F
1
, HOOFDSTUK 1: BEGRIPPENKADER
Methodieken van het sociaal werk kan je niet vastnemen
• ≠ de methodieken van een schilder die vaststaan
• Methoden vanuit
o Oog voor de cliënt
o Oog voor de maatschappelijke context
Marie kamphuis
• Methoden mag je niet inzetten als technieken, dit maakt een mens ontmenselijk
1.1 HISTORISCH BESEF VAN WAAR WE KOMEN
Maatschappelijke veranderingen op het eind van de 19 e eeuw en begin van de 20ste:
• Wortels voor het sociaal werk liggen bij de charitas
o Charitas = goed doen voor god
o Armoede = lot van God
o Goede vs. slechte armen
• De visie was toen: gunst en charitas gedachte (liefdadigheidswerk)
• Industrialisering
o Ontstaan van armoede, de sociale kwestie, arbeidersvraagstuk
o Mensen gingen in de fabrieken gaan werken, ook de kinderen. Daardoor is er veel
kindersterfte. Om in de fabrieken te gaan werken moeten de mensen verhuizen naar
de steden, waar er slechte huisvestiging is. De steden raken overbevolkt en er ontstaan
ziektes
o De hogere klassen zagen de arbeidersklasse als een gevaarlijke klasse
o Een gevaarlijke klasse die moest heropgevoed worden
o Tijdens de industrialisering ontstaat de eerste kinderopvang
▪ Ouders die hun kind naar de opvang brachten werden gezien als slechter
ouders, want een vrouw moest zorgen voor kind en huis
▪ De sociale context werd niet bekeken: waarom kan die niet voor kind zorgen
• De maatschappelijke context wordt er afgeknipt
o Men zegt ‘’zij kunnen geen kind opvoeden” (individuele schuld)
o Men gaat de lage klasse opvoeden (vanuit angst en willen omzetten naar norm =>
burgerlijk beschavingsoffensief)
• De filantropie (naastenliefde) ontwikkelt sociale interventie praktijk
Waarom zou de samenleving zich bekommeren om kwetsbare groepen?
1. Ze zagen hen als gevaarlijk
2. Ze waren bang voor de ziekten die de klasse met zich meedroeg
3. Ze waren bang dat de arbeidersklasse in opstand ging komen
→ Ze gaan hen sussen door vb. voedselbedeling
→ Die tijd was alles een individuele verantwoordelijkheid
2
,Hefboom om in te grijpen
• Opvoeding
• Onderwijs
• Tewerkstelling
• Vb. leerplicht, verbod op kinderarbeid, wet op kinderbescherming in 1912
Dus de professionalisering is ontstaan door de eerste kinderwetten en kinderbescherming
Professionalisme wordt ingezet bij de kinderbescherming: ‘in belang van het kind’
1.2 HET VERLEDEN WERKT DOOR
Spanningsveld disciplinering – emancipering
• Disciplinering
o Passen we de cliënten aan voor de (verwachtingen) maatschappij?
o Eng
• Emanciperen
o Stimuleren en empoweren we ze net zodanig dat ze een plaats verwerven in de
maatschappij?
o Breed
• Vb. hoe mensen activeren?
o Disciplinering: dwingen, lang werkloos is daling van loon of verlies leefloon
o Emancipatie: vrijwilligerswerk, ruimer dan controlerend
Spanningsveld individu – structuur
• Individu: individuele hulpvraag behandelen
• Structuur: maatschappij zo aanpassen dat deze hulpvragen verdwijnen
Mary Richmond
• Legde de basis van de professionaliteit in sociaal werk door naar de context te kijken
• Zoekt oorzaak voor sociaal werk
• Oog voor zowel individu als structuur
• Cliënt betrekken
• Social diagnosis
• Grondlegger van het stappenplan
o Vergelijking met het medisch model
1. Onderzoek/exploreren
2. Diagnose
3. (Be)andelingsplan
4. Evaluatie
o Stappenplan en interventies vergt scholing en deskundigheidsontwikkeling
o Invloed van inzichtin uit de psycho-analyse (werkt nog steeds door)
o Actueel staat social case-work voor een diversiteit van benaderingen! (context)
3
, Er was nood aan theoretische kaders
• Sociale scholen
o Met leerplan en erkenning = start van professionalisering in 1920
o Scholen erkend door Ministerie van Justitie met Emiel Van De Velde
▪ Niet door Ministerie van Welzijn of Onderwijs
▪ Emiel had zicht op de gevolgen van WOI, daarom scholen
• Verwaarlozing
• Criminaliteit
• Vandalisme
▪ Emiel wou de norm terug naar voor brengen
▪ Disciplinerend vs. controleren
o Belgische scholen => spanning individu vs. structuur
▪ Brussel: activeren (structuur)
▪ Antwerpen: individuele hulpverlening
• Ontstaan specifieke opvatting over sociale problemen en hoe men deze moet aanpakken?
1.3 INTERNATIONALE DEFINITIE SOCIAAL WERK
“Social work is a practice-based profession and an academic discipline that promotes social change
and development, social cohesion, and the empowerment and liberation of people. Principles of
social justice, human rights, collective responsibility and respect for diversities are central to social
work. Underpinned by theories of social work, social sciences, humanities and indigenous knowledge,
social work engages people and structures to address life challenges and enhance well-being.”
→ Sw: een breed veld van activiteiten
→ Individuele en maatschappelijke verandering
→ Verscheidene referentiekaders
1.4 PERSPECTIEVEN => NIET KENNEN
Systeemperspectief en actorperspectief (leefwereld):
- Welke rol moet sw opnemen? - Spanning tussen beheersing en emancipatie?
- Wat is goed handelen in sw? - Afstemming tussen vraag en aanbod?
4
1
, HOOFDSTUK 1: BEGRIPPENKADER
Methodieken van het sociaal werk kan je niet vastnemen
• ≠ de methodieken van een schilder die vaststaan
• Methoden vanuit
o Oog voor de cliënt
o Oog voor de maatschappelijke context
Marie kamphuis
• Methoden mag je niet inzetten als technieken, dit maakt een mens ontmenselijk
1.1 HISTORISCH BESEF VAN WAAR WE KOMEN
Maatschappelijke veranderingen op het eind van de 19 e eeuw en begin van de 20ste:
• Wortels voor het sociaal werk liggen bij de charitas
o Charitas = goed doen voor god
o Armoede = lot van God
o Goede vs. slechte armen
• De visie was toen: gunst en charitas gedachte (liefdadigheidswerk)
• Industrialisering
o Ontstaan van armoede, de sociale kwestie, arbeidersvraagstuk
o Mensen gingen in de fabrieken gaan werken, ook de kinderen. Daardoor is er veel
kindersterfte. Om in de fabrieken te gaan werken moeten de mensen verhuizen naar
de steden, waar er slechte huisvestiging is. De steden raken overbevolkt en er ontstaan
ziektes
o De hogere klassen zagen de arbeidersklasse als een gevaarlijke klasse
o Een gevaarlijke klasse die moest heropgevoed worden
o Tijdens de industrialisering ontstaat de eerste kinderopvang
▪ Ouders die hun kind naar de opvang brachten werden gezien als slechter
ouders, want een vrouw moest zorgen voor kind en huis
▪ De sociale context werd niet bekeken: waarom kan die niet voor kind zorgen
• De maatschappelijke context wordt er afgeknipt
o Men zegt ‘’zij kunnen geen kind opvoeden” (individuele schuld)
o Men gaat de lage klasse opvoeden (vanuit angst en willen omzetten naar norm =>
burgerlijk beschavingsoffensief)
• De filantropie (naastenliefde) ontwikkelt sociale interventie praktijk
Waarom zou de samenleving zich bekommeren om kwetsbare groepen?
1. Ze zagen hen als gevaarlijk
2. Ze waren bang voor de ziekten die de klasse met zich meedroeg
3. Ze waren bang dat de arbeidersklasse in opstand ging komen
→ Ze gaan hen sussen door vb. voedselbedeling
→ Die tijd was alles een individuele verantwoordelijkheid
2
,Hefboom om in te grijpen
• Opvoeding
• Onderwijs
• Tewerkstelling
• Vb. leerplicht, verbod op kinderarbeid, wet op kinderbescherming in 1912
Dus de professionalisering is ontstaan door de eerste kinderwetten en kinderbescherming
Professionalisme wordt ingezet bij de kinderbescherming: ‘in belang van het kind’
1.2 HET VERLEDEN WERKT DOOR
Spanningsveld disciplinering – emancipering
• Disciplinering
o Passen we de cliënten aan voor de (verwachtingen) maatschappij?
o Eng
• Emanciperen
o Stimuleren en empoweren we ze net zodanig dat ze een plaats verwerven in de
maatschappij?
o Breed
• Vb. hoe mensen activeren?
o Disciplinering: dwingen, lang werkloos is daling van loon of verlies leefloon
o Emancipatie: vrijwilligerswerk, ruimer dan controlerend
Spanningsveld individu – structuur
• Individu: individuele hulpvraag behandelen
• Structuur: maatschappij zo aanpassen dat deze hulpvragen verdwijnen
Mary Richmond
• Legde de basis van de professionaliteit in sociaal werk door naar de context te kijken
• Zoekt oorzaak voor sociaal werk
• Oog voor zowel individu als structuur
• Cliënt betrekken
• Social diagnosis
• Grondlegger van het stappenplan
o Vergelijking met het medisch model
1. Onderzoek/exploreren
2. Diagnose
3. (Be)andelingsplan
4. Evaluatie
o Stappenplan en interventies vergt scholing en deskundigheidsontwikkeling
o Invloed van inzichtin uit de psycho-analyse (werkt nog steeds door)
o Actueel staat social case-work voor een diversiteit van benaderingen! (context)
3
, Er was nood aan theoretische kaders
• Sociale scholen
o Met leerplan en erkenning = start van professionalisering in 1920
o Scholen erkend door Ministerie van Justitie met Emiel Van De Velde
▪ Niet door Ministerie van Welzijn of Onderwijs
▪ Emiel had zicht op de gevolgen van WOI, daarom scholen
• Verwaarlozing
• Criminaliteit
• Vandalisme
▪ Emiel wou de norm terug naar voor brengen
▪ Disciplinerend vs. controleren
o Belgische scholen => spanning individu vs. structuur
▪ Brussel: activeren (structuur)
▪ Antwerpen: individuele hulpverlening
• Ontstaan specifieke opvatting over sociale problemen en hoe men deze moet aanpakken?
1.3 INTERNATIONALE DEFINITIE SOCIAAL WERK
“Social work is a practice-based profession and an academic discipline that promotes social change
and development, social cohesion, and the empowerment and liberation of people. Principles of
social justice, human rights, collective responsibility and respect for diversities are central to social
work. Underpinned by theories of social work, social sciences, humanities and indigenous knowledge,
social work engages people and structures to address life challenges and enhance well-being.”
→ Sw: een breed veld van activiteiten
→ Individuele en maatschappelijke verandering
→ Verscheidene referentiekaders
1.4 PERSPECTIEVEN => NIET KENNEN
Systeemperspectief en actorperspectief (leefwereld):
- Welke rol moet sw opnemen? - Spanning tussen beheersing en emancipatie?
- Wat is goed handelen in sw? - Afstemming tussen vraag en aanbod?
4
