Samenvatting gezondheidsbevordering en zelfmanagement

Samenvatting Hoofdstuk 5
Gezondheidsbevordering en gezondheidsvoorlichting door
verpleegkundigen


Inhoudsopgave
§5.1 Relatie gezondheidsbevordering en gezondheidsvoorlichting 2
§5.2 Intentionele en faciliterende gezondheidsvoorlichting 3
§5.3 Systematiek, doelgerichtheid en planmatigheid van
gezondheidsvoorlichting 3
§5.4 Intervention Mapping – planningsmodel voor intentionele
gezondheidsvoorlichting 4
§5.5 Intervention Mapping stap 1 – analyse van het
gezondheidsprobleem 5
§5.6 Intervention Mapping stap 1 – analyse van leefstijl en gedrag 7
§5.7 Intervention Mapping stap 2 – definiëren van de gedrags- en
veranderdoelen 9
§5.8 Intervention Mapping stap 3 – methoden en theorieën om intentie
en gedrag te veranderen 11
§5.9 Intervention Mapping stap 4 – ontwerp van de gezondheidskundige
interventie 13
§5.10 Intervention Mapping stap 4 – model van gedragsverandering 14
Contact leggen met de patiënt(engroep), risicoperceptie 14
Verandering van gedragsdeterminanten – attitudes 15
Verandering van gedragsdeterminanten – subjectieve normen en sociale
invloed 15
Verandering van gedragsdeterminanten – gedragscontrole en eigen-
effectiviteit 16
Gedragsverandering 16
Stabilisering van de gedragsverandering in gedragsbehoud 17
§5.11 Intervention Mapping stap 4 – transtheoretisch model en de tages
of change 18
§5.12 Intervention Mapping stap 5 – implementatieplan 19
§5.13 Intervention Mapping stap 6 - evaluatieplan 20
Bijlage 21
§1.4 Epidemiologie 21
Wat is epidemiologie 21
Epidemiologische maten frequentie, prevalentie en incidentie onderscheiden.
21
§1.5 Gezondheidsindicatoren 22
De verschillende gezondheidsindicatoren. 22
§2.1 Health Concept van Lalonde 23
Verschillende onderdelen van het model van Lalonde. 23
§2.2 Endogene, persoonsgebonden gezondheidsdeterminant 23
§2.3 Gezondheidsdeterminant leefstijl en gedrag 24
§2.4 Extern milieu: gezondheidsdeterminant fysieke omgeving 25


1

, §2.5 Extern milieu: gezondheidsdeterminant maatschappelijke omgeving. 26




Verpleegkundigen hebben een belangrijke taak in het veranderen van de
leefstijl en het gedrag van patiënten. Belangrijke gezondheidsproblemen
die veel voorkomen houden verband met de leefstijl en het gedrag van
mensen.
Als we in staat zijn de leefstijl en het gedrag in gunstige richting te
veranderen, dan kunnen gezondheidsproblemen worden voorkomen of
worden beperkt.

§5.1 Relatie gezondheidsbevordering en
gezondheidsvoorlichting
Gezondheidsbevordering
 Health promotion
 Gezondheid wordt op een positieve manier gestimuleerd en
negatieve invloeden op de gezondheid worden zo veel mogelijk
beperkt.
 Beide gericht op het veranderen van ongewenst gedrag en het
veranderen van een leefstijl die de gezondheid schaadt.
 Een overkoepelend begrip, het omvat gezondheidsvoorlichting.
 Gezondheidsbevordering omvat:
o Gezondheidsvoorlichting (de kern)
o Aanbieden van (zorg)voorzieningen
o Wet- en regelgeving.
 Het doel: Mensen aanzetten tot ander, gezonder gedrag.

Gezondheidsvoorlichting
 Health education
 Instrument van de gezondheidsbevordering.
 De systematische en planmatige pogingen om leefstijl en gedrag
van mensen doelgericht te veranderen door hen te motiveren tot
ander, gezonder gedrag.
 Deze doelgerichte veranderingen in kennis, attitude, vaardigheden
en gedrag zijn in het belang van de persoon.
 Ze leiden uiteindelijk tot een verbetering van de gezondheidssituatie
of van de kansen op gezondheid.
 Specifiek gericht op het gedrag van mensen en op de
gezondheidsdeterminant leefstijl en gedrag.
 Het doel: Een persoon gemotiveerd laten raken om zich ander,
gezonder gedrag eigen te maken en zijn leefstijl te veranderen.

GVO
 Gezondheidsvoorlichting en (-opvoeding)


2

,  Voorlichting = bewust gegeven hulp bij menings- of besluitvorming
d.m.v. communicatie, waarbij het belang van de voorgelichte
persoon centraal staat.
 Damoiseaux:
o Breed terrein van interventies
o Vele doelstellingen
o Richt zich op verschillende doelpopulaties
o Wordt uitgevoerd op verschillende niveaus
 Kenmerkend: planmatige aanpak, duidelijke samenwerking met
doelgroep en zorgvuldige afweging van het gewenste gedrag.

§5.2 Intentionele en faciliterende
gezondheidsvoorlichting
Er zijn 2 grondvormen van gezondheidsvoorlichting:

Intentionele gezondheidsvoorlichting
 D.m.v. een voorlichtingsinterventie wordt een poging gedaan om de
leefstijl om te buigen in een voor de gezondheid gunstige richting.
 Doel: Het veranderen van ongunstig gedrag dat de gezondheid
schaadt in een leefstijl die de gezondheid ondersteunt.
 Hier ligt het accent binnen het verpleegkundig beroep.
 Er hoeft geen sprake te zijn van (een) duidelijke behoefte bij de
patiënt of groep.
 Het uiteindelijke veranderen van leefstijl en gedrag ligt wel bij de
patiënt of groep.

Faciliterende gezondheidsvoorlichting
 Doel: Kennisoverdracht of kennisvermeerdering bij de leden van de
doelgroep.
 De reikwijdte is beperkt, omdat het alleen om informatie verstrekken
gaat.
 Info moet aan een aantal voorwaarden voldoen:
1. De info wordt vrijblijvend gegeven.
2. De info is objectief.
3. De info is gebaseerd op de veronderstelde informatiebehoefte
van de patiënt.
 Het uitgangspunt van het verstrekken: Een behoefte aan kennis bij
de ontvanger.
 Er wordt voorlichting en uitleg gegeven.
 Informeren over allerlei belangrijke feiten rondom een
gezondheidsprobleem.
 Patiënten veranderen hun gedrag niet doordat zij er meer kennis
over hebben.
 In het verpleegkundig beroep: faciliterende voorlichting wordt
gebruikt ter ondersteuning van de intentionele
gezondheidsvoorlichting.




3

, §5.3 Systematiek, doelgerichtheid en planmatigheid van
gezondheidsvoorlichting
Voor verpleegkundigen is intentionele gezondheidsvoorlichting van groot
belang om doelgericht een patiënt te motiveren tot ander, gezonder
gedrag en om hem te onder steunen in zijn zelfmanagement.
Hierin zijn systematiek, doelgerichtheid en planmatigheid 3 belangrijke
pijlers.

Systematiek
 Het start met een grondige, gezondheidskundige analyse van het
gezondheidsprobleem.
 Voorbeeldvraag: Komen het gezondheidsprobleem en het
gezondheidsschadende gedrag in verontrustende mate voor?
 Hierna wordt gekeken naar de factoren die de leefstijl en het
gezondheidsgedrag bepalen.
 De analyses vormen de input op basis waarvan het
gezondheidskundige interventie wordt ontwikkeld.
 Kan afgesloten worden met de evaluatie van de uitvoering van de
interventie.



Doelgerichtheid
 Naar de gegevensverzameling formuleert de verpleegkundige haar
relevante doelen voor de zorg en behandeling van de patiënt.
 Doel: Het via interventies optimaliseren van leefstijl en gedrag in het
licht van het gezondheidsprobleem van de patiënt.
 De doelen moeten zo concreet zijn dat ze verpleegkundige een
leidraad bieden voor en richting geven aan het proces van
gedragsbeïnvloeding van de patiënt.
 De doelgerichtheid is het grootst als de doelen zijn gericht op zowel
de korte, de middellange als de lange termijn.

Planmatigheid
 Het is de kunst het gedrag van de patiënt zo te beïnvloeden dat hij
het nieuwe gedrag kan volhouden.
 Gedragsbehoud = Het volhouden van het nieuwe gedrag en het
inpassen van de nieuwe leefstijl in het dagelijks leven.
 Gedragsbehoud bereiken bij de patiënt is het ‘plan’.
 Het proces dat verpleegkundige en patiënt doorlopen is planmatig.
 Het inzetten op minder dag gedragsverandering en –behoud is sterk
af te raden.
 Een patiënt zal zijn gedrag veranderen als hij de voordelen voor zich
ziet, kan omgaan met de bemoeienissen van andere en de
benodigde vaardigheden onder de knie heeft.




4