2022
2023
TOEGEPASTE PSYCHOLOGIE
OPO: OPVOEDINGSONDERSTEUNING
MORGANE DE LAET
,LES 1: INTRODUCTIE
INLEIDING VAN DIT OPLEIDINGSONDERDEEL
1. Begintermen
We verwachten dat studenten kennis en inzicht hebben in het concept opvoeding en de
ontwikkeling van het kind
- Pedagogie
- Ontwikkelingspsychologie
Herhaling pedagogie: grote lijnen
Ouders komen aankloppen wanneer ze zich zorgen maken over, of last hebben met het gedrag
van hun kind. Dat is hetgeen dat in pedagogie werd besproken. Dit gedrag is het signaalgedrag
dat kinderen uitzenden. Kinderen zenden signalen uit wanneer vraag en aanbod niet op elkaar
zijn afgestemd.
Een kind heeft dingen nodig om te kunnen groeien en te ontwikkelen (de pedagogische vraag)
en de omgeving en context geeft hierbij een aanbod. Als de vraag en de context niet op elkaar
zijn afgestemd dan gaat een kind signaalgedrag vertonen. De pedagogische vraag van een kind
bestaat enerzijds uit noden vanuit de ontwikkelingsfase en anderzijds bestaat de pedagogische
vraag uit basisnoden: affectie, structuur en sanctionering. Maar elk kind heeft zijn eigen
“cocktail” daarrond nodig.
Herhaling ontwikkelingspsychologie
Het is belangrijk om het gedrag van het kind te kunnen achterhalen want het is belangrijk om te
weten in welke fase het kind zich bevindt. De problematieken waar de ouders mee komen,
hangen vast aan de verschillende ontwikkelingsfasen.
Op basis van de fasen kan men aangeven of het gedrag dat zich voordoet past binnen de
ontwikkelingsfase of niet.
2. Leermiddelen
- Nota’s en PowerPointpresentatie
- Kennisclips
- Reader
- Extra informatie op Canvas
3. Evaluatie
Het examen is een mondeling gesloten boek examen. De nadruk ligt hierbij op kennis, inzicht en
toepassing via casussen. Het examen bestaat uit 3 vragen.
2
,HOOFDSTUK 1: DEFINIËRING EN SITUERING
LEERMATERIAAL EN DOELSTELLINGEN
1. Leermateriaal voor dit hoofdstuk
- Powerpoint en nota’s
- Sites op document zelfstudie omtrent aanbod (zie Canvas module 1)
- Tekst uit reader: Oudergericht pedagogisch adviseren p. 27-42
Aanbevolen literatuur:
- Cursus Pedagogie
- Wat is opvoeding: Hilde Raets
- Expeditie TP: setting opvoedingsondersteuning
- http://www.expoo.be/over-opvoedings-gezinsondersteuning
2. Doelstellingen bij dit hoofdstuk
1) Het model van Van der Pas toelichten en illustreren aan de hand van een voorbeeld.
2) Een concrete opvoedingssituatie bespreken aan de hand van het model van Van der Pas.
3) Het idee achter de Pedagogische Civil Society toelichten en concretiseren aan de hand van
een voorbeeld.
4) Het concept opvoedingsondersteuning toelichten en concretiseren aan de hand van
praktijkvoorbeelden (definitie-doelgroep-uitgangspunten- functies)
5) Het decreet rond Preventieve Gezinsondersteuning plaatsen binnen de ruimere
maatschappelijke context
6) De positie en de werking van de Huizen van Kind binnen het Vlaamse landschap van
opvoedingsondersteuning toelichten
7) Diverse initiatieven rond opvoedingsondersteuning toelichten en koppelen aan de
algemene uitgangspunten en functies van opvoedingsondersteuning.
HERHALING: WELKE VRAGEN HEBBEN OUDERS BIJ OPVOEDING
Opvoedingsvragen = Er is hierbij behoefte aan extra informatie rond opvoeding doordat
de kinderen soms lastig gedrag vertonen. Ouders voelen zich hierbij
wel nog goed in hun vel en voelen zich competent. Steun bij het
eigen netwerk is voldoende.
Opvoedingsspanning = Er is hierbij behoefte aan vrijblijvend advies en steun. Kinderen
vertonen milde en beginnende gedragsproblemen. De ouders
twijfelen hier soms aan hun eigen competenties. Steun in het eigen
netwerkt schiet hierbij soms tekort.
Opvoedingscrisis = Er is hierbij behoefte aan steun. Er is een escalatie van de problemen
bij het kind en bij het gezin. Het competentiegevoel van de ouders is
hierbij tijdelijk verdwenen. Steun in het eigen netwerk is
onvoldoende.
Opvoedingsnood = Er is hierbij behoefte of zelfs noodzaak tot intensieve hulp of steun.
Er zijn hardnekkige en meer complexe problemen bij het kind en het
gezin. Ouders voelen zich machteloos en incompetent. Steun in het
eigen netwerkt ontbreekt grotendeels.
3
, WAT IS OPVOEDING?
1. Inleiding
Wanneer het gaat over opvoeding, en je werkt hierrond met ouders, wordt de kijk heel hard
gekleurd door uw eigen bril. Je stapt hierbij niet onbevooroordeeld in een gesprek met ouders.
Dit gaat niet doordat je zelf voorkennis hebt. Je hebt ideeën van hoe het zou moeten lopen in
een gezin.
2. Theoretisch kijken naar opvoeding
2.1. Balansmodel van Bakker
Bakker creëerde een model dat kan dienen voor het beleid en de praktijk. Hij nam de
verschillende contextsystemen mee en heeft het volledig theoretisch uitgewerkt.
Transactioneel model = Het functioneren van kinderen is een product van de
interacties tussen het kind en zijn ervaringen, die worden
aangereikt door de omgeving.
Ook hij spreekt weer over de wederzijdse beïnvloeding. Bij het kind, ouders en context
kunnen zowel positieve als negatieve factoren aanwezig zijn. Dit zijn de protectieve en
risicofactoren.
Risicofactoren = De opvoedingsfactoren die de kans op het ontstaan van
stoornissen vergroten. Ze maken het leven moeilijk en
vragen extra energie om de opvoeding toch op het goede
spoor te houden. Ze kunnen hun oorsprong vinden in het
kind zelf, de ouders en/of in de omgeving.
Factoren die de opvoeding goed laten verlopen kunnen hun oorsprong vinden in het kind
zelf, in de ouders of in de omgeving.
Protectieve factoren = Hierbij introduceert hij de begrippen draagkracht en
draaglast.
Draagkracht = Het geheel van competenties en beschermende factoren.
Draaglast = Het geheel van taken dat ouders en kinderen te vervullen
hebben.
Opvoeding is een zelfregulerend proces. De meeste gezinnen zorgen er zelf voor dat de
draagkracht/draaglast elke keer terug in balans komt. Andere gezinnen hebben hiervoor
pedagogische/psychologische ondersteuning nodig. De verhouding tussen draagkracht en
draaglast wordt bepaald door 2 assen:
1) Levenstaken en vaardigheden: Er moet een balans zijn tussen de
pedagogische vraag van het kind en het
pedagogisch aanbod van de ouder. Evenwicht
tussen ontwikkelings- en levenstaken & de
vaardigheden en condities om deze taken te
kunnen vervullen.
2) Risico en beschermende factoren: Factoren die de draaglast vergroten en die de
draagkracht versterken.
4
2023
TOEGEPASTE PSYCHOLOGIE
OPO: OPVOEDINGSONDERSTEUNING
MORGANE DE LAET
,LES 1: INTRODUCTIE
INLEIDING VAN DIT OPLEIDINGSONDERDEEL
1. Begintermen
We verwachten dat studenten kennis en inzicht hebben in het concept opvoeding en de
ontwikkeling van het kind
- Pedagogie
- Ontwikkelingspsychologie
Herhaling pedagogie: grote lijnen
Ouders komen aankloppen wanneer ze zich zorgen maken over, of last hebben met het gedrag
van hun kind. Dat is hetgeen dat in pedagogie werd besproken. Dit gedrag is het signaalgedrag
dat kinderen uitzenden. Kinderen zenden signalen uit wanneer vraag en aanbod niet op elkaar
zijn afgestemd.
Een kind heeft dingen nodig om te kunnen groeien en te ontwikkelen (de pedagogische vraag)
en de omgeving en context geeft hierbij een aanbod. Als de vraag en de context niet op elkaar
zijn afgestemd dan gaat een kind signaalgedrag vertonen. De pedagogische vraag van een kind
bestaat enerzijds uit noden vanuit de ontwikkelingsfase en anderzijds bestaat de pedagogische
vraag uit basisnoden: affectie, structuur en sanctionering. Maar elk kind heeft zijn eigen
“cocktail” daarrond nodig.
Herhaling ontwikkelingspsychologie
Het is belangrijk om het gedrag van het kind te kunnen achterhalen want het is belangrijk om te
weten in welke fase het kind zich bevindt. De problematieken waar de ouders mee komen,
hangen vast aan de verschillende ontwikkelingsfasen.
Op basis van de fasen kan men aangeven of het gedrag dat zich voordoet past binnen de
ontwikkelingsfase of niet.
2. Leermiddelen
- Nota’s en PowerPointpresentatie
- Kennisclips
- Reader
- Extra informatie op Canvas
3. Evaluatie
Het examen is een mondeling gesloten boek examen. De nadruk ligt hierbij op kennis, inzicht en
toepassing via casussen. Het examen bestaat uit 3 vragen.
2
,HOOFDSTUK 1: DEFINIËRING EN SITUERING
LEERMATERIAAL EN DOELSTELLINGEN
1. Leermateriaal voor dit hoofdstuk
- Powerpoint en nota’s
- Sites op document zelfstudie omtrent aanbod (zie Canvas module 1)
- Tekst uit reader: Oudergericht pedagogisch adviseren p. 27-42
Aanbevolen literatuur:
- Cursus Pedagogie
- Wat is opvoeding: Hilde Raets
- Expeditie TP: setting opvoedingsondersteuning
- http://www.expoo.be/over-opvoedings-gezinsondersteuning
2. Doelstellingen bij dit hoofdstuk
1) Het model van Van der Pas toelichten en illustreren aan de hand van een voorbeeld.
2) Een concrete opvoedingssituatie bespreken aan de hand van het model van Van der Pas.
3) Het idee achter de Pedagogische Civil Society toelichten en concretiseren aan de hand van
een voorbeeld.
4) Het concept opvoedingsondersteuning toelichten en concretiseren aan de hand van
praktijkvoorbeelden (definitie-doelgroep-uitgangspunten- functies)
5) Het decreet rond Preventieve Gezinsondersteuning plaatsen binnen de ruimere
maatschappelijke context
6) De positie en de werking van de Huizen van Kind binnen het Vlaamse landschap van
opvoedingsondersteuning toelichten
7) Diverse initiatieven rond opvoedingsondersteuning toelichten en koppelen aan de
algemene uitgangspunten en functies van opvoedingsondersteuning.
HERHALING: WELKE VRAGEN HEBBEN OUDERS BIJ OPVOEDING
Opvoedingsvragen = Er is hierbij behoefte aan extra informatie rond opvoeding doordat
de kinderen soms lastig gedrag vertonen. Ouders voelen zich hierbij
wel nog goed in hun vel en voelen zich competent. Steun bij het
eigen netwerk is voldoende.
Opvoedingsspanning = Er is hierbij behoefte aan vrijblijvend advies en steun. Kinderen
vertonen milde en beginnende gedragsproblemen. De ouders
twijfelen hier soms aan hun eigen competenties. Steun in het eigen
netwerkt schiet hierbij soms tekort.
Opvoedingscrisis = Er is hierbij behoefte aan steun. Er is een escalatie van de problemen
bij het kind en bij het gezin. Het competentiegevoel van de ouders is
hierbij tijdelijk verdwenen. Steun in het eigen netwerk is
onvoldoende.
Opvoedingsnood = Er is hierbij behoefte of zelfs noodzaak tot intensieve hulp of steun.
Er zijn hardnekkige en meer complexe problemen bij het kind en het
gezin. Ouders voelen zich machteloos en incompetent. Steun in het
eigen netwerkt ontbreekt grotendeels.
3
, WAT IS OPVOEDING?
1. Inleiding
Wanneer het gaat over opvoeding, en je werkt hierrond met ouders, wordt de kijk heel hard
gekleurd door uw eigen bril. Je stapt hierbij niet onbevooroordeeld in een gesprek met ouders.
Dit gaat niet doordat je zelf voorkennis hebt. Je hebt ideeën van hoe het zou moeten lopen in
een gezin.
2. Theoretisch kijken naar opvoeding
2.1. Balansmodel van Bakker
Bakker creëerde een model dat kan dienen voor het beleid en de praktijk. Hij nam de
verschillende contextsystemen mee en heeft het volledig theoretisch uitgewerkt.
Transactioneel model = Het functioneren van kinderen is een product van de
interacties tussen het kind en zijn ervaringen, die worden
aangereikt door de omgeving.
Ook hij spreekt weer over de wederzijdse beïnvloeding. Bij het kind, ouders en context
kunnen zowel positieve als negatieve factoren aanwezig zijn. Dit zijn de protectieve en
risicofactoren.
Risicofactoren = De opvoedingsfactoren die de kans op het ontstaan van
stoornissen vergroten. Ze maken het leven moeilijk en
vragen extra energie om de opvoeding toch op het goede
spoor te houden. Ze kunnen hun oorsprong vinden in het
kind zelf, de ouders en/of in de omgeving.
Factoren die de opvoeding goed laten verlopen kunnen hun oorsprong vinden in het kind
zelf, in de ouders of in de omgeving.
Protectieve factoren = Hierbij introduceert hij de begrippen draagkracht en
draaglast.
Draagkracht = Het geheel van competenties en beschermende factoren.
Draaglast = Het geheel van taken dat ouders en kinderen te vervullen
hebben.
Opvoeding is een zelfregulerend proces. De meeste gezinnen zorgen er zelf voor dat de
draagkracht/draaglast elke keer terug in balans komt. Andere gezinnen hebben hiervoor
pedagogische/psychologische ondersteuning nodig. De verhouding tussen draagkracht en
draaglast wordt bepaald door 2 assen:
1) Levenstaken en vaardigheden: Er moet een balans zijn tussen de
pedagogische vraag van het kind en het
pedagogisch aanbod van de ouder. Evenwicht
tussen ontwikkelings- en levenstaken & de
vaardigheden en condities om deze taken te
kunnen vervullen.
2) Risico en beschermende factoren: Factoren die de draaglast vergroten en die de
draagkracht versterken.
4
