Psychodiagnostiek 1&2
Examen 80% + 20% COVAD (tweede semester)
1. Belang van psychodiagnostiek
1. Impliciet diagnosticeren in het dagelijkse leven
Wat is het probleem in de impliciete diagnostiek?
Casus: iemand volgt beroeps en je gaat er vanuit dat zijn intelligentie onder het gemiddelde zal zitten.
Maar je moet er vanuit gaan, niets is zeker. Evengoed kampt die persoon met een trauma, etc.
Wat is diagnosticeren? = toekennen van oorzaken aan verschijnselen of gedragingen (attributietheorie)
Wat is impliciet? = onbewust, zonder erover na te denken, automatisch
We doen het allemaal (vooral als iets afwijkends/ongewoons voorvalt) !
o Bv. media, televisie, documentaires,..
Probleem?
Impliciet diagnosticeren -> oordeelsfouten omwille van tekorten en vertekeningen in denken =
foutenbronnen -> bepaalt ons gedrag
1.1. Omgaan met kansen en waarschijnlijkheden
Kijk voorbeeld dia 12&13
1.2. Oorzaak van foutenbronnen
Wat zijn heuristieken? (vuist)regels om sneller tot een oplossing voor een probleem te komen (vaak
impliciet of onbewust). Heuristieken vaak oorzaak van foutenbron
Welke soorten er?
➢ Beschikbaarheidsheuristiek (gebeurtenissen)
o Makkelijk uit het geheugen op te halen
▪ Bv. Vliegen is gevaarlijker dan autorijden
➢ Representativiteitsheuristiek (groepen)
o Overeenkomstige kenmerken vertonen die typisch zijn voor leden van een bepaalde
groep
▪ Bv. Iemand die goed is in wiskunde is waarschijnlijk een accountant en geen
hardrock liefhebber.
2. Impliciet diagnosticeren in de psychodiagnostiek
Kind heeft moeilijkheden met veranderen, vertoont moeilijk gedrag. Als je dan geen goed
onderzoek voert dan is er een grote kans op psychische problemen later.
Wat is er aan de hand? Advies?
We hebben soms onze eigen idee en zijn er zeker van dat dat het gaat zijn. De informatie die er niet
mee strookt, negeren we.
o Bv. Als iemand ADHD heeft en je wil dat zelf zien, dan ga je dat ook zien en negeer je
de andere symptomen.
o Bv. Jongen waarvan zijn taal niet goed was, werd direct als ADHD beschouwd. De
jongen werd dan apart gezet maar zo kwam het nog minder in contact met taal.
o Bv. Vrouw werd getest op moment dat zij herstellende was van suïcide. Hoe was haar
intelligentie toen? Mensen die zich ophangen, hun aandacht is dan een pak minder, zij
functioneren minder waardoor de vrouw haar intelligentie een pak minder was omdat
zij nog herstellende was.
1
, • Confirmation bias
• Gebruik heuristieken (regels om sneller tot een oplossing voor een probleem te komen (vaak
impliciet of onbewust)
Wat zijn de mogelijke foutenbronnen?
• Te vlug adviezen geven
• Gebrekkige betrouwbaarheid en validiteit van onderzoeksmiddelen
• Proces onvoldoende afgestemd op hulpvraag patiënt
• Eigen persoon als foutenbron
o Eigen ervaringen, visie, aanvoelen (overdracht, tegenoverdracht)
• Teveel vakjargon in communicatie
• Onvoldoende samenwerking
o collega die iemand moest testen en had schrik van client die handen afhakte en bij
maffia behoorde. Dossier doorgeven?
Oplossing! Invloed foutenbronnen kan verminderd worden door duidelijk, systematisch denkkader
EXPLICIETE DIAGNOSTIEK
3. Expliciet diagnosticeren als oplossing
Wat?
Wetenschappelijk verantwoorde vormgeving van het proces op basis van valide & betrouwbare
producten (instrumenten /methodieken) (PSYCHODIAGNOSTISCH PROCESMODEL)
3.1. Basis van het psychodiagnostisch procesmodel
• Empirische cyclus statistiek
• …
3.2. Expliciete psychodiagnostiek in de praktijk?
• Explicieter werken met theorieën
• Bewust van de keuze van bepaalde theorie
• Duidelijke denkstappen
• Onderzoek doen naar de waarden van theorieën en effecten van interventies
• Resultaten uitwisselen met collega’s
• ..
4. Belang van (bestuderen van) psychodiagnostiek
Impliciet VS Expliciet
• Impliciet = onbewust, zonder erover na te denken, automatisch
• Expliciet = wetenschappelijk verantwoorde vormgeving van het proces op basis van valide &
betrouwbare producten (instrumenten /methodieken)
2. Intelligentie van theorie naar praktijk
1. Inleiding
Intelligentie is meer dan een test afnemen, we gaan ook kwalitatieve zaken bekijken. Intelligentie is
ook niet voor iedereen hetzelfde. Er zijn verschillende definities maar er is geen consensus over.
2. Theorie
Welke verschillende modellen zijn er?
➢ Modellen met een brede kijk op intelligentie
o Antropologische benadering -> intelligent gedrag gaat samen met de context.
➢ Psychometrische modellen
o Een systeem waarbij er een samenwerking is tussen verschillende onderdelen.
2
,A. Modellen met een brede kijk op intelligentie
Wat is het meervoudige intelligentie model van Gardner?
• Meer focussen op het verstandige aspect. Al derest is een aanvulling maar even belangrijk
om goed te kunnen functioneren
o Hoe knap ben jij?
▪ HOE BEN JIJ KNAP?
Welke kritiek was er op de theorie van Gardner?
• Niet empiristisch onderbouwd
o Niet wetenschappelijk te bewijzen
• Begripsverwarring
o Intelligentie is niet gelijk aan vaardigheden, competenties, vermogens, etc
• Meetbaarheid?
o Moeilijk te testen of om adviezen te formuleren
Wat is het triarchisch intelligentiemodel van Sternberg?
Intelligentie is opgebouwd uit 3 denkvaardigheden
o Analytisch
o Creatieve vermogen speelt een rol bij wetenschappelijke kunst
o Praktische is hoe we ideeën kunnen omzetten in de praktijk
▪ Niet alles is even sterk ontwikkeld bij iedereen
Wat is de PASS- theorie van de intelligentie?
= Planning, Attention – Arousal, Simultaneous, Successive (PASS) theory of intelligence
Gebaseerd op Luria’s analyse van hersenstructuren (1966)
1. Corticale arousal/aandacht (focus)
2. Simultane en successieve componenten van
3. Informatieverwerking
a. Wat doe ik eerst, wat daarna en hoe sluit ik het af?
4. Metacomponenten als planning, zelfregulatie en structurering van gedrag
a. Kijkt meer naar de strategie
➔ 3 aspecten van cognitieve activiteit die onderling gerelateerd zijn
B. Psychometrische modellen
Wie zijn de voorlopers van het CHC model?
Grootouders (Spaerman (G-factor), Thurstone (Primary mental abilities)
o G factor= algemene intelligentie
Ouders (Cattell, Horn, Carroll)
o EXAMEN: enkel de basis voorkennis kennen over CHC model
Uit wat bestaat het pschometrisch model?
3
, Men is er zeker van dat er een algemeen intelligentie aanwezig is. Men gaat dan kijken naar een aantal
vaardigheden. GF en GC moeten samen genomen worden omdat zij het hardste aansluiten bij de G.
Hoe ziet het CHC model eruit?
Hoe korter de pijl, hoe sterker de samenhang met de algemene intelligentie (G-factor)
Hoe langer de pijl, hoe minder sterk
Wat zijn de brede cognitieve vaardigheden?
Werkgeheugen: Een beginnende lezer leest het woord boom apart (lange termijn geheugen) en daarna
moeten ze dit samen zetten (werkgeheugen)
Auditieve informatieverwerking (GA): gaat niet om het begrijpen maar eerder het analyseren. Belangrijk
bij het lezen en schrijven
Zie opdracht dia 19!
3. Praktijk
Welke 2 soorten modellen zijn er in de praktijk?
➢ Testonderzoek naar cognitieve vaardigheden
➢ Adviezen
Testonderzoek cognitieve vaardigheden
Welke golven zijn er?
1. Kwantificatie van algemeen niveau (indien nodig TIQ)
2. Klinische profielanalyse (profielanalyse + klinisch oordeel)
3. Psychometrische profielanalyse (selectie betrouwbare & valide test/subtest)
4
Examen 80% + 20% COVAD (tweede semester)
1. Belang van psychodiagnostiek
1. Impliciet diagnosticeren in het dagelijkse leven
Wat is het probleem in de impliciete diagnostiek?
Casus: iemand volgt beroeps en je gaat er vanuit dat zijn intelligentie onder het gemiddelde zal zitten.
Maar je moet er vanuit gaan, niets is zeker. Evengoed kampt die persoon met een trauma, etc.
Wat is diagnosticeren? = toekennen van oorzaken aan verschijnselen of gedragingen (attributietheorie)
Wat is impliciet? = onbewust, zonder erover na te denken, automatisch
We doen het allemaal (vooral als iets afwijkends/ongewoons voorvalt) !
o Bv. media, televisie, documentaires,..
Probleem?
Impliciet diagnosticeren -> oordeelsfouten omwille van tekorten en vertekeningen in denken =
foutenbronnen -> bepaalt ons gedrag
1.1. Omgaan met kansen en waarschijnlijkheden
Kijk voorbeeld dia 12&13
1.2. Oorzaak van foutenbronnen
Wat zijn heuristieken? (vuist)regels om sneller tot een oplossing voor een probleem te komen (vaak
impliciet of onbewust). Heuristieken vaak oorzaak van foutenbron
Welke soorten er?
➢ Beschikbaarheidsheuristiek (gebeurtenissen)
o Makkelijk uit het geheugen op te halen
▪ Bv. Vliegen is gevaarlijker dan autorijden
➢ Representativiteitsheuristiek (groepen)
o Overeenkomstige kenmerken vertonen die typisch zijn voor leden van een bepaalde
groep
▪ Bv. Iemand die goed is in wiskunde is waarschijnlijk een accountant en geen
hardrock liefhebber.
2. Impliciet diagnosticeren in de psychodiagnostiek
Kind heeft moeilijkheden met veranderen, vertoont moeilijk gedrag. Als je dan geen goed
onderzoek voert dan is er een grote kans op psychische problemen later.
Wat is er aan de hand? Advies?
We hebben soms onze eigen idee en zijn er zeker van dat dat het gaat zijn. De informatie die er niet
mee strookt, negeren we.
o Bv. Als iemand ADHD heeft en je wil dat zelf zien, dan ga je dat ook zien en negeer je
de andere symptomen.
o Bv. Jongen waarvan zijn taal niet goed was, werd direct als ADHD beschouwd. De
jongen werd dan apart gezet maar zo kwam het nog minder in contact met taal.
o Bv. Vrouw werd getest op moment dat zij herstellende was van suïcide. Hoe was haar
intelligentie toen? Mensen die zich ophangen, hun aandacht is dan een pak minder, zij
functioneren minder waardoor de vrouw haar intelligentie een pak minder was omdat
zij nog herstellende was.
1
, • Confirmation bias
• Gebruik heuristieken (regels om sneller tot een oplossing voor een probleem te komen (vaak
impliciet of onbewust)
Wat zijn de mogelijke foutenbronnen?
• Te vlug adviezen geven
• Gebrekkige betrouwbaarheid en validiteit van onderzoeksmiddelen
• Proces onvoldoende afgestemd op hulpvraag patiënt
• Eigen persoon als foutenbron
o Eigen ervaringen, visie, aanvoelen (overdracht, tegenoverdracht)
• Teveel vakjargon in communicatie
• Onvoldoende samenwerking
o collega die iemand moest testen en had schrik van client die handen afhakte en bij
maffia behoorde. Dossier doorgeven?
Oplossing! Invloed foutenbronnen kan verminderd worden door duidelijk, systematisch denkkader
EXPLICIETE DIAGNOSTIEK
3. Expliciet diagnosticeren als oplossing
Wat?
Wetenschappelijk verantwoorde vormgeving van het proces op basis van valide & betrouwbare
producten (instrumenten /methodieken) (PSYCHODIAGNOSTISCH PROCESMODEL)
3.1. Basis van het psychodiagnostisch procesmodel
• Empirische cyclus statistiek
• …
3.2. Expliciete psychodiagnostiek in de praktijk?
• Explicieter werken met theorieën
• Bewust van de keuze van bepaalde theorie
• Duidelijke denkstappen
• Onderzoek doen naar de waarden van theorieën en effecten van interventies
• Resultaten uitwisselen met collega’s
• ..
4. Belang van (bestuderen van) psychodiagnostiek
Impliciet VS Expliciet
• Impliciet = onbewust, zonder erover na te denken, automatisch
• Expliciet = wetenschappelijk verantwoorde vormgeving van het proces op basis van valide &
betrouwbare producten (instrumenten /methodieken)
2. Intelligentie van theorie naar praktijk
1. Inleiding
Intelligentie is meer dan een test afnemen, we gaan ook kwalitatieve zaken bekijken. Intelligentie is
ook niet voor iedereen hetzelfde. Er zijn verschillende definities maar er is geen consensus over.
2. Theorie
Welke verschillende modellen zijn er?
➢ Modellen met een brede kijk op intelligentie
o Antropologische benadering -> intelligent gedrag gaat samen met de context.
➢ Psychometrische modellen
o Een systeem waarbij er een samenwerking is tussen verschillende onderdelen.
2
,A. Modellen met een brede kijk op intelligentie
Wat is het meervoudige intelligentie model van Gardner?
• Meer focussen op het verstandige aspect. Al derest is een aanvulling maar even belangrijk
om goed te kunnen functioneren
o Hoe knap ben jij?
▪ HOE BEN JIJ KNAP?
Welke kritiek was er op de theorie van Gardner?
• Niet empiristisch onderbouwd
o Niet wetenschappelijk te bewijzen
• Begripsverwarring
o Intelligentie is niet gelijk aan vaardigheden, competenties, vermogens, etc
• Meetbaarheid?
o Moeilijk te testen of om adviezen te formuleren
Wat is het triarchisch intelligentiemodel van Sternberg?
Intelligentie is opgebouwd uit 3 denkvaardigheden
o Analytisch
o Creatieve vermogen speelt een rol bij wetenschappelijke kunst
o Praktische is hoe we ideeën kunnen omzetten in de praktijk
▪ Niet alles is even sterk ontwikkeld bij iedereen
Wat is de PASS- theorie van de intelligentie?
= Planning, Attention – Arousal, Simultaneous, Successive (PASS) theory of intelligence
Gebaseerd op Luria’s analyse van hersenstructuren (1966)
1. Corticale arousal/aandacht (focus)
2. Simultane en successieve componenten van
3. Informatieverwerking
a. Wat doe ik eerst, wat daarna en hoe sluit ik het af?
4. Metacomponenten als planning, zelfregulatie en structurering van gedrag
a. Kijkt meer naar de strategie
➔ 3 aspecten van cognitieve activiteit die onderling gerelateerd zijn
B. Psychometrische modellen
Wie zijn de voorlopers van het CHC model?
Grootouders (Spaerman (G-factor), Thurstone (Primary mental abilities)
o G factor= algemene intelligentie
Ouders (Cattell, Horn, Carroll)
o EXAMEN: enkel de basis voorkennis kennen over CHC model
Uit wat bestaat het pschometrisch model?
3
, Men is er zeker van dat er een algemeen intelligentie aanwezig is. Men gaat dan kijken naar een aantal
vaardigheden. GF en GC moeten samen genomen worden omdat zij het hardste aansluiten bij de G.
Hoe ziet het CHC model eruit?
Hoe korter de pijl, hoe sterker de samenhang met de algemene intelligentie (G-factor)
Hoe langer de pijl, hoe minder sterk
Wat zijn de brede cognitieve vaardigheden?
Werkgeheugen: Een beginnende lezer leest het woord boom apart (lange termijn geheugen) en daarna
moeten ze dit samen zetten (werkgeheugen)
Auditieve informatieverwerking (GA): gaat niet om het begrijpen maar eerder het analyseren. Belangrijk
bij het lezen en schrijven
Zie opdracht dia 19!
3. Praktijk
Welke 2 soorten modellen zijn er in de praktijk?
➢ Testonderzoek naar cognitieve vaardigheden
➢ Adviezen
Testonderzoek cognitieve vaardigheden
Welke golven zijn er?
1. Kwantificatie van algemeen niveau (indien nodig TIQ)
2. Klinische profielanalyse (profielanalyse + klinisch oordeel)
3. Psychometrische profielanalyse (selectie betrouwbare & valide test/subtest)
4
