PRAKTISCH ADMINISTRATIEF RECHT
DEEL 1: FUNDAMENTELE ELEMENTEN VAN HET ADMINISTRATIEF RECHT
Hoofdstuk 1: Afbakening van het administratief recht
1) Situering van het administratief recht en begripsomschrijving:
A) Situering van het administratief recht
Nationaal recht: geldt enkel binnen de landsgrenzen, soms ook voor de eigen burgers in het
buitenland.
Internationaal recht: geldt over de landsgrenzen heen. Het ontstaan uit de samenwerking tussen
staten en/of het gaat uit dan internationale en supranationale instellingen die staten hebben opgericht.
Verdragsrecht: omvat de rechtsregels die in verdragen zijn vastgelegd die door de Belgische
wetgever zijn goedgekeurd.
Supranationaal recht: omvat de rechtsregels die uitgaan van supranationale instellingen waaraan
staten een deel van hun wetgevende bevoegdheid hebben overgedragen.
Administratief- of bestuursrecht: het recht voor de administratieve of bestuurlijke overheden en
diensten in ons land. Het betreft uiteraard het nationaal recht, al wordt het mede bepaald door het
internationaal recht.
Privaatrecht: regelt de verhouding tussen private personen (zowel natuurlijke personen als
rechtspersonen)
Publiekrecht: regelt de organisatie en de werking van de overheid, maar ook de verhouding tussen
de burger en de overheid.
De basisregels van de Belgische staatsinrichting vinden we terug in het grondwettelijk recht.
De uitwerking van deze basisregels vindt men terug in het administratief recht.
1|Pagina
, PRAKTISCH ADMINISTRATIEF RECHT
B) Het begrip administratief recht:
organiseert het openbaar bestuur en regelt hun taakvervulling binnen de krijtlijnen van het
grondwettelijk recht.
Het (openbaar) bestuur:
Omvat de bestuurlijke overheden die in de Gw. zijn ingericht.
de federale en de regionale uitvoerende macht, de provincies en gemeenten
Omvat ook bijkomende bestuurlijke diensten opgericht of erkend door deze overheden.
BV: Autorijcentrum, federaal voedselagentschap, RVA, Sport Vlaanderen, een school van het GO,
UCLL, katholieke school, …
Het bestuur is verantwoordelijk voor het algemeen welzijn of algemeen belang:
Geen concrete definitie van algemeen belang maar de invulling ervan wordt bepaald door de
veranderende beleidsopvattingen vd overheden en de veranderende verwachtingen van de bevolking.
Om het algemeen belang te realiseren in de gewenste beleidsdomeinen, treden de
bestuursorganen op verschillende wijzen op:
Bestuurlijke beslissingen: het is hun taak de wetten uit te voeren, wat zij allereerst doen door
het nemen van individuele toepassingsbeslissingen in concrete dossiers.
Beslissingen van wetgevende aard: soms vergt een wet een meer concrete uitwerking,
waartoe het bestuur een algemeen geldend reglement of verordening opmaakt.
Jurisdictionele beslissing: bepaalde geschillen worden opgelost door de rechtbanken die tot
de uitvoerende macht behoren.
Bij het nemen van deze beslissingen moeten de regels van het administratief recht gerespecteerd
worden.
2|Pagina
, PRAKTISCH ADMINISTRATIEF RECHT
2) Administratief recht is uitzonderingsrecht:
A) Rechtvaardiging
Het bestuur is verantwoordelijk voor het algemeen welzijn en moet het daartoe de nodige
beslissingen kunnen nemen, desnoods eenzijdig.
Het bestuur is in principe onderworpen aan het ‘gemeenrecht’. Maar het gemeenrecht, dat gekenmerkt
is door de gelijkwaardigheid van de partijen, hanteert technieken zoals overleg en overeenkomsten.
De gemeenrechtelijke regels en technieken (overleg, overeenkomsten) zijn vaak onvoldoende en
daarom heeft het bestuur nood aan bijkomende eigen rechtsregels aangepast aan zijn specifieke taak
van algemeen belang.
B) Eigen rechtsregels:
Het administratief recht wijkt af van het gemeenrecht. Het omvat eigen rechtsregels voor de
administratieve overheden, die hen in een heel aparte positie plaatsen in vergelijking met een private
(rechts)persoon.
Deze positie wordt gekenmerkt door:
1. Eigen (ruimere rechten):
Beschikt over eigen publiekrechtelijke middelen, deze maken het mogelijk dat het
bestuur gezagshalve kan optreden.
De door de Grondwet aangewezen overheden kunnen belastingen heffen.
Indien het bestuur onroerende goederen die nodig zijn voor de doeleinden van
algemeen belang niet kan kopen, dan kan het bestuur deze goederen alsnog
verkrijgen via de gedwongen onteigening.
Kan in geval van nood roerende goederen verkrijgen of het tijdelijk gebruik van
roerende of onroerende goederen en diensten verkrijgen door opeising.
Het bestuur kan het privaat onroerend eigendomsrecht ook beperken met een
erfdienstbaarheid van algemeen belang.
2. Zwaardere verplichtingen:
Kiest niet vrij zijn medecontractant voor een overheidsopdracht, maar is gebonden
door wettelijke procedures en regels ter vrijwaring van het algemeen belang.
Moet zijn taak uitoefenen in volle openbaarheid voor de burger.
Is verplicht op uitdrukkelijk in zijn individuele beslissingen de motieven op te nemen.
Dient zijn dienstverlening zonder onderbreking te verzekeren en op gelijke wijze open
te stellen.
3. Eigen terminologie:
het kent de gebruikte begrippen veelal een betekenis toe die afwijkt van de
privaatrechtelijke.
3|Pagina
, PRAKTISCH ADMINISTRATIEF RECHT
3) Uitvoerbare beslissingen:
A) Begrip en situering:
= een beslissing die eenzijdig (= gezagshalve) wordt genomen door het bestuur en die verbindend is,
hetzij voor alle burgers hetzij voor één bepaalde persoon of situatie.
éénzijdige administratieve rechtshandelingen!!!
Meerzijdige administratieve rechtshandelingen: rechtsgevolgen met het akkoord van de
betrokkene.
Eenzijdige administratieve rechtshandelingen: rechtsgevolgen zonder het akkoord van de
betrokkene. kunnen door de bevoegde administratieve rechter vernietigd worden in geval
van onwettigheid (art. 14, §1, RvS-Wet)
Voorbeeld: de burgermeester weigert toelating te verlenen voor een betoging. De weigeringsbeslissing gaat
uit van een bestuurlijke overheid en beoogt rechtsgevolgen (betoging mag niet doorgaan op grondgebied
van gemeente). Daarom gaat het om een administratieve rechtshandeling. Zij is zonder akkoord van de
organisatoren van de betoging door het bestuur genomen. Daarom betreft het een eenzijdige administratieve
rechtshandeling.
B) Voorrechten:
De uitvoerbare beslissingen krijgen onze speciale aandacht omdat hieraan bijzondere voorrechten
verbonden zijn die het privaatrecht niet kent:
1. Ze komen eenzijdig tot stand:
ze geeft iemand rechten en/of legt hem plichten op zonder zijn akkoord
De bestuurlijke overheid treedt hier gezagshalve op en bestuurt in het algemeen belang. Dit
algemeen belang dwingt soms de overheid ertoe om te beslissen, desnoods zonder het
akkoord van de burger.
Vergelijking met het privaatrecht:
Dat beslissingen van een burger een medeburger eenzijdig zouden verbinden, is uitzonderlijk
in het privaatrecht: een burger kan een medeburger in beginsel noch rechten, noch plichten
toekennen zonder diens toestemming.
2. Wettigheid vermoed: geacht in overeenstemming te zijn met het recht
Telkens wanneer de bestuurlijke overheid gezagshalve optreedt, wordt vermoed dat zij dit met
eerbied voor het recht heeft gedaan. Daarom moet zij niet vooraf naar de rechter gaan.
weerlegbaar vermoeden: wettigheid wordt vermoed, maar tegenbewijs kan geleverd
worden!
De controle op de administratieve overheid wordt uitgeoefend door de gerechtelijke
instellingen.
3. Uitvoerbaar: het bestuur kan uitvoerbare beslissingen onmiddellijk ten uitvoer leggen
a) Uitvoerbaar bij voorbaat: een voorafgaande erkenning door een rechter is niet
nodig
b) Ambtshalve gedwongen uitvoerbaar: de administratieve overheid kan de burger
tot uitvoering van haar beslissing dwingen zonder uitvoerbare titel van een rechter
Mits wettelijke machtiging: (grond)wet moet bevoegdheid aan bestuur
toekennen
Mits hoogdringendheid in het algemeen belang: geldt hoe dan ook, tenzij de
(grond)wet anders stelt
4|Pagina
DEEL 1: FUNDAMENTELE ELEMENTEN VAN HET ADMINISTRATIEF RECHT
Hoofdstuk 1: Afbakening van het administratief recht
1) Situering van het administratief recht en begripsomschrijving:
A) Situering van het administratief recht
Nationaal recht: geldt enkel binnen de landsgrenzen, soms ook voor de eigen burgers in het
buitenland.
Internationaal recht: geldt over de landsgrenzen heen. Het ontstaan uit de samenwerking tussen
staten en/of het gaat uit dan internationale en supranationale instellingen die staten hebben opgericht.
Verdragsrecht: omvat de rechtsregels die in verdragen zijn vastgelegd die door de Belgische
wetgever zijn goedgekeurd.
Supranationaal recht: omvat de rechtsregels die uitgaan van supranationale instellingen waaraan
staten een deel van hun wetgevende bevoegdheid hebben overgedragen.
Administratief- of bestuursrecht: het recht voor de administratieve of bestuurlijke overheden en
diensten in ons land. Het betreft uiteraard het nationaal recht, al wordt het mede bepaald door het
internationaal recht.
Privaatrecht: regelt de verhouding tussen private personen (zowel natuurlijke personen als
rechtspersonen)
Publiekrecht: regelt de organisatie en de werking van de overheid, maar ook de verhouding tussen
de burger en de overheid.
De basisregels van de Belgische staatsinrichting vinden we terug in het grondwettelijk recht.
De uitwerking van deze basisregels vindt men terug in het administratief recht.
1|Pagina
, PRAKTISCH ADMINISTRATIEF RECHT
B) Het begrip administratief recht:
organiseert het openbaar bestuur en regelt hun taakvervulling binnen de krijtlijnen van het
grondwettelijk recht.
Het (openbaar) bestuur:
Omvat de bestuurlijke overheden die in de Gw. zijn ingericht.
de federale en de regionale uitvoerende macht, de provincies en gemeenten
Omvat ook bijkomende bestuurlijke diensten opgericht of erkend door deze overheden.
BV: Autorijcentrum, federaal voedselagentschap, RVA, Sport Vlaanderen, een school van het GO,
UCLL, katholieke school, …
Het bestuur is verantwoordelijk voor het algemeen welzijn of algemeen belang:
Geen concrete definitie van algemeen belang maar de invulling ervan wordt bepaald door de
veranderende beleidsopvattingen vd overheden en de veranderende verwachtingen van de bevolking.
Om het algemeen belang te realiseren in de gewenste beleidsdomeinen, treden de
bestuursorganen op verschillende wijzen op:
Bestuurlijke beslissingen: het is hun taak de wetten uit te voeren, wat zij allereerst doen door
het nemen van individuele toepassingsbeslissingen in concrete dossiers.
Beslissingen van wetgevende aard: soms vergt een wet een meer concrete uitwerking,
waartoe het bestuur een algemeen geldend reglement of verordening opmaakt.
Jurisdictionele beslissing: bepaalde geschillen worden opgelost door de rechtbanken die tot
de uitvoerende macht behoren.
Bij het nemen van deze beslissingen moeten de regels van het administratief recht gerespecteerd
worden.
2|Pagina
, PRAKTISCH ADMINISTRATIEF RECHT
2) Administratief recht is uitzonderingsrecht:
A) Rechtvaardiging
Het bestuur is verantwoordelijk voor het algemeen welzijn en moet het daartoe de nodige
beslissingen kunnen nemen, desnoods eenzijdig.
Het bestuur is in principe onderworpen aan het ‘gemeenrecht’. Maar het gemeenrecht, dat gekenmerkt
is door de gelijkwaardigheid van de partijen, hanteert technieken zoals overleg en overeenkomsten.
De gemeenrechtelijke regels en technieken (overleg, overeenkomsten) zijn vaak onvoldoende en
daarom heeft het bestuur nood aan bijkomende eigen rechtsregels aangepast aan zijn specifieke taak
van algemeen belang.
B) Eigen rechtsregels:
Het administratief recht wijkt af van het gemeenrecht. Het omvat eigen rechtsregels voor de
administratieve overheden, die hen in een heel aparte positie plaatsen in vergelijking met een private
(rechts)persoon.
Deze positie wordt gekenmerkt door:
1. Eigen (ruimere rechten):
Beschikt over eigen publiekrechtelijke middelen, deze maken het mogelijk dat het
bestuur gezagshalve kan optreden.
De door de Grondwet aangewezen overheden kunnen belastingen heffen.
Indien het bestuur onroerende goederen die nodig zijn voor de doeleinden van
algemeen belang niet kan kopen, dan kan het bestuur deze goederen alsnog
verkrijgen via de gedwongen onteigening.
Kan in geval van nood roerende goederen verkrijgen of het tijdelijk gebruik van
roerende of onroerende goederen en diensten verkrijgen door opeising.
Het bestuur kan het privaat onroerend eigendomsrecht ook beperken met een
erfdienstbaarheid van algemeen belang.
2. Zwaardere verplichtingen:
Kiest niet vrij zijn medecontractant voor een overheidsopdracht, maar is gebonden
door wettelijke procedures en regels ter vrijwaring van het algemeen belang.
Moet zijn taak uitoefenen in volle openbaarheid voor de burger.
Is verplicht op uitdrukkelijk in zijn individuele beslissingen de motieven op te nemen.
Dient zijn dienstverlening zonder onderbreking te verzekeren en op gelijke wijze open
te stellen.
3. Eigen terminologie:
het kent de gebruikte begrippen veelal een betekenis toe die afwijkt van de
privaatrechtelijke.
3|Pagina
, PRAKTISCH ADMINISTRATIEF RECHT
3) Uitvoerbare beslissingen:
A) Begrip en situering:
= een beslissing die eenzijdig (= gezagshalve) wordt genomen door het bestuur en die verbindend is,
hetzij voor alle burgers hetzij voor één bepaalde persoon of situatie.
éénzijdige administratieve rechtshandelingen!!!
Meerzijdige administratieve rechtshandelingen: rechtsgevolgen met het akkoord van de
betrokkene.
Eenzijdige administratieve rechtshandelingen: rechtsgevolgen zonder het akkoord van de
betrokkene. kunnen door de bevoegde administratieve rechter vernietigd worden in geval
van onwettigheid (art. 14, §1, RvS-Wet)
Voorbeeld: de burgermeester weigert toelating te verlenen voor een betoging. De weigeringsbeslissing gaat
uit van een bestuurlijke overheid en beoogt rechtsgevolgen (betoging mag niet doorgaan op grondgebied
van gemeente). Daarom gaat het om een administratieve rechtshandeling. Zij is zonder akkoord van de
organisatoren van de betoging door het bestuur genomen. Daarom betreft het een eenzijdige administratieve
rechtshandeling.
B) Voorrechten:
De uitvoerbare beslissingen krijgen onze speciale aandacht omdat hieraan bijzondere voorrechten
verbonden zijn die het privaatrecht niet kent:
1. Ze komen eenzijdig tot stand:
ze geeft iemand rechten en/of legt hem plichten op zonder zijn akkoord
De bestuurlijke overheid treedt hier gezagshalve op en bestuurt in het algemeen belang. Dit
algemeen belang dwingt soms de overheid ertoe om te beslissen, desnoods zonder het
akkoord van de burger.
Vergelijking met het privaatrecht:
Dat beslissingen van een burger een medeburger eenzijdig zouden verbinden, is uitzonderlijk
in het privaatrecht: een burger kan een medeburger in beginsel noch rechten, noch plichten
toekennen zonder diens toestemming.
2. Wettigheid vermoed: geacht in overeenstemming te zijn met het recht
Telkens wanneer de bestuurlijke overheid gezagshalve optreedt, wordt vermoed dat zij dit met
eerbied voor het recht heeft gedaan. Daarom moet zij niet vooraf naar de rechter gaan.
weerlegbaar vermoeden: wettigheid wordt vermoed, maar tegenbewijs kan geleverd
worden!
De controle op de administratieve overheid wordt uitgeoefend door de gerechtelijke
instellingen.
3. Uitvoerbaar: het bestuur kan uitvoerbare beslissingen onmiddellijk ten uitvoer leggen
a) Uitvoerbaar bij voorbaat: een voorafgaande erkenning door een rechter is niet
nodig
b) Ambtshalve gedwongen uitvoerbaar: de administratieve overheid kan de burger
tot uitvoering van haar beslissing dwingen zonder uitvoerbare titel van een rechter
Mits wettelijke machtiging: (grond)wet moet bevoegdheid aan bestuur
toekennen
Mits hoogdringendheid in het algemeen belang: geldt hoe dan ook, tenzij de
(grond)wet anders stelt
4|Pagina
