KLASSIEKE SOCIOLOGISCHE THEORIE
Inhoudsopgave
Klassieke Sociologische Theorie..................................................................................................................... 1
H0. Inleiding.................................................................................................................................................. 4
H0.1. Algemene info cursus...................................................................................................................................4
H0.2. Inleidende leerstof:......................................................................................................................................4
Hoofdstuk 1: Saint-Simon en Comte - Sociologie als een positieve wetenschap...............................................7
H1.1. Waar is Comte?...........................................................................................................................................7
H1.2. Saint-Simon (1760-1825).............................................................................................................................9
H1.3. Comte (1798-1857)....................................................................................................................................11
H2: Karl Marx............................................................................................................................................... 15
H2.1. Inleiding Karl Marx....................................................................................................................................15
H2.1.1. Karl Marx ziet zichzelf niet als socioloog............................................................................................15
H2.1.2. Wat doe je met Marx? Wat betekent hij?..........................................................................................16
H2.1.3. Leven van Marx...................................................................................................................................16
H2.2. Marx als journalist.....................................................................................................................................19
H2.2.1. Parijse tijd...........................................................................................................................................19
H2.2.2. Vriendschap met Friedrich Engels......................................................................................................20
H2.2.3. Brussel.................................................................................................................................................20
H2.2.4. Opnieuw in Parijs................................................................................................................................20
H2.3. Het Communistisch Manifest (1848).....................................................................................................21
H2.4. Wetenschappelijk socialisme.....................................................................................................................25
H2.5. Historisch materialisme: MOGELIJKE EXAMENVRAAG (= leg uit).............................................................26
H2.6. Emigré in Londen (1849-1883)..................................................................................................................28
H2.7. Naar Das Kapital (=Hoofdwerk Marx).......................................................................................................28
H2.7.1. De Eerste Internationale.....................................................................................................................28
H2.7.2. These van Althusser: de late Marx is de echte...................................................................................29
H2.7.3. Das Kapital..........................................................................................................................................30
H2.8. Dovemansgesprek tussen Marx en ‘burgerlijke’ economen......................................................................35
H2.9. Kritiek op Marx’ voorspellingen: allemaal historisch weerlegd................................................................36
H3. Durkheim............................................................................................................................................... 37
H3.1. Sociologie: vooral geassocieerd in tijd van Durkheim met positivisme en Comte....................................37
1
, H3.2 Sociologische verbeelding van Emile Durkheim.........................................................................................37
H3.3. Leven van Durkheim: 2de helft 19de eeuw...................................................................................................37
H3.4. Het dubbele gelaat van de maatschappij: streng en verheffend..............................................................38
H3.5. Homo duplex..............................................................................................................................................39
H3.6. Discussie over individualisme....................................................................................................................39
H3.7. Dreyfus-affaire...........................................................................................................................................41
H3.8. Laboratorium van Wilhelm Wundt............................................................................................................42
H3.9. Hoofdwerken:............................................................................................................................................43
H3.10. De la division du travail social.................................................................................................................43
H3.11. Les règles de la méthode sociologique....................................................................................................50
H3.12. Le suicide.................................................................................................................................................54
H3.13. Les Formes élémentaires de la vie religieuse..........................................................................................55
H4: Max Weber............................................................................................................................................ 57
H4.1. Het tragisch verstehen van Max Weber....................................................................................................57
H4.2. Hermeneutiek: Schleiermacher.................................................................................................................61
H4.3. Verstehen: het leven volgens Dilthey........................................................................................................62
H4.4. Moet je Caesar worden om Caesar te begrijpen?.....................................................................................63
H4.5. Weber en het ideaaltype als methode – een lastige kwestie....................................................................63
H4.6. Sociologie als wetenschap van sociaal handelen......................................................................................67
H4.7. De sociologie als handelingswetenschap: vier handelingstypes...............................................................68
H4.8. De collectiviteit - bestaat die?...................................................................................................................69
H4.9. Weber als ‘atoomfysicus van de sociologie’..............................................................................................70
H4.10. Weber over modernisering: rationalisering en onttovering....................................................................70
H4.11. Webers protestantismethese..................................................................................................................71
H5: George Herbert Mead (1863 – 1931)...................................................................................................... 75
H5.1. Leven van Mead.........................................................................................................................................75
H5.2. Een korte situering.....................................................................................................................................75
H5.3. Mead en het probleem van ‘het nieuwe’ – de idee van evolutie...............................................................77
H5.4. Mead en het probleem van ‘het nieuwe’: determinisme of vrijheid? Beide!............................................77
H5.5. Socialiteit als het nieuwe...........................................................................................................................78
H5.6. Mind, self en society: (bundel van gepolijste collegenotities)...................................................................79
2
, H5.7. Gebarencommunicatie..............................................................................................................................80
H5.8. Mind...........................................................................................................................................................82
H5.9. Wereld als symbolisch geconstrueerd ‘multiversum’................................................................................83
H5.10. Radicaal ‘sociaal’.....................................................................................................................................83
H5.11. Sociale structuur......................................................................................................................................84
H5.11.1. Self....................................................................................................................................................84
H5.11.2. Play & game......................................................................................................................................85
H5.11.3. Generalized other.............................................................................................................................85
H5.11.4. Maatschappij oefent morele kracht op leden:.................................................................................86
H5.12. Basisideeën van symbolisch interactionisme..........................................................................................86
H5.12.1. Algemeen..........................................................................................................................................86
H5.12.2. Mens- en maatschappijmodel van symbolisch interactionisme......................................................87
H5.12.3. Samenleving als 'samenhandeling’...................................................................................................87
H5.12.4. Wereld als sociale constructie..........................................................................................................87
3
, H0. INLEIDING
H0.1. ALGEMENE INFO CURSUS
Boek over de grondleggers (founding fathers) van de sociologie: Comte, Marx, Durkheim en Weber
De grondleggers hebben bepaalde theoriën ontwikkeld:
- Sociologie wil een wetenschap zijn die zich niet moet bezig houden met oude teksten,
maar is ook een traditie.
Hebben nog steeds invloed! Blijven relevant.
- Onderzoeken hen, beseffen dat we veel niet kunnen verklaren.
Bestemd voor de studerende lezer, met ruimte voor sociologische verbeelding
Leesopdracht = Leesverslag
Marx, Weber en Durkheim
Volg het sjabloon van BB. Verslag (SV), vraag auteur, bedenkingen/toepassingen.
Staat NIET op punten, maar je moet het wel maken/indienen. Zo niet, probleem!!
H0.2. INLEIDENDE LEERSTOF:
Wat is een theorie?
Theorie = aanschouwen heeft meerdere betekenissen:
- Theorie en model
Theorie: Algemene verklaring van welomschreven verzameling, feiten of
gebeurtenissen, zo mogelijk bevestigd door consistente dataverzameling of
experimenten.
Algemene verklaring, gaat in principe over een verzameling van feiten of
gebeurtenissen (dus niet 1 individueel/uniek getal). Algemene
wetmatigheden. Doet voorspellingen.
In principe is er reeds een theorie, ook al zijn er nog geen experimenten gedaan
of waarnemingen gebeurt die dit weerleggen/bevestigen.
Inductie Deductie
Model: Visuele, verbale of wiskundige representatie van een wetenschappelijk idee of
theorie.
Model = visuele voorstelling van de theorie.
Kan dus niet waar/onwaar zijn, maar de theorie er achter wel!
- Theorie en paradigma
Theorie: kijk hierboven
Theorie: het geheel van verklarende uitspraken dat ontsproten zijn aan het
paradigma.
Paradigma: Betekent letterlijk ‘voorbeeld’.
Didactische zin: als je enkele voorbeelden leert, kun je die uiteindelijk toepassen
op allerlei casussen.
Indien basisvormen geleerd alles vervoegen
Paradigma omsluit een hele verzameling
Een sociologisch paradigma is een basisvoorbeeld dat sociale fenomenen helpt
te begrijpen en verklaren.
Bekende sociologische paradigma’s: ruil, conflict, samenwerking,
‘betekenis’.
Paradigma is uitgangspunt waaruit je rest begrijpt en verklaart
4
Inhoudsopgave
Klassieke Sociologische Theorie..................................................................................................................... 1
H0. Inleiding.................................................................................................................................................. 4
H0.1. Algemene info cursus...................................................................................................................................4
H0.2. Inleidende leerstof:......................................................................................................................................4
Hoofdstuk 1: Saint-Simon en Comte - Sociologie als een positieve wetenschap...............................................7
H1.1. Waar is Comte?...........................................................................................................................................7
H1.2. Saint-Simon (1760-1825).............................................................................................................................9
H1.3. Comte (1798-1857)....................................................................................................................................11
H2: Karl Marx............................................................................................................................................... 15
H2.1. Inleiding Karl Marx....................................................................................................................................15
H2.1.1. Karl Marx ziet zichzelf niet als socioloog............................................................................................15
H2.1.2. Wat doe je met Marx? Wat betekent hij?..........................................................................................16
H2.1.3. Leven van Marx...................................................................................................................................16
H2.2. Marx als journalist.....................................................................................................................................19
H2.2.1. Parijse tijd...........................................................................................................................................19
H2.2.2. Vriendschap met Friedrich Engels......................................................................................................20
H2.2.3. Brussel.................................................................................................................................................20
H2.2.4. Opnieuw in Parijs................................................................................................................................20
H2.3. Het Communistisch Manifest (1848).....................................................................................................21
H2.4. Wetenschappelijk socialisme.....................................................................................................................25
H2.5. Historisch materialisme: MOGELIJKE EXAMENVRAAG (= leg uit).............................................................26
H2.6. Emigré in Londen (1849-1883)..................................................................................................................28
H2.7. Naar Das Kapital (=Hoofdwerk Marx).......................................................................................................28
H2.7.1. De Eerste Internationale.....................................................................................................................28
H2.7.2. These van Althusser: de late Marx is de echte...................................................................................29
H2.7.3. Das Kapital..........................................................................................................................................30
H2.8. Dovemansgesprek tussen Marx en ‘burgerlijke’ economen......................................................................35
H2.9. Kritiek op Marx’ voorspellingen: allemaal historisch weerlegd................................................................36
H3. Durkheim............................................................................................................................................... 37
H3.1. Sociologie: vooral geassocieerd in tijd van Durkheim met positivisme en Comte....................................37
1
, H3.2 Sociologische verbeelding van Emile Durkheim.........................................................................................37
H3.3. Leven van Durkheim: 2de helft 19de eeuw...................................................................................................37
H3.4. Het dubbele gelaat van de maatschappij: streng en verheffend..............................................................38
H3.5. Homo duplex..............................................................................................................................................39
H3.6. Discussie over individualisme....................................................................................................................39
H3.7. Dreyfus-affaire...........................................................................................................................................41
H3.8. Laboratorium van Wilhelm Wundt............................................................................................................42
H3.9. Hoofdwerken:............................................................................................................................................43
H3.10. De la division du travail social.................................................................................................................43
H3.11. Les règles de la méthode sociologique....................................................................................................50
H3.12. Le suicide.................................................................................................................................................54
H3.13. Les Formes élémentaires de la vie religieuse..........................................................................................55
H4: Max Weber............................................................................................................................................ 57
H4.1. Het tragisch verstehen van Max Weber....................................................................................................57
H4.2. Hermeneutiek: Schleiermacher.................................................................................................................61
H4.3. Verstehen: het leven volgens Dilthey........................................................................................................62
H4.4. Moet je Caesar worden om Caesar te begrijpen?.....................................................................................63
H4.5. Weber en het ideaaltype als methode – een lastige kwestie....................................................................63
H4.6. Sociologie als wetenschap van sociaal handelen......................................................................................67
H4.7. De sociologie als handelingswetenschap: vier handelingstypes...............................................................68
H4.8. De collectiviteit - bestaat die?...................................................................................................................69
H4.9. Weber als ‘atoomfysicus van de sociologie’..............................................................................................70
H4.10. Weber over modernisering: rationalisering en onttovering....................................................................70
H4.11. Webers protestantismethese..................................................................................................................71
H5: George Herbert Mead (1863 – 1931)...................................................................................................... 75
H5.1. Leven van Mead.........................................................................................................................................75
H5.2. Een korte situering.....................................................................................................................................75
H5.3. Mead en het probleem van ‘het nieuwe’ – de idee van evolutie...............................................................77
H5.4. Mead en het probleem van ‘het nieuwe’: determinisme of vrijheid? Beide!............................................77
H5.5. Socialiteit als het nieuwe...........................................................................................................................78
H5.6. Mind, self en society: (bundel van gepolijste collegenotities)...................................................................79
2
, H5.7. Gebarencommunicatie..............................................................................................................................80
H5.8. Mind...........................................................................................................................................................82
H5.9. Wereld als symbolisch geconstrueerd ‘multiversum’................................................................................83
H5.10. Radicaal ‘sociaal’.....................................................................................................................................83
H5.11. Sociale structuur......................................................................................................................................84
H5.11.1. Self....................................................................................................................................................84
H5.11.2. Play & game......................................................................................................................................85
H5.11.3. Generalized other.............................................................................................................................85
H5.11.4. Maatschappij oefent morele kracht op leden:.................................................................................86
H5.12. Basisideeën van symbolisch interactionisme..........................................................................................86
H5.12.1. Algemeen..........................................................................................................................................86
H5.12.2. Mens- en maatschappijmodel van symbolisch interactionisme......................................................87
H5.12.3. Samenleving als 'samenhandeling’...................................................................................................87
H5.12.4. Wereld als sociale constructie..........................................................................................................87
3
, H0. INLEIDING
H0.1. ALGEMENE INFO CURSUS
Boek over de grondleggers (founding fathers) van de sociologie: Comte, Marx, Durkheim en Weber
De grondleggers hebben bepaalde theoriën ontwikkeld:
- Sociologie wil een wetenschap zijn die zich niet moet bezig houden met oude teksten,
maar is ook een traditie.
Hebben nog steeds invloed! Blijven relevant.
- Onderzoeken hen, beseffen dat we veel niet kunnen verklaren.
Bestemd voor de studerende lezer, met ruimte voor sociologische verbeelding
Leesopdracht = Leesverslag
Marx, Weber en Durkheim
Volg het sjabloon van BB. Verslag (SV), vraag auteur, bedenkingen/toepassingen.
Staat NIET op punten, maar je moet het wel maken/indienen. Zo niet, probleem!!
H0.2. INLEIDENDE LEERSTOF:
Wat is een theorie?
Theorie = aanschouwen heeft meerdere betekenissen:
- Theorie en model
Theorie: Algemene verklaring van welomschreven verzameling, feiten of
gebeurtenissen, zo mogelijk bevestigd door consistente dataverzameling of
experimenten.
Algemene verklaring, gaat in principe over een verzameling van feiten of
gebeurtenissen (dus niet 1 individueel/uniek getal). Algemene
wetmatigheden. Doet voorspellingen.
In principe is er reeds een theorie, ook al zijn er nog geen experimenten gedaan
of waarnemingen gebeurt die dit weerleggen/bevestigen.
Inductie Deductie
Model: Visuele, verbale of wiskundige representatie van een wetenschappelijk idee of
theorie.
Model = visuele voorstelling van de theorie.
Kan dus niet waar/onwaar zijn, maar de theorie er achter wel!
- Theorie en paradigma
Theorie: kijk hierboven
Theorie: het geheel van verklarende uitspraken dat ontsproten zijn aan het
paradigma.
Paradigma: Betekent letterlijk ‘voorbeeld’.
Didactische zin: als je enkele voorbeelden leert, kun je die uiteindelijk toepassen
op allerlei casussen.
Indien basisvormen geleerd alles vervoegen
Paradigma omsluit een hele verzameling
Een sociologisch paradigma is een basisvoorbeeld dat sociale fenomenen helpt
te begrijpen en verklaren.
Bekende sociologische paradigma’s: ruil, conflict, samenwerking,
‘betekenis’.
Paradigma is uitgangspunt waaruit je rest begrijpt en verklaart
4
