoffers, bv. een leeg pillendoosje kan wijzen op een overdosis. Bij
verkeersongevallen kun je vermelden langs waar en hoe hard er een impact was
De snelle (ruwe) eerste beoordeling (= BAC): probeert de onmiddellijke levensbedreigende
aandoeningen te herkennen en te behandelen, geeft een antwoord op de vraag « Is er? »
o Bewustzijn (‘laatste vitale functie’): om na te gaan of er bewustzijn is moeten er een
aantal handelingen gedaan worden:
Slachtoffer duidelijk aanspreken (antwoord = er is BAC)
Klopje op de schouders en evt. pijnprikkel
Geen reactie = slachtoffer buiten bewustzijn, plaats deze in stabiele zijligging
(wel eerst AC controleren + enkel indien mogelijk & aangewezen).
Bij een bewusteloze persoon na een ongeval is de vuistregel: er is nekletsel
totdat het tegendeel bewezen wordt. Laat hem dan liggen in positie.
o Ademen: luchtweg moet vrij zijn, kijk na of er geen vreemd voorwerp de luchtweg
blokkeert en indien nodig maak de luchtweg vrij door de kaak-duwtechniek of kin
naar voren trekken met hoofd naar achter (hyperstrekking, enkel bij geen nekletsel!)
Beademing nodig? Deze vraag beantwoorden we door:
Kijken: beweegt de borstkas?
Voelen: voel je de luchtstroom?
Luisteren bij de mond
o Circulatie: voelen naar de hartslag of pols, dit het best ter hoogte van de halsslagader
o Indien geen BAC aanwezig: onmiddellijk basic life support/basisreanimatie starten!
o Kan ook ‘ABC van de hulpverlening’ met dan Ademen (vrije luchtweg), Beademing
(uitvoeren indien geen adem) en Circulatie (controleren op hartslag)
De fijnere eerste beoordeling: levensbedreigende aandoeningen uitsluiten die geen
onmiddellijke aanpak vereisen, geeft een antwoord op « Hoe is? » met 9 parameters:
o Bewustzijn: wordt beoordeeld aan de hand van de Glasgow Comaschaal (GCS) (min.
= 3, max. = 15):
Samenvatting EHBO – Aron Claesen 2
, Eye/Oogreacties: spontaan openen = 4 tot niet openen = 1
Verbal/Verbale respons: samenhangend gesprek = 5 tot geen reactie = 1
Motoric/Motorische respons: reageert perfect op pijnprikkel (“auw!” + hand
wegduwen) = 6, geen reactie = 1. Bij 2 weten de hersenen dat er pijn is, maar
niet waar. Daardoor spannen antagonisten samen op (soort van
verkramping)
o Ademhaling: heeft pas zin om te beoordelen bij vrije luchtweg. 3 parameters:
Frequentie aF: normaal 12-18 keer/min. (veelzeggend!)
Ritme: normaal = een regelmatig ritme
Ademarbeid: normaal moeiteloos. Diepe of oppervlakkige ademhaling is niet
goed.
o Circulatie: wanneer het zuurstofverbruik toeneemt gaat het lichaam dit proberen te
compenseren door meer zuurstof aan te bieden via de circulatie. Hierdoor wordt het
hartdebiet verhoogd. De bloeddruk wordt bepaald door het hartdebiet en de
vaatweerstand, maar is hier minder belangrijk (door bv. anafylactische shock kan
hartdebiet hoog zijn maar vaatweerstand laag). 3 parameters:
Frequentie: normaal 60-80/min, dit kan ook meer of minder zijn zonder dat
er sprake is van een kritieke situatie, bijvoorbeeld bij sporters in rust
(minder) of mensen die zware inspanningen aan het doen zijn (meer).
Ritme: een onregelmatig hartritme wijst meestal op hartproblemen.
Arbeid (kracht): wanneer we zwakke hartkloppingen hebben is er vaak
sprake van een hartprobleem of extreem bloedverlies.
o ABCDE-rapportage: airway, breathing, circulation, disability, exposure
De tweede beoordeling: komt neer op de anamnese van de dokter, hier wordt de juiste aard
en de ernst van de letsels opgespoord en beschreven. Dit is zeer beperkt in urgente
omstandigheden. Men moet letten op een aantal zaken die kunnen helpen met de
beoordeling:
o De houding van het slachtoffer zegt vaak veel over wat er pijn doet en in welke mate
(antalgische houding = een houding om zo weinig mogelijk pijn te ervaren)
o De ondervraging van het slachtoffer of de zieke: men moet zich vooral op de
hoofdklacht gaan focussen, daarnaast is het belangrijk om indien mogelijk een
voorgeschiedenis (ziektes en medicatie) van de patiënt te nemen
o Klinisch onderzoek: wordt door een arts uitgevoerd
Basic life support (BLS): bij afwezigheid van bewustzijn, ademhaling en circulatie moeten we gaan
reanimeren. Verschillende stappen:
112 bellen: wie, waar, slachtoffer buiten bewustzijn dat niet meer ademt, aan de lijn blijven
om verdere vragen te beantwoorden. Niet stressen, hierdoor ga je minder goed handelen.
Eventueel AED (automatic electronic defribillator) erbij halen
Hartmassage: 5 cm indrukken (niet verder dan 6 cm), tempo minstens 100/min. maar minder
dan 120/min. (stayin’ alive), 30 keer herhalen
2 keer beademen: niet vergeten neus goed sluiten
Hartmassage en beademing herhalen tot er bewustzijn is of de hulpdiensten er zijn
www.erc.edu
Samenvatting EHBO – Aron Claesen 3
, Bij een verkeersongeval is goede signalisatie zeer belangrijk, knipperlichten van de auto’s aanzetten.
Parkeren op de pechstrook en files moeten vermeden worden zodat er continu genoeg plaats is voor
de ambulance om te manoeuvreren. Vraag het noodnummer om politionele hulp in deze situatie.
Pas bij verkeersongevallen op de volgende dingen:
Er is brandgevaar, houd blusapparaten beschikbaar
Elektrocutie of late airbags zijn mogelijk
Vrachtwagens met specifieke lading kunnen gevaarlijk zijn (brandweer alarmeren)
Brand: één bluspoging. Vochtige doek bij brandende frietketel om zuurstoftoevoer te stoppen.
“Driehoek” van brand: brandbare stof, ontbrandingstemperatuur en zuurstof
Chemisch ongeval: ventilatie en evacuatie, maar indien ontplofbaar geen zuurstoftoevoer!
3. Zuurstofvoorziening en zuurstofschuld
Zowel het hart als de hersenen moeten bijna volledig zuiver aeroob functioneren, bij zuurstoftekort
krijgen zij voorrang en sterven andere organen sneller af.
Bij hongerstaking is de overlevingstijd ± 6 weken, bij niet-functionerende nieren (geen uitscheiding
afvalstoffen) is dat één week, bij te weinig CO 2-uitstoot 30 tot 60 minuten en bij geen O2-opname
zelfs maar enkele minuten.
De balans tussen zuurstofaanbod en zuurstofvraag moet continu in evenwicht blijven om genoeg
energie te kunnen leveren. In het bloed zit slechts 20 à 30 ml opgeloste zuurstof (naast wat
gebonden is aan hemoglobine), terwijl ons zuurstofverbruik in rust 250 ml/min bedraagt (tot 3000
ml/min bij zware inspanning). Continue opname is dus levensnoodzakelijk.
Wanneer de vraag stijgt, zijn er twee aanpassingen die het lichaam kan doen om het aanbod samen
met de vraag te doen stijgen: de specifieke eigenschappen van hemoglobine aanpassen en/of het
aanpassen van het hartdebiet.
Vaak wanneer er een onevenwicht is en dat een kritieke situatie tot gevolg heeft, hebben we te
maken met een combinatie van zowel gestegen vraag en gedaald aanbod.
De weg die zuurstof aflegt (elke stap kan een oorzaak zijn van een gedaald O 2-aanbod):
21% van de lucht bevat zuurstof, dit komt neer op een partiële druk van 149 mmHg op
zeeniveau bij 100 % bevochtigde lucht. Oorzaken waardoor de zuurstofspanning (en dus het
zuurstofaanbod) in de atmosfeer kan dalen:
o Hoogteverschil: hoe hoger in de atmosfeer, hoe lager de atmosferische druk en de
zuurstofspanning. In vliegtuigen (op 10 km) wordt daarom de druk verhoogd naar
wat je op 2000 m hoogte zou hebben.
o Aanwezigheid van een ander gas in de atmosfeer: de atmosferische druk is steeds de
som van de partiële spanningen van de aanwezige gassen en dampen, wanneer we
dus in een gesloten ruimte zitten en andere gassen vrijkomen, gaat de
zuurstofspanning dalen. (bv. verstikking in regenput met methaan, of N 2 dat in
tankwagens wordt gedaan tegen ontploffingsgevaar van mengsel van stof & lucht)
Samenvatting EHBO – Aron Claesen 4
