Samenvatting Capita Selecta: K&J

CAPITA SELECTA – KINDEREN EN JONGEREN

1

, Inleiding:
o Wat als probleem wordt gezien in één levensfase is niet per se een probleem
in een andere levensfase (bv. een kind van 3 met driftbuien die slaat en schopt
is normaal maar iemand van 15 niet)
o Belangrijke om de specifieke uiting van problemen te kennen om kinderen zo
te kunnen begeleiden

KLINISCHE ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE (KLOP): DEFINITIE EN SITUERING

 Onderzoeken van afwijkende ontwikkeling bij kinderen en jongeren – de diagnostiek –
behandeling en preventie ervan

KLOP: DEFINITIE EN SITUERING


DOEL KLOP
1. Modellen ontwerpen die de ontwikkeling van afwijkend gedrag kunnen
verklaren = studie van afwijking van normale ontwikkeling
 Hoe ontstaat een stoornis en hoe wordt deze in stand gehouden
o Ook wordt er gekeken naar de risico factoren  WANT ook aan deze factoren
moet er gewerkt worden voor een probleem opgelost kan worden

2. Bestuderen van implicaties van verworven inzichten  aanknopingspunten
aanreiken voor preventie of interventie
 Prevalentie kinderpsychopathologie
o Hoeveel % van de EU adolescenten en kinderen hebben een klinische stoornis
 13 tot 37% gerekend van kindertijd tot adolescentie
o 2-3% zoekt hulp… afhankelijk van?  kinderen komen vaak pas in de
hulpverlening terecht wanneer deze signalen voorkomen MAAR dan is het vaak
al geëscaleerd
 Kind afhankelijk van ouders om in begeleiding te komen
 Kinderen kunnen pas vanaf 7 jaar aan zelfreflectie doen  DUS
jonge kinderen hebben vaak nog niet door wat er aan de hand is
en kunnen dit nog moeilijk onder woorden brengen
 Ernst problematiek
 Effect op gezinsfunctioneren en schools functioneren
 …
 Belang van herkennen signaalpunten: WAAR moet je als leerkracht nu net opletten
o Jaarlijks meer dan 130 000 Vlaamse adolescenten in hulpverlening
 Dit zijn ze vaak nog niet allemaal
 Hierdoor staan de wachtlijsten onder druk
o Grote variatie prevalentie per stoornis (bv .bij angst is het 30% tussen de 5 en
17 jaar MAAR bij anorexie nervosa is het minder dan 5%)
 Wat is NORMAAL  bepaalde argumenten? BELANGRIJK
o Voor bepaalde stoornissen ‘makkelijker’ te bepalen dan voor andere (bv. bij
een psychose is de beleving fundamenteel anders DUS hier is het makkelijk
om te zeggen dat het niet normaal is)
 Voor de ene problematiek is het dus makkelijker dan voor de ander
o Hoge life time prevalentie cijfers psychopathologie: het percentage waarop
iemand in zijn leven de kans heeft om een psychische problematiek te
ontwikkelen (= 30-35%)
 Het komt dus veel voor

2

,  Wat is hier de norm in?
o Happiness myth (Russ Harris)
 Acceptance and … theorie: ieder van ons met zowel positieve als
negatieve emoties kampt en dat de norm is dat je deze beide zal
hebben in het leven
 3 mythes:
 1. Geluk is NIET de normale staat van zijn
o Wat normaal is dat wij verschillende emoties ervaren die
komen en gaan in golven
 2. Geluk is NIET je steeds maar ‘goed’ voelen  een waardevol
leven leiden met veelheid van emoties (bv. op de gelukkigste
dag van je leven ben je ook niet een hele tijd blij geweest)
o Als je dan toch een definitie wilt voor geluk dan is het een
waardevol leven leiden  WANT dat geeft je een voldaan
gevoel
 3. Als je je NIET (steeds) gelukkig voelt, is er NIKS mis met je,
het leven is uitdagend en moeilijk
o Je hoeft een emotie ook niet altijd te doden SOMS moet je
de emoties ook echt te laten ervaren
o Kadert binnen ruimer ethisch/maatschappelijk debat
 Vaak in deze situaties ga je jezelf als norm hanteren om te beslissen
wat al dan niet normaal is
 Gerelateerd aan maatschappelijk narratief: afhankelijk vanuit welk
maatschappelijk fenomeen er wordt gekeken is iets wel of niet normaal
(bv. het hangt heel erg af van je cultuur op welke leeftijd kinderen
zindelijk moeten zijn)
 Vaak ook nog een tijdscomponent
 Om te beslissen of iets ‘normaal’ is zouden we de dingen
moeten kunnen loskoppelen van tijd en maatschappij
 2 benaderingen voor de grens te bepalen tussen normaal en een stoornis
o Categoriale benadering = ofwel voldoe je aan de criteria en dan heb je de
stoornis OF je voldoet er niet aan en je hebt deze niet (bv. DSM)
 Stijging van het aantal labels naarmate er nieuwe edities uitkomen
o Dimensionale benadering = dat we een continuüm kunnen beschouwen tussen
geen probleem en veel problemen
 Persoon in meer of mindere mate kenmerken van een bepaald
probleem aangeven
 Wanneer je lijdt onder de symptomen dan zit je verder
op het continuüm
 Belangrijk voor PC
 MAAR klop gaat ervanuit dat de beide benaderingen elkaar Geef eens redeneringen over de
vraag normaliteit: verschillende
aanvullen
argumenten en de 2 psychologische
o Binnen bepaalde diagnose meer of minder symptomen  het
benaderingen
kan zich anders uiten bij mensen
o EN neemt het ontwikkelingsperspectief mee om te bepalen
of gedrag normatief / risicovol / problematisch is


CENTRALE TERMEN BINNEN KLOP
Risicofactor = een factor die een negatieve invloed heeft op de (normale) ontwikkeling
van een kind en die de kans op een bepaalde (maladaptieve) ontwikkelingsuitkomst
verhoogt

3

,  Risicofactoren
o Gaat steeds uit van kansuitspraak (bv. iemand die op dieet is heeft 8 keer
meer kans op het ontwikkelen van een eetstoornis)
o 2 soorten:
 Gefixeerde markers = NIET veranderbaar
 Variabele markers = WEL veranderbaar
o Risicoperioden (bv. is agressie bij jonge kinderen voorspellend voor agressie
op latere leeftijd – kinderen onder de 10 jaar als zij agressie vertonen is dit
voorspellend voor op latere leeftijd MAAR agressie na de 10 jaar is NIET
voorspellend voor in het volwassen leven)
o Multifinaliteit = éénzelfde (combinatie) risicofactor(en) kan tot verschillende
uitkomsten leiden (bv. jij hebt een negatief zelfbeeld dan kan dit bij het ene
kind leiden tot faalangst MAAR niet bij iedereen)
o Equifinaliteit = een bepaald probleem kan door verschillende (sets van)
risicofactoren verklaard worden (bv. anorexie wordt bij het ene kind
veroorzaakt door perfectionisme MAAR bij het andere kind door
interpersoonlijke problemen)
MAAR hoe zit het voor deze personen in elkaar?
o 4 niveaus van risicofactoren / kwetsbaarheden
 Organisch niveau: alles wat fysisch is (bv. genetische factoren)
 Intrapersoonlijk niveau: alles in een persoon (bv.
persoonlijkheidskenmerken)
 Interpersoonlijk niveau: tussen personen (bv. lage SES)
 Hogere orde niveau: alles op maatschappelijk niveau (bv. armoede,
oorlog…)

Veerkracht = het hebben van een goede externe en interne aanpassing aan
omstandigheden

Beschermende factor = een factor die in een risicovolle situatie de negatieve invloed van
de risicofactoren op de ontwikkeling geheel of gedeeltelijk teniet doet

 Wat voor het ene kind een beschermende factor is kan voor het ander kind een
risicofactor zijn (bv. een kind dat wordt gepest vind het goed om van school te
veranderen MAAR een kindje met veel vrienden dat goed in de groep ligt vindt dit niet
leuk)

 Beschermende factoren
o Bevorderen veerkracht
 Veerkracht kan zich ontwikkelen door contact met negatieve
ervaringen
o Kunnen zich OOK situeren op 4 niveaus:
 Organisch
 Intrapersoonlijk
 Interpersoonlijk
 Hogere orde niveau
o Een beschermende factor voor het ene kind kan een risicofactor / stressor zijn
voor het andere kind
o Gevolgen vanuit de visie van KLOP:
 Ook in de intake focussen op wat goed gaat
 Bij preventieprogramma’s  hoe kunnen we kinderen weerbaar maken
 Een aantal beschermende factoren zijn beïnvloedbaar


4