Geschiedenis van België - samenvatting

Geschiedenis van België


België avant la lettre
 Bestaan België in vraag gesteld
o 2006: misverstand: Vlaams parlement roept onafh uit
 Snel geloofd! -> mogelijk geacht?
o Kans groot: BE X?: NEE
 Walen: unitair land ipv federaal
 Vlamingen & Bxl: géén splitsing
o Tegenstellingen, maar toch samenwerken
 BXL = symbool teamwork
 Breuklijnenmodel
o Seymour Martin Lipset & Stein Rokkan (jaren ’60)
 Toepassing op België: Luc Huyse
o Thematische kampen -> maatschappelijke debatten & dynamieken
 Algemeen model: kapitaal – arbeid, kerk – staat, stad- platteland
o Breuklijnen België: ontstaan dr moderniseringsprocessen na 1750
 Levensbeschouwelijke breuklijn
 Klerikalen – antiklerikalen
 Katholieken – liberalen
 Rol kerk in staat? Onderwijs: schoolstrijd, schoolpact
 Sociaal-economische breuklijn
 Kapitaal – arbeid
 K rekening houden met A: hoeveel?
 Marxisme: socialistische arbeidersbeweging
 Na WO2: verzoening & welvaarsstaat: Sociaal Pact
 Nu: discussie uit neoliberale hoek
 Communautaire breuklijn
 Frans – Vlaams
 Nederlandstalige Belgen / Vlamingen – verfranste Belgische staat
 Vlaamse Beweging, Waalse beweging
 Sociale tegenstelling, nu geografisch
 20e eeuw: staatshervormingen
o Nieuwe breuklijnen België
 Ecologische breuklijn
 Materieel – immaterieel
 Financiële zekerheid - levenskwaliteit
 Etnische breuklijn
 Allochtoon – autochtoon
 België avant la lettre?
o Was er al een België vóór 1830?
 Henri Pirenne
 JA: nationalistisch gevoel vóór ontstaan staat
 Terwijl andere landen: eerst staat, erna gevoel
 Jean Stengers
 Proto-nationalistisch gevoel: niet voor 1795!

,  Pas vanaf aanhechting Frankrijk
 Onderzoek naar nationalisme
 Essentialisme
o BE altijd al bestaan, in 19e staat geworden
 Klopt niet!
 19e eeuw: leiders idee nodig, bevolking moet staat <3
 Constructivisme
o Historische momenten herinterpreteren
o Nationale tradities met opzet uitvinden
 -> Natie staat ondersteunen
o Natie dus niet eeuwig bestaan
o Geen rechte lijn naar huidige situatie
o X teleologie: ‘meant to be’: gesch bekijken van waaruit t naartoe
moet gaan
 Geschiedenis = contingent: complexe gebeurtenissen die
toevallig zijn
o 1: De ‘oude’ Belgen
 Caesar: De Bello Gallico: De Belgen zijn de dappersten van alle Galliërs
 Belgen ≠ wij + grondgebied Belgae ≠ België
 Uitgeroeid door Caesar
 Culturele erfenis Belgae?
o Gemaakt door 19e eeuw: geconstrueerde helden
o Ambiorix: leider Eburonen (Germanen)
 ≠ Belg: nooit in Tongeren geweest
 Link Oude Belgen: bestaat niet & niet belangrijk
o 2: De Romeinse stempel
 Instellingen
 Romeins recht, infrastructuur, kunst, taal, cultuur
 Godsdienst in Rome
 Taalgrens
 Onze regio = grens germaans & geromaniseerd Europa
o Later veel conflicten
o BE = invloed beide modellen
o Taalgrens = grens tussen germ en gerom
o 3: Merovingen & Karolingen
 Clovis
 Samenspel Kerk & Staat, door doopsel 496
 Karel de Grote
 Karolingische Rijk -> invloed op evolutie van onze regio
 Territoriaal
o Zoon KDG = Lodewijk de Vrome -> rijk over 3 zonen
o Verdrag van Verdun
 West-Francië -> Karel de Kale
 Middenrijk -> Lotharius I
 Oost-Francië -> Lodewijk de Duitser
o Wij: grens met west & oost (middenrijk): later tussen 2
grootmachten: Frankrijk & Duitsland

, o Middenrijk: streefdoel bij latere heersers = grote impact op onze
regio’s
 Feodaliteit
o Grondregels AR
o Feodaal systeem
 Leengoed = stuk land voor adel van vorsten, in ruil voor
leenhulde (trouw & bijstand in oorlog + som geld bij
overerving)
 Inkomsten koning = kroondomein: leenmannen soms
machtiger dan leenheer!
o Rol Kerk
 Dubbele legitimering (macht gegeven door god)
 Leenheer = soevereine vorst
 Kroning KDG door paus in 800
 Traditie Rom keizers verdergezet
 Bevestiging: Christendom = staatsgodsdienst
 Sociale groepen
o Kerk (regulier + seculier)
o Adel (eigenaar grond, landbouw belangrijkste eco activity AR)
o 3e stand (meer m8, steden ontwikkelen, handel & nijverheid)
 Belangrijkste motor = stedelijke bgij veranderingen ->
einde AR
 Ontwikkeling steden: w kapitaal kr8ig: 14e eeuw Brugge,
15e eeuw Gent, 16e eeuw Antwerpen, 17e eeuw
Amsterdam
e e
o 4: 10 -14 eeuw: feodale machtsstrijd
 Leenmannen: 2 leenheren mogelijk (FR koning & Duitse keizer: grens = later BE)
 Buren: trouw aan andere leenheren
 Graafschap Vlaanderen -> Franse kroon (w&o vl + deel fr)
 Hertogdom Brabant -> Duitse kroon (Vl&waals brabant, a’pen, nd brab)
 Prinsbisdom Luik -> Duitse kroon
 Wallonië -> Duitse kroon
 Grens DU-FR = Schelde
 Middeleeuws vl ≠ huidig vlaanderen
 Volk = loyaal aan lokale heerser, niet aan FR/DU koning
 -> PROBLEEM: volk niet loyaal aan koning + weinig inkomsten koning
 -> OPLOSSING: leenheren try kroondomein groter maken
o Oorlog
o Huwelijk (bv dochter graaf huwen -> graafschap voor koning)
 Taal ≠ belangrijk ivm loyaliteit
 Bv. Guldensporenslag – 11 juli 1302
o Feodaal conflict
 FR koning wil Vlaanderen aanhechten bij kroondomein
(Want Brugge & Gent welvarend)
 Vlaamse graaf werkt tegen & wint
 Nord en Pas-de-Calais toch verloren
o Mystificatie
 19e-20e eeuw: uitgevonden traditie

,  Mythe: overwinning door Belgische graaf van VL tegen FR
koning
 Tegen expansiedrift Frankrijk 19e eeuw (FR wil BE
aanhechten, mr BE toont: al geprobeerd, zal nt lukken..)
 Mythe: Vlaams nationalisme; taalkwestie ‘VL tegen FR’,
klopt niet, VL adel sprak Frans & taal was geen issue
o Géén nationaal conflict, gwn feodaal: ging om bezit, géén strijd
om onafh BE/vlaamse emancipatie
o 5: Eenmaking in de Nederlanden
 Onze regio: territoriaal 1, maar niet echt 1 groep (heel divers en complex)
 Dynastieën: eenmakingspolitiek
 Contingentie: complex samenspel van factoren & veel toevalligheid
 Lokale heersers: keep onafhankelijkheid (wel leenrechtelijk verbonden met DU
keizer/ FR koning
o 6: De Bourgondische Nederlanden (middenrijk KDG) 15e eeuw
 Zijtak van familie Valois (via oorlogen & dynastieke pol.: controle over
middenrijk!)
 Filips de Stoute = jongste zoon koning FR, met Margaretha van Male,
dochter Graaf van Vlaanderen
 Eenmakingspolitiek -> samenhorigheidsgevoel
 Uniformering pol. Instellingen: Staten-Generaal oprichten (3 standen
vergadering)
 Filips de Goede: sticht nieuwe ridderorde: Gulden Vlies
 Geloof beschermen
 Eigen dynastie meer aanzien
 Hertog <3 edellieden (dubbele pol. Invloed)
o Heel exclusief: max 60 leden
o Ter ere van huwelijk met Isabella van Portugal
 Problemen Hertogdom Bourgondië
 Oorlog met FR & DU vorsten
 Intern particularisme: plaatselijke graven & heersers blijven nog +- onafh
 Filips de Goede – Karel de Stoute – Maria van Bourgondië <3 Max van Oostenrijk
– Filips de Schone – Keizer Karel (Karel V) = begin Habsburgse Nederlanden
o 7: Habsburgse Nederlanden 16e-18e eeuw
 Karel V: Erft enorm rijk (BG Nederlanden, DU gebieden, Spanje, zuid-&centraal
Amerika)
 Rijk waar zon nooit onderging
 Bestuur gemoderniseerd (feodale banden FR & DU X)
 Pragmatieke Sanctie = 17 Provinciën: land ondeelbaar, ook na erfenis
 PS mislukt: rijk wordt onder F2 & broer verdeeld (zonen)
 Filips II erft 17 Provinciën samen met Spanje -> Spaanse Nederlanden
o 8: Scheiding der Nederlanden 16e eeuw
 Protestantisme ontstaat -> godsdienstkwestie -> bgoorlog-> scheiding 17
provinciën
 Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
o Protestants & onafhankelijk
o Willem van Oranje = stadhouder
 Spaanse Nederlanden