Samenvatting: leerstoornissen deel pathologie
Bouwstenen van het leren
1. Skills (executieve functies)
1.1 Begripsomschrijving
Geen eenduidige definitie van EF
→ EF kan beschreven worden als: hoog ontwikkelde cognitieve functies die men nodig heeft
om gedrag doelgericht te sturen
Nut executieve functies:
- Cruciaal voor zowel cognitieve als sociaal-emotionele ontwikkeling
- Spelen een rol in vele aspecten van het dagelijks leven
Nodig bij uitvoeren taken, eisen en dagelijkse activiteiten
Nodig om handelen vlot te kunnen afstemmen op nieuwe situaties
Nodig om flexibel te kunnen reageren
Nodig om doel- en toekomstgericht gedrag op effectieve wijze uit te voeren
Maar:
- Omgeving → belangrijke factor bij ontwikkeling ervan
- Veranderbaar, kunnen gestimuleerd en getraind worden
1.2 EF en leren
Hoe staan we op dit moment tegenover de ontwikkeling van EF bij kinderen?
Krijgt de laatste decennia meer aandacht + er wordt ook gezocht naar verbanden met
schools functioneren en presteren
Wat is het verband tussen EF en prestaties op school?
Kinderen met minder ontwikkelde EF presteren minder goed op school en zijn minder
succesvol in verschillende levensdomeinen
Bv: mindere EF → minder goeie cijfers → geen diploma → financieel moeilijk
1.3 Indeling
Er kan onderscheid gemaakt worden tussen 2 dimensies:
- Metacognitieve EF: (koude) denkvaardigheden waarmee men doelen kies en
realiseert en oplossingen voor problemen bedenkt
- Emotionele/ motivationele EF: (warme) affectieve kant van het executief
functioneren, de vaardigheden om gedrag bij te sturen en aan te passen. De
coördinaties tussen cognitie en emotie
Metacognitieve EF (denken) Emotionele EF (doen, gedrag)
Werkgeheugen Responsinhibitie
Planning Emotieregulatie
Timemanagement Taakinitiatie
1
, Metacognitie (reflexteren over denkproces) Doelgericht gedrag
Flexibiliteit
1.4 Primaire EF
De 3 belangrijkste EF (internationaal gekozen):
- Responsinhibitie (impulsremming)
- Werkgeheugen
- (cognitieve) flexibiliteit
Kenmerk: ontwikkelen zich vroeg, van daaruit worden hogere-op EF gebouwd
Responsinhibitie
Vb. inhibition task with siblings (krijgen taart voorgeschoteld, maar mogen er nog niet aankomen)
= de rem/ mate van afleidbaarheid
= de vaardigheid om een sterke neiging te onderdrukken en in plaats daarvan te doen wat
het meest gepast (of nodig) is
= weerstand bieden aan een eerste impuls
Werkgeheugen
Vb. 367 + 58 = …, zeg de cijferreeks achterwaarts na, Anna arriveert voor
Suzy op het feestje, Tom komt na Suzy aan. Leon arriveert voordat Anna er is (wie is 1 ste, wie 2e, …)
= mentale kladblok/ informatie korst vathouden en bewerken
: relaties kunnen leggen, oorzaak-gevolg, voorkennis koppelen aan nieuwe info, …
Toepassing:
Geef een voorbeeld van een activiteit of opdracht op school waar beroep wordt gedaan op
het verbaal werkgeheugen: leerkracht geeft woord en jij spelt het (kan ook achterstevoren)
Geef een voorbeeld van een activiteit of opdracht op school waar beroep wordt gedaan op
het visueel-ruimtelijk geheugen: afschrijven van bord
Flexibiliteit
Bv. wegafsluiting → andere weg kunnen nemen
: nodig om creatief te denken en probleemoplossend vermogen
- Op andere manieren reageren als er iets gebeurt
- Flexibel aanpassen aan de nieuwe eisen of prioriteiten
- In staat zijn niet alleen ‘in hokje te denken’
Toepassing:
2
, Flexibiliteitstaak met hartjes en bloemetjes: hartje → langs die kant tikken, bloemetje →
omgekeerde kan tikken
Oefening: duid in de tekst aan of iets ‘flexibiliteit, werkgeheugen of inhibitie’
Evi van 9 jaar kleedt zich aan om naar school te gaan: ze loopt naar haar kamer om haar
kleren te pakken. Haar moeder heeft gezegd dat ze de kleren van gisteren aan kan trekken.
Ze trekt haar pyjama uit en legt deze op haar bed en ziet haar leesboek liggen. Evi pakt
haar spijkerbroek van de stoel en trekt deze aan, vervolgens haar hemd en trui en haar
sokken. In één van de sokken zit een gat, ‘deze kan ik niet meer aan’, denkt ze en ze pakt
een nieuw paar uit de lade. De kapotte sok neemt ze mee naar de keuken om aan haar
moeder te geven.
Flexibiliteit: gat in sok → neemt nieuwe
Inhibitie: ziet boek liggen → maar doet toch door met aankleden
Werkgeheugen: pyjama afdoen, sok nemen, loopt naar haar kamer, onthouden dat haar
mama gezegd heeft dat ze de kleren van gisteren moet aantrekken
1.5 Hogere EF
Op de primaire EF, bouwen de hogere EF:
- Doelgericht doorzettingsvermogen/ gedrag
- Plannen
- Zelfregulatie
Belangrijk: eerst primaire EF in beeld brengen
Doelgericht gedrag
Bv. kindje zegt dat ze zijn mama graag ziet als hij van haar een koekje krijgt → met dit gedrag wil het
kind nog een koekje proberen scoren
- Koude EF: ik wil een koek
- Warme EF: emotionele chantage
= gedrag gericht op een bepaald doel die de persoon wil bereiken
Plannen
Vooruit bedenken hoe je een doel gaat bereiken
Vraagt dat je:
- Vooruit kan denken
- In stappen kan denken
- Abstract kan denken
Zelf/ emotieregulatie
= regulatie van de eigen impulsen
3
Bouwstenen van het leren
1. Skills (executieve functies)
1.1 Begripsomschrijving
Geen eenduidige definitie van EF
→ EF kan beschreven worden als: hoog ontwikkelde cognitieve functies die men nodig heeft
om gedrag doelgericht te sturen
Nut executieve functies:
- Cruciaal voor zowel cognitieve als sociaal-emotionele ontwikkeling
- Spelen een rol in vele aspecten van het dagelijks leven
Nodig bij uitvoeren taken, eisen en dagelijkse activiteiten
Nodig om handelen vlot te kunnen afstemmen op nieuwe situaties
Nodig om flexibel te kunnen reageren
Nodig om doel- en toekomstgericht gedrag op effectieve wijze uit te voeren
Maar:
- Omgeving → belangrijke factor bij ontwikkeling ervan
- Veranderbaar, kunnen gestimuleerd en getraind worden
1.2 EF en leren
Hoe staan we op dit moment tegenover de ontwikkeling van EF bij kinderen?
Krijgt de laatste decennia meer aandacht + er wordt ook gezocht naar verbanden met
schools functioneren en presteren
Wat is het verband tussen EF en prestaties op school?
Kinderen met minder ontwikkelde EF presteren minder goed op school en zijn minder
succesvol in verschillende levensdomeinen
Bv: mindere EF → minder goeie cijfers → geen diploma → financieel moeilijk
1.3 Indeling
Er kan onderscheid gemaakt worden tussen 2 dimensies:
- Metacognitieve EF: (koude) denkvaardigheden waarmee men doelen kies en
realiseert en oplossingen voor problemen bedenkt
- Emotionele/ motivationele EF: (warme) affectieve kant van het executief
functioneren, de vaardigheden om gedrag bij te sturen en aan te passen. De
coördinaties tussen cognitie en emotie
Metacognitieve EF (denken) Emotionele EF (doen, gedrag)
Werkgeheugen Responsinhibitie
Planning Emotieregulatie
Timemanagement Taakinitiatie
1
, Metacognitie (reflexteren over denkproces) Doelgericht gedrag
Flexibiliteit
1.4 Primaire EF
De 3 belangrijkste EF (internationaal gekozen):
- Responsinhibitie (impulsremming)
- Werkgeheugen
- (cognitieve) flexibiliteit
Kenmerk: ontwikkelen zich vroeg, van daaruit worden hogere-op EF gebouwd
Responsinhibitie
Vb. inhibition task with siblings (krijgen taart voorgeschoteld, maar mogen er nog niet aankomen)
= de rem/ mate van afleidbaarheid
= de vaardigheid om een sterke neiging te onderdrukken en in plaats daarvan te doen wat
het meest gepast (of nodig) is
= weerstand bieden aan een eerste impuls
Werkgeheugen
Vb. 367 + 58 = …, zeg de cijferreeks achterwaarts na, Anna arriveert voor
Suzy op het feestje, Tom komt na Suzy aan. Leon arriveert voordat Anna er is (wie is 1 ste, wie 2e, …)
= mentale kladblok/ informatie korst vathouden en bewerken
: relaties kunnen leggen, oorzaak-gevolg, voorkennis koppelen aan nieuwe info, …
Toepassing:
Geef een voorbeeld van een activiteit of opdracht op school waar beroep wordt gedaan op
het verbaal werkgeheugen: leerkracht geeft woord en jij spelt het (kan ook achterstevoren)
Geef een voorbeeld van een activiteit of opdracht op school waar beroep wordt gedaan op
het visueel-ruimtelijk geheugen: afschrijven van bord
Flexibiliteit
Bv. wegafsluiting → andere weg kunnen nemen
: nodig om creatief te denken en probleemoplossend vermogen
- Op andere manieren reageren als er iets gebeurt
- Flexibel aanpassen aan de nieuwe eisen of prioriteiten
- In staat zijn niet alleen ‘in hokje te denken’
Toepassing:
2
, Flexibiliteitstaak met hartjes en bloemetjes: hartje → langs die kant tikken, bloemetje →
omgekeerde kan tikken
Oefening: duid in de tekst aan of iets ‘flexibiliteit, werkgeheugen of inhibitie’
Evi van 9 jaar kleedt zich aan om naar school te gaan: ze loopt naar haar kamer om haar
kleren te pakken. Haar moeder heeft gezegd dat ze de kleren van gisteren aan kan trekken.
Ze trekt haar pyjama uit en legt deze op haar bed en ziet haar leesboek liggen. Evi pakt
haar spijkerbroek van de stoel en trekt deze aan, vervolgens haar hemd en trui en haar
sokken. In één van de sokken zit een gat, ‘deze kan ik niet meer aan’, denkt ze en ze pakt
een nieuw paar uit de lade. De kapotte sok neemt ze mee naar de keuken om aan haar
moeder te geven.
Flexibiliteit: gat in sok → neemt nieuwe
Inhibitie: ziet boek liggen → maar doet toch door met aankleden
Werkgeheugen: pyjama afdoen, sok nemen, loopt naar haar kamer, onthouden dat haar
mama gezegd heeft dat ze de kleren van gisteren moet aantrekken
1.5 Hogere EF
Op de primaire EF, bouwen de hogere EF:
- Doelgericht doorzettingsvermogen/ gedrag
- Plannen
- Zelfregulatie
Belangrijk: eerst primaire EF in beeld brengen
Doelgericht gedrag
Bv. kindje zegt dat ze zijn mama graag ziet als hij van haar een koekje krijgt → met dit gedrag wil het
kind nog een koekje proberen scoren
- Koude EF: ik wil een koek
- Warme EF: emotionele chantage
= gedrag gericht op een bepaald doel die de persoon wil bereiken
Plannen
Vooruit bedenken hoe je een doel gaat bereiken
Vraagt dat je:
- Vooruit kan denken
- In stappen kan denken
- Abstract kan denken
Zelf/ emotieregulatie
= regulatie van de eigen impulsen
3
