Inleiding
Sociaal recht bestaat uit 2 luiken: arbeidsrecht en socialezekerheidsrecht
Arbeidsrecht = privaatrecht -> onderlinge relaties tussen burgers
Individueel arbeidsrecht: regels met betrekking tot arbeidsverhoudingen tussen burgers
Collectief arbeidsrecht: in welke mate werknemers als groep in overleg kunnen gaan met werkgever
Arbeidsrecht bevat veel dwingend recht
Socialezekerheidsrecht: omvat regels tot organisatie en uitvoering van de sociale zekerheid
= publiek recht dat relaties tussen burgers en overheid regelt
= overheid domineert hierin
Belang van sociaal recht is meervoudig
= bepaalt rechten en plichten die werknemers en werkgevers tegenover elkaar hebben
1. Juridisch tewerkstellingsvormen
Belang van sociale wetgeving:
- bepaalt rechten en plichten van werknemers ten opzichte van werkgever
- leven naast het werk mogelijk maken, rusten
- verzekerd minimum inkomen
Verschillende manieren van werken hebben gevolgen voor de toepassing van het sociaal recht
-> alsook de tewerkstellingsvorm
1.1. Eerste onderscheid: eigen baas of niet?
Kiezen om eigen baas te zijn of om voor iemand anders te gaan werken
= onderscheid ligt in het element gezag
Zelfstandige:
- is niet aan gezag onderworpen
- biedt diensten aan meerdere klanten aan
- sluit een overeenkomst van aanneming af
- burgerlijk en/of ondernemingsrecht
Dienstverband:
- werkt voor één werkgever
- onderworpen aan instructies/richtlijnen
- arbeidsrechtbanken
Mensen die winst maken, bestuurder van vennootschappen, beoefenaar van vrije beroepen
= beschouw als zelfstandigen
Mogelijkheid om beide tewerkstellingsvormen te combineren
,1.2. Tweede onderscheid: arbeidsovereenkomst of statuut?
Verschillende manieren om in dienstverband te werken: in dienst van een onderneming
= onderworpen aan de wet op arbeidsovereenkomsten (WAO)
Bij werknemers onderscheid tussen: arbeiders, bedienden, handelsvertegenwoordigers, dienstboden
Werken in dienst van overheid = ambtenaar = statutair (benoeming)
Uitzonderlijk kan overheid mensen contractueel aanwerven -> arbeidsovereenkomst WAO
2. Aan de slag!
2.1. Starten als zelfstandige
Inschrijven bij KruispuntBank voor Ondernemingen = KBO -> kent ondernemingsnummer toe
Genieten van ‘sociaal statuut van zelfstandige’ -> inschrijven bij sociale verzekeringsfonds
Zelfstandige die personeel in dienst neemt -> zich als werkgever aansluiten bij RSZ
2.2. Werken bij de overheid
Verkrijgen een ambtenarenstatuut
Om als ambtenaar aangesteld te worden:
- wervingsexamen slagen
- voldoen aan voorwaarden medische geschiktheid
- proeftijd of stage volbracht hebben
Selectie is ‘vergelijkend’: aangeworven volgens hun behaalde resultaat
Aanleggen van een wervingsreserve
= kandidaten die slaagden kunnen tot meestal 2 jaar na selectieproef een aanstelling als ambtenaar
aangeboden krijgen zonder een nieuwe selectie te moeten ondergaan
2.3. Werken als werknemer
2.3.1. Op zoek naar werk: inschrijving als werkzoekende
VDAB is Vlaamse openbare instelling die moet instaan voor arbeidsbemiddeling, loopbaanbegeleiding…
VDAB helpt in het zoeken naar tewerkstelling
Inschrijving bij VDAB is vereiste om in aanmerking te komen voor werkloosheidsuitkeringen van RVA
,2.3.2. De aanwerving
Sollicitatie- en selectieprocedure vooraf aan sluiten van een arbeidsovereenkomst
= precontractuele fase = aantal regels in acht nemen
Basisspelregels bij selectie- en wervingsprocedure werkgever
Werkgever mag geen fictieve arbeidsplaatsen aanbieden
Werkgever moet sollicitant voldoende informatie verschaffen
Vragen over privéleven zijn slechts verantwoord indien zij relevant zijn voor uitoefening functie
Inlichten door sollicitant gegeven moeten vertrouwelijke behandeld worden
Selectiekosten zijn ten laste van de werkgever
Verplaatsingskosten ten laste van sollicitant maar moeten beperkt worden
Selectieprocedure moet binnen een redelijke termijn afgerond worden
Praktische proef: onbezoldigd, niet langer duurt dan nodig, slechts toevallig productief is
Praktische proef mag niet verward worden met een proeftijd
Basisspelregels bij selectie- en wervingsprocedure werknemer
Moet ter goeder trouw meewerken aan selectieprocedure
Noodzakelijke gegevens verschaffen
Mag vertrouwelijke gegevens bedrijf niet publiek maken
Tijdens precontractuele fase moeten regels inzake taalgebruik in de sociale betrekkingen gerespecteerd
worden
Discriminatieverboden werkgever
Mag geen onderscheid maken op grond van persoonlijke kenmerken wanneer die geen verband houden
met de functie of de aard van de onderneming
Behalve wanneer dat wettelijk vereist of toegelaten wordt
, 2.3.3. Het contract
Bindende arbeidsovereenkomst
= werkgever en werknemer het eens zijn om in ruil voor loon onder gezag werkgever arbeid te verrichten
Op papier zetten van overeenkomst is niet nodig
Mondelinge overeenkomst wordt beschouwd als onbepaalde tijd
Aantal contractuele afspraken zijn enkel geldig wanneer zij schriftelijk werden opgemaakt
Elektrische handtekening mogelijk indien beide partijen het hier over eens zijn
Overeenkomst afsluiten mogelijk vanaf meerderjarigheid
Indien gemachtigd werd door vader, moeder of voogd, kan een minderjarige zelf arbeidsovereenkomsten
afsluiten en beëindigen
Verbod op kinderarbeid: kind
= minderjarigen jonger dan 15 jaar of
= minderjarige onderworpen aan de voltijdse leerplicht
3. De arbeidsovereenkomst
3.1. Het gezagselement
Arbeidsovereenkomst
= wederkerige overeenkomst waarbij 2 partijen tegenover elkaar verplichtingen op zich nemen
= 3 essentiële elementen: arbeid, loon en gezag
Gezagselement of het bestaan van een ondergeschikt bestand
= maakt onderscheid tussen zelfstandige arbeid en arbeidsovereenkomst mogelijk
= bevelen geven, leiding geven en toezicht houden
Schijnzelfstandigen
= samenwerken met zelfstandige terwijl deze zelfstandige in de praktijk wel degelijk instructie moet
opvolgen
Schijnwerknemers
= mensen die eigenlijk hun eigen baas zijn, bekomen toch de werknemersstatus
Betrokken partijen mogen zelf de aard van hun arbeidsrelatie kiezen
Stemt de werkelijke uitvoering van de overeenkomst niet overeen met de kwalificatie die de partijen aan
hun overeenkomst gaven, dan kan de arbeidsrechtbank tot herkwalificatie overgaan en het
overeenstemmend stelsel van sociale zekerheid toepassen
Herkwalificatie kan zowel door de werknemer als door elke belanghebbende derde
Sociaal recht bestaat uit 2 luiken: arbeidsrecht en socialezekerheidsrecht
Arbeidsrecht = privaatrecht -> onderlinge relaties tussen burgers
Individueel arbeidsrecht: regels met betrekking tot arbeidsverhoudingen tussen burgers
Collectief arbeidsrecht: in welke mate werknemers als groep in overleg kunnen gaan met werkgever
Arbeidsrecht bevat veel dwingend recht
Socialezekerheidsrecht: omvat regels tot organisatie en uitvoering van de sociale zekerheid
= publiek recht dat relaties tussen burgers en overheid regelt
= overheid domineert hierin
Belang van sociaal recht is meervoudig
= bepaalt rechten en plichten die werknemers en werkgevers tegenover elkaar hebben
1. Juridisch tewerkstellingsvormen
Belang van sociale wetgeving:
- bepaalt rechten en plichten van werknemers ten opzichte van werkgever
- leven naast het werk mogelijk maken, rusten
- verzekerd minimum inkomen
Verschillende manieren van werken hebben gevolgen voor de toepassing van het sociaal recht
-> alsook de tewerkstellingsvorm
1.1. Eerste onderscheid: eigen baas of niet?
Kiezen om eigen baas te zijn of om voor iemand anders te gaan werken
= onderscheid ligt in het element gezag
Zelfstandige:
- is niet aan gezag onderworpen
- biedt diensten aan meerdere klanten aan
- sluit een overeenkomst van aanneming af
- burgerlijk en/of ondernemingsrecht
Dienstverband:
- werkt voor één werkgever
- onderworpen aan instructies/richtlijnen
- arbeidsrechtbanken
Mensen die winst maken, bestuurder van vennootschappen, beoefenaar van vrije beroepen
= beschouw als zelfstandigen
Mogelijkheid om beide tewerkstellingsvormen te combineren
,1.2. Tweede onderscheid: arbeidsovereenkomst of statuut?
Verschillende manieren om in dienstverband te werken: in dienst van een onderneming
= onderworpen aan de wet op arbeidsovereenkomsten (WAO)
Bij werknemers onderscheid tussen: arbeiders, bedienden, handelsvertegenwoordigers, dienstboden
Werken in dienst van overheid = ambtenaar = statutair (benoeming)
Uitzonderlijk kan overheid mensen contractueel aanwerven -> arbeidsovereenkomst WAO
2. Aan de slag!
2.1. Starten als zelfstandige
Inschrijven bij KruispuntBank voor Ondernemingen = KBO -> kent ondernemingsnummer toe
Genieten van ‘sociaal statuut van zelfstandige’ -> inschrijven bij sociale verzekeringsfonds
Zelfstandige die personeel in dienst neemt -> zich als werkgever aansluiten bij RSZ
2.2. Werken bij de overheid
Verkrijgen een ambtenarenstatuut
Om als ambtenaar aangesteld te worden:
- wervingsexamen slagen
- voldoen aan voorwaarden medische geschiktheid
- proeftijd of stage volbracht hebben
Selectie is ‘vergelijkend’: aangeworven volgens hun behaalde resultaat
Aanleggen van een wervingsreserve
= kandidaten die slaagden kunnen tot meestal 2 jaar na selectieproef een aanstelling als ambtenaar
aangeboden krijgen zonder een nieuwe selectie te moeten ondergaan
2.3. Werken als werknemer
2.3.1. Op zoek naar werk: inschrijving als werkzoekende
VDAB is Vlaamse openbare instelling die moet instaan voor arbeidsbemiddeling, loopbaanbegeleiding…
VDAB helpt in het zoeken naar tewerkstelling
Inschrijving bij VDAB is vereiste om in aanmerking te komen voor werkloosheidsuitkeringen van RVA
,2.3.2. De aanwerving
Sollicitatie- en selectieprocedure vooraf aan sluiten van een arbeidsovereenkomst
= precontractuele fase = aantal regels in acht nemen
Basisspelregels bij selectie- en wervingsprocedure werkgever
Werkgever mag geen fictieve arbeidsplaatsen aanbieden
Werkgever moet sollicitant voldoende informatie verschaffen
Vragen over privéleven zijn slechts verantwoord indien zij relevant zijn voor uitoefening functie
Inlichten door sollicitant gegeven moeten vertrouwelijke behandeld worden
Selectiekosten zijn ten laste van de werkgever
Verplaatsingskosten ten laste van sollicitant maar moeten beperkt worden
Selectieprocedure moet binnen een redelijke termijn afgerond worden
Praktische proef: onbezoldigd, niet langer duurt dan nodig, slechts toevallig productief is
Praktische proef mag niet verward worden met een proeftijd
Basisspelregels bij selectie- en wervingsprocedure werknemer
Moet ter goeder trouw meewerken aan selectieprocedure
Noodzakelijke gegevens verschaffen
Mag vertrouwelijke gegevens bedrijf niet publiek maken
Tijdens precontractuele fase moeten regels inzake taalgebruik in de sociale betrekkingen gerespecteerd
worden
Discriminatieverboden werkgever
Mag geen onderscheid maken op grond van persoonlijke kenmerken wanneer die geen verband houden
met de functie of de aard van de onderneming
Behalve wanneer dat wettelijk vereist of toegelaten wordt
, 2.3.3. Het contract
Bindende arbeidsovereenkomst
= werkgever en werknemer het eens zijn om in ruil voor loon onder gezag werkgever arbeid te verrichten
Op papier zetten van overeenkomst is niet nodig
Mondelinge overeenkomst wordt beschouwd als onbepaalde tijd
Aantal contractuele afspraken zijn enkel geldig wanneer zij schriftelijk werden opgemaakt
Elektrische handtekening mogelijk indien beide partijen het hier over eens zijn
Overeenkomst afsluiten mogelijk vanaf meerderjarigheid
Indien gemachtigd werd door vader, moeder of voogd, kan een minderjarige zelf arbeidsovereenkomsten
afsluiten en beëindigen
Verbod op kinderarbeid: kind
= minderjarigen jonger dan 15 jaar of
= minderjarige onderworpen aan de voltijdse leerplicht
3. De arbeidsovereenkomst
3.1. Het gezagselement
Arbeidsovereenkomst
= wederkerige overeenkomst waarbij 2 partijen tegenover elkaar verplichtingen op zich nemen
= 3 essentiële elementen: arbeid, loon en gezag
Gezagselement of het bestaan van een ondergeschikt bestand
= maakt onderscheid tussen zelfstandige arbeid en arbeidsovereenkomst mogelijk
= bevelen geven, leiding geven en toezicht houden
Schijnzelfstandigen
= samenwerken met zelfstandige terwijl deze zelfstandige in de praktijk wel degelijk instructie moet
opvolgen
Schijnwerknemers
= mensen die eigenlijk hun eigen baas zijn, bekomen toch de werknemersstatus
Betrokken partijen mogen zelf de aard van hun arbeidsrelatie kiezen
Stemt de werkelijke uitvoering van de overeenkomst niet overeen met de kwalificatie die de partijen aan
hun overeenkomst gaven, dan kan de arbeidsrechtbank tot herkwalificatie overgaan en het
overeenstemmend stelsel van sociale zekerheid toepassen
Herkwalificatie kan zowel door de werknemer als door elke belanghebbende derde
