HOOFDSTUK 1: GEEST, GEDRAG EN PSYCHOLOGISCHE WETENSCHAP
1) Wat is psychologie en wat is het niet?
Psychologie is een breed veld met vele specialismen, maar in wezen is
psychologie de wetenschap van gedrag en mentale processen
Psychologie is niet: enkel en alleen diagnose en behandeling van psychische
stoornissen
Psychologie houdt zich niet alleen bezig met geestelijke processen, maar ook met
gedragingen. Zowel de interne geestelijke processen (zoals denken, voelen en
begeren) als externe waarneembare gedragingen (zoals praten, glimlachen en
lopen) worden bekeken.
• Afkomstig van psyche (Oudgrieks voor “geest”) en logos (betekent “gebied
van studie”)
• Letterlijke betekenis: “de studie van de geest”
• Zowel interne processen als externe, observeerbare gedragingen
• Gebaseerd op objectieve, verifieerbare gebeurtenissen
1.1.) Psychologie: het is meer dan je denkt
Niet alleen psychologen werken als therapeut. Velen
werken in het onderwijs, het bedrijfsleven, de sport,
gevangenissen, de politiek, … In deze verschillende
omgevingen verrichten psychologen sterk
uiteenlopende taken: onderwijs geven, onderzoek
doen, …
1.2.) Drie soorten psychologen:
• Experimenteel psychologen:
Voeren het meeste onderzoek uit dat nieuwe psychologische kennis creëert.
, • Docenten psychologen:
Ze geven bijvoorbeeld les aan studenten van professionele bacheloropleidingen
(toegepaste psychologie, verpleegkunde…)
Op universiteiten doen ze wetenschappelijk onderzoek.
• Toegepast psychologen:2/3 van de universitaire opleiding is een toegepast
psycholoog
Gebruiken de kennis die door experimenteel psychologen is vergaard om
problemen van mensen op te lossen door middel van trainingen, het ontwerpen
van speciale gereedschappen of psychologische behandelingen. Ze werken op
uiteenlopende plekken: scholen, ziekenhuizen, bedrijven, welzijnsorganisaties…
1.3.) Specialisaties in de psychologie
• Arbeids- en organisatiepsychologen
Hebben zich gespecialiseerd in aanpassingen aan de werkplek, die de
productiviteit en de arbeidsmoraal van werknemers moeten maximaliseren. Ze
ontwikkelen bijvoorbeeld programma’s om werknemers te motiveren.
Andere A&O psychologen onderzoeken actuele onderwerpen als attitudes over
zwangerschap op de werkvloer of hebben zich gespecialiseerd in
marktonderzoek.
• Sportpsychologen
Helpen atleten hun prestaties en motivatie te verbeteren, door trainingssessies te
plannen door hen te leren hun emoties onderdruk te beheersen. Dit kan zowel op
professionele atleten zijn als op amateurs. Ze kunnen ook onderzoek doen.
• Schoolpsychologen
Zijn deskundig op het gebied van lesgeven en leren. Ze houden zich bezig met de
onderwerpen op het gebied van leren, het gezin of persoonlijke omstandigheden
die schoolprestaties kunnen beïnvloeden. Ze richten zich ook op de sociale
omstandigheden van leerlingen: tienerzwangerschap en verslavingen. Ze werken
meestal voor verschillende scholen. Ze diagnosticeren leer- en gedragsproblemen
en adviseren ouders, leraren en leerlingen.
• Klinisch psychologen / counselors
,Helpen mensen zich aan te passen op sociaal en emotioneel gebied, of om
moeilijke keuzes in relaties, hun carrière of opleiding te maken. Bijna de helft van
alle psychologen op masterniveau noemt klinische psychologie of counseling.
• Forensisch psychologen
Leveren hun psychologische expertise aan het wets- en rechtssysteem. Ze kunnen
gevangenen in penitentiaire of tbs-inrichtingen testen om vast te stellen of ze
vrijgelaten kunnen worden of fit genoeg zijn om voor de rechtbank te verschijnen.
Ze kunnen ook verklaringen beoordelen in mogelijke gevallen van verkrachting of
kindermishandeling.
1.4.) Psychologie is GEEN psychiatrie
Alle psychiaters behandelen psychische stoornissen. Een aantal psychologen
doen dit ook.
Psychiatrie is een medisch specialisme en maakt GEEN deel uit van de
psychologie. Psychiaters hebben ene medische opleiding (geneeskunde)
genoten en hebben een gespecialiseerde opleiding achter de rug in de
behandeling van geestelijke en gedragsmatige problemen, meestal met
geneesmiddelen. Zij richten zich voornamelijk op de behandeling van mensen met
ernstiger psychische stoornissen, doen dit vanuit de medische invalshoek. Zij zien
mensen als patiënten en met een geestelijke ziekte.
Psychologie beslaat het hele terrein van het menselijke gedrag en de geestelijke
processen. Voor de meeste psychologen ligt de nadruk in hun opleiding op
onderzoeksmethoden, in combinatie met het bestuderen van bv één van de
bovengenoemde specialismen. Sommige psychologen hebben de doctorstitel (ze
zijn gepromoveerd), maar hun opleiding is niet medisch van aard. Zijn dus ook niet
bevoegd om medicijnen voor te schrijven.
Psychologie Psychiatrie
Breed studiegebied Medische specialisatie
Master in de psychologie Arts
Opleiding in onderzoeksmethoden Opleiding in behandeling van
psychische problemen
Vervolgopleiding tot psychotherapeut Mogen medicijnen voorschrijven
, 1.5.) Kritisch nadenken over psychologie en pseudopsychologie
Pseudopsychologie = niet onderbouwde psychologische aannames die als
wetenschappelijke waarheden worden voorgesteld
• Horoscopen
• Handschriftanalyse
• Waarzeggers
• Subliminale berichten
1.6.) Kritisch denken
• Wat is de bron?
Heeft diegene die de bewering doet kennis over het onderwerp of advies
gevraagd aan iemand met de expertise?
• Is de bewering redelijk of extreem?
• Snelle oplossing voor een moeilijk probleem?
• Zijn de beweringen in strijd met bestaande kennis?
• Wat is het bewijsmateriaal?
Is er wetenschappelijk bewijsmateriaal?
• Kan de conclusie zijn beïnvloed door een bias?
Kunnen in twijfel getrokken worden als ze bv door een bedrijf betaald worden voor
iets
Emotionele bias: de neiging om oordelen te vellen gebaseerd op attitudes en
gevoelens ipv op een rationele analyse van het bewijsmateriaal
Confirmation bias: de neiging om informatie die niet bij je opvattingen aansluit te
negeren of te bekritiseren en om ipv daarvan info te zoeken waar je het wel mee
eens bent
• Worden veelvoorkomende denkfouten vermeden?
Gezond verstand: kan een stelling zowel ondersteunen als onderuithalen
→ alleen een zorgvuldige analyse kan leiden tot een betrouwbaar antwoord
Correlatie-causaliteit: Twee dingen komen tegelijkertijd voor, dus veroorzaakt het
ene het ander
1) Wat is psychologie en wat is het niet?
Psychologie is een breed veld met vele specialismen, maar in wezen is
psychologie de wetenschap van gedrag en mentale processen
Psychologie is niet: enkel en alleen diagnose en behandeling van psychische
stoornissen
Psychologie houdt zich niet alleen bezig met geestelijke processen, maar ook met
gedragingen. Zowel de interne geestelijke processen (zoals denken, voelen en
begeren) als externe waarneembare gedragingen (zoals praten, glimlachen en
lopen) worden bekeken.
• Afkomstig van psyche (Oudgrieks voor “geest”) en logos (betekent “gebied
van studie”)
• Letterlijke betekenis: “de studie van de geest”
• Zowel interne processen als externe, observeerbare gedragingen
• Gebaseerd op objectieve, verifieerbare gebeurtenissen
1.1.) Psychologie: het is meer dan je denkt
Niet alleen psychologen werken als therapeut. Velen
werken in het onderwijs, het bedrijfsleven, de sport,
gevangenissen, de politiek, … In deze verschillende
omgevingen verrichten psychologen sterk
uiteenlopende taken: onderwijs geven, onderzoek
doen, …
1.2.) Drie soorten psychologen:
• Experimenteel psychologen:
Voeren het meeste onderzoek uit dat nieuwe psychologische kennis creëert.
, • Docenten psychologen:
Ze geven bijvoorbeeld les aan studenten van professionele bacheloropleidingen
(toegepaste psychologie, verpleegkunde…)
Op universiteiten doen ze wetenschappelijk onderzoek.
• Toegepast psychologen:2/3 van de universitaire opleiding is een toegepast
psycholoog
Gebruiken de kennis die door experimenteel psychologen is vergaard om
problemen van mensen op te lossen door middel van trainingen, het ontwerpen
van speciale gereedschappen of psychologische behandelingen. Ze werken op
uiteenlopende plekken: scholen, ziekenhuizen, bedrijven, welzijnsorganisaties…
1.3.) Specialisaties in de psychologie
• Arbeids- en organisatiepsychologen
Hebben zich gespecialiseerd in aanpassingen aan de werkplek, die de
productiviteit en de arbeidsmoraal van werknemers moeten maximaliseren. Ze
ontwikkelen bijvoorbeeld programma’s om werknemers te motiveren.
Andere A&O psychologen onderzoeken actuele onderwerpen als attitudes over
zwangerschap op de werkvloer of hebben zich gespecialiseerd in
marktonderzoek.
• Sportpsychologen
Helpen atleten hun prestaties en motivatie te verbeteren, door trainingssessies te
plannen door hen te leren hun emoties onderdruk te beheersen. Dit kan zowel op
professionele atleten zijn als op amateurs. Ze kunnen ook onderzoek doen.
• Schoolpsychologen
Zijn deskundig op het gebied van lesgeven en leren. Ze houden zich bezig met de
onderwerpen op het gebied van leren, het gezin of persoonlijke omstandigheden
die schoolprestaties kunnen beïnvloeden. Ze richten zich ook op de sociale
omstandigheden van leerlingen: tienerzwangerschap en verslavingen. Ze werken
meestal voor verschillende scholen. Ze diagnosticeren leer- en gedragsproblemen
en adviseren ouders, leraren en leerlingen.
• Klinisch psychologen / counselors
,Helpen mensen zich aan te passen op sociaal en emotioneel gebied, of om
moeilijke keuzes in relaties, hun carrière of opleiding te maken. Bijna de helft van
alle psychologen op masterniveau noemt klinische psychologie of counseling.
• Forensisch psychologen
Leveren hun psychologische expertise aan het wets- en rechtssysteem. Ze kunnen
gevangenen in penitentiaire of tbs-inrichtingen testen om vast te stellen of ze
vrijgelaten kunnen worden of fit genoeg zijn om voor de rechtbank te verschijnen.
Ze kunnen ook verklaringen beoordelen in mogelijke gevallen van verkrachting of
kindermishandeling.
1.4.) Psychologie is GEEN psychiatrie
Alle psychiaters behandelen psychische stoornissen. Een aantal psychologen
doen dit ook.
Psychiatrie is een medisch specialisme en maakt GEEN deel uit van de
psychologie. Psychiaters hebben ene medische opleiding (geneeskunde)
genoten en hebben een gespecialiseerde opleiding achter de rug in de
behandeling van geestelijke en gedragsmatige problemen, meestal met
geneesmiddelen. Zij richten zich voornamelijk op de behandeling van mensen met
ernstiger psychische stoornissen, doen dit vanuit de medische invalshoek. Zij zien
mensen als patiënten en met een geestelijke ziekte.
Psychologie beslaat het hele terrein van het menselijke gedrag en de geestelijke
processen. Voor de meeste psychologen ligt de nadruk in hun opleiding op
onderzoeksmethoden, in combinatie met het bestuderen van bv één van de
bovengenoemde specialismen. Sommige psychologen hebben de doctorstitel (ze
zijn gepromoveerd), maar hun opleiding is niet medisch van aard. Zijn dus ook niet
bevoegd om medicijnen voor te schrijven.
Psychologie Psychiatrie
Breed studiegebied Medische specialisatie
Master in de psychologie Arts
Opleiding in onderzoeksmethoden Opleiding in behandeling van
psychische problemen
Vervolgopleiding tot psychotherapeut Mogen medicijnen voorschrijven
, 1.5.) Kritisch nadenken over psychologie en pseudopsychologie
Pseudopsychologie = niet onderbouwde psychologische aannames die als
wetenschappelijke waarheden worden voorgesteld
• Horoscopen
• Handschriftanalyse
• Waarzeggers
• Subliminale berichten
1.6.) Kritisch denken
• Wat is de bron?
Heeft diegene die de bewering doet kennis over het onderwerp of advies
gevraagd aan iemand met de expertise?
• Is de bewering redelijk of extreem?
• Snelle oplossing voor een moeilijk probleem?
• Zijn de beweringen in strijd met bestaande kennis?
• Wat is het bewijsmateriaal?
Is er wetenschappelijk bewijsmateriaal?
• Kan de conclusie zijn beïnvloed door een bias?
Kunnen in twijfel getrokken worden als ze bv door een bedrijf betaald worden voor
iets
Emotionele bias: de neiging om oordelen te vellen gebaseerd op attitudes en
gevoelens ipv op een rationele analyse van het bewijsmateriaal
Confirmation bias: de neiging om informatie die niet bij je opvattingen aansluit te
negeren of te bekritiseren en om ipv daarvan info te zoeken waar je het wel mee
eens bent
• Worden veelvoorkomende denkfouten vermeden?
Gezond verstand: kan een stelling zowel ondersteunen als onderuithalen
→ alleen een zorgvuldige analyse kan leiden tot een betrouwbaar antwoord
Correlatie-causaliteit: Twee dingen komen tegelijkertijd voor, dus veroorzaakt het
ene het ander
