HOOFDSTUK 3: energiebeperkt dieet
Indicaties en classificatie
= onderdeel van de behandeling van overgewicht en obesitas -> 2 verschillende begrippen)
Beide (ernstige) chronische aandoeningen waarbij er een te grote hoeveelheid lichaamsvet
aanwezig is, meestal tgv een energetische overvoeding
Goede parameter om graag overgewicht te bepalen: BMI
Niet bruikbaar bij: kinderen, ouderen, sporters
BMI= gewicht (kg)/ lengte²(m)
Bepalend of dieet nodig is
Classificatie van overgewicht (+ verband co-morbiditeit: kanker, diabetes, hypertensie…)
BMI (kg/m²) Risico co-morbiditeit
Ondergewicht <18,5 Laag
Normaal gewicht 18,5 – 24,9 Gemiddeld
Overgewicht 25,0 – 29,9 Licht verhoogd
Obesitas ≥30
Klasse 1 30,0 – 34,9 Matig verhoogd
Klasse 2 35,0- 39,9 Ernstig verhoogd
Klasse 3 ≥ 40 Zeer ernstig verhoogd
Energiebeperkt dieet nodig wanneer de BMI groter of gelijk is aan 30 (obesitas klasse 1,2 en 3) of bij
overgewicht (BMI 25-30) met additionele gezondheidsrisico’s, metabole stoornissen of complicaties
Additionele risico’s: hypertensie, diabetes, tabaksverslaving, dyslipidemie, familiaal
voorkomen HV-aandoeningen of obesitas, abdominale vetverdeling (= vetweefsel is vooral
opgestapeld thv buikstreek en buikorganen)
Niet alleen hoeveelheid vet is van belang OOK de plaats vetverdeling over lichaam ook een
belangrijke maatstap voor gezondheid, met name de ziekte- en sterftekans op hart-en vaatziekten
Abdominaal: appeltype = bovenlichaam obesitas vetophoping in de buik
o Meer gevaar hart en bloedvaten dan te veel vet rond de heupen (femoraal)
Femoraal: peertype = onderlichaam obesitas
Taille-omtrek/ middelomtrek meten (slankste deel van de taille meten)
Tailleomtrek Risico
Man >0,94m Verhoogd gezondheidsrisico
>1,02m Sterk verhoogd risico
Vrouw >0,80m Verhoogd gezondheidsrisico
>0,88m Sterk verhoogd risico
Complicaties metabool of mechanische complicaties tgv overgewicht
Insulineresistentie, zwangerschapsdiabetes, insulineresistentie (luie pancreas te weinig
insuline na de maaltijd), glucose-intolerantie, diabetes type II, gewrichtspijn, kortademigheid,
slaapapnoe
, Contra-indicaties = energiebeperkt dieet niet aangewezen
1. Zwangerschap en lactatie:
⇨ Behoefte aan VS verhoogd
⇨ Bij E-beperking = moeilijk om de nodige hoeveelheden aan te brengen en vergroot je
de kans op VS-tekorten
⇨ Door verhoogde vetafbraak ketonen die schadelijk zijn voor de
hersenontwikkeling foetus en kunnen schadelijke stoffen opgeslagen in vetweefsel
vrijkomen (dioxine, PCB)
2. Ernstig ziek of trauma
⇨ Verhoogde gluconeogenese geraken makkelijker in een negatieve stikstofbalans
⇨ Energiebeperkt dieet bevorderd dit proces waardoor veel lichaamseiwitten verloren
zullen gaan
3. Eiwitbeperkt dieet
⇨ Door energiebeperking zal een deel van de eiwitten als energiebron gebruikt worden
en is er verhoogde afbraak van lichaamsweefsel
4. Bij jicht
⇨ = Jicht: reumatische aandoening waarbij te veel urinezuur in het lichaam aanwezig is
Wanneer het urinezuur gaat neerslaan ontstaan ontstekingsreacties
⇨ Afbraak lichaamscellen purine urinezuur stijg
⇨ Vermageren mag, maar moet TRAAG gebeuren want bij te snel: verhoogde kans op
jichtaanvallen
Doelstelling
Korte termijn = daling van het lichaamsgewicht door verlies aan vetmassa zonder verlies of zelf
verbetering van de lean body mass
Lange termijn: behouden van de gewichtsvermindering door het krijgen van betere eet- en
leefgewoonten
Werken met kleine, haalbare subdoelen die SMART-geformuleerd zijn!!
Bepalen gewenste gewichtsvermindering
Theorie: streven naar een normale BMI: 18,5 – 24,9 MAAR dit is niet altijd mogelijk
⇨ Rekening houden met de mogelijkheden van de patiënt
⇨ Rekening houden met de graad van overgewicht
Overgewicht (BMI: 25,0-29,9) + additionele risico’s en/of complicaties
Streven naar gewichtsvermindering van 5 à 10 kg (= referentiegewicht)
Obesitas (BMI: ≥30)
Gewichtsvermindering van 10-15% (= referentiegewicht)
Stapsgewijs
!!! Wanneer de BMI ≥ 30 met een gewichtsvermindering van 10-15% nog steeds een BMI ≥ 30
bekomt, dan mag als referentiegewicht (formule H&B) het gewicht genomen worden dat
overeenkomt met een BMI van 25!!!! Zie oefening
VERSCHIL STREEFGEWICHT EN REFERENTIEGEWICHT:
- Streefgewicht: Het gewicht dat we meedelen aan de patiënt
- Referentiegewicht: Het gewicht dat we gebruiken in de formule van H&B
Indicaties en classificatie
= onderdeel van de behandeling van overgewicht en obesitas -> 2 verschillende begrippen)
Beide (ernstige) chronische aandoeningen waarbij er een te grote hoeveelheid lichaamsvet
aanwezig is, meestal tgv een energetische overvoeding
Goede parameter om graag overgewicht te bepalen: BMI
Niet bruikbaar bij: kinderen, ouderen, sporters
BMI= gewicht (kg)/ lengte²(m)
Bepalend of dieet nodig is
Classificatie van overgewicht (+ verband co-morbiditeit: kanker, diabetes, hypertensie…)
BMI (kg/m²) Risico co-morbiditeit
Ondergewicht <18,5 Laag
Normaal gewicht 18,5 – 24,9 Gemiddeld
Overgewicht 25,0 – 29,9 Licht verhoogd
Obesitas ≥30
Klasse 1 30,0 – 34,9 Matig verhoogd
Klasse 2 35,0- 39,9 Ernstig verhoogd
Klasse 3 ≥ 40 Zeer ernstig verhoogd
Energiebeperkt dieet nodig wanneer de BMI groter of gelijk is aan 30 (obesitas klasse 1,2 en 3) of bij
overgewicht (BMI 25-30) met additionele gezondheidsrisico’s, metabole stoornissen of complicaties
Additionele risico’s: hypertensie, diabetes, tabaksverslaving, dyslipidemie, familiaal
voorkomen HV-aandoeningen of obesitas, abdominale vetverdeling (= vetweefsel is vooral
opgestapeld thv buikstreek en buikorganen)
Niet alleen hoeveelheid vet is van belang OOK de plaats vetverdeling over lichaam ook een
belangrijke maatstap voor gezondheid, met name de ziekte- en sterftekans op hart-en vaatziekten
Abdominaal: appeltype = bovenlichaam obesitas vetophoping in de buik
o Meer gevaar hart en bloedvaten dan te veel vet rond de heupen (femoraal)
Femoraal: peertype = onderlichaam obesitas
Taille-omtrek/ middelomtrek meten (slankste deel van de taille meten)
Tailleomtrek Risico
Man >0,94m Verhoogd gezondheidsrisico
>1,02m Sterk verhoogd risico
Vrouw >0,80m Verhoogd gezondheidsrisico
>0,88m Sterk verhoogd risico
Complicaties metabool of mechanische complicaties tgv overgewicht
Insulineresistentie, zwangerschapsdiabetes, insulineresistentie (luie pancreas te weinig
insuline na de maaltijd), glucose-intolerantie, diabetes type II, gewrichtspijn, kortademigheid,
slaapapnoe
, Contra-indicaties = energiebeperkt dieet niet aangewezen
1. Zwangerschap en lactatie:
⇨ Behoefte aan VS verhoogd
⇨ Bij E-beperking = moeilijk om de nodige hoeveelheden aan te brengen en vergroot je
de kans op VS-tekorten
⇨ Door verhoogde vetafbraak ketonen die schadelijk zijn voor de
hersenontwikkeling foetus en kunnen schadelijke stoffen opgeslagen in vetweefsel
vrijkomen (dioxine, PCB)
2. Ernstig ziek of trauma
⇨ Verhoogde gluconeogenese geraken makkelijker in een negatieve stikstofbalans
⇨ Energiebeperkt dieet bevorderd dit proces waardoor veel lichaamseiwitten verloren
zullen gaan
3. Eiwitbeperkt dieet
⇨ Door energiebeperking zal een deel van de eiwitten als energiebron gebruikt worden
en is er verhoogde afbraak van lichaamsweefsel
4. Bij jicht
⇨ = Jicht: reumatische aandoening waarbij te veel urinezuur in het lichaam aanwezig is
Wanneer het urinezuur gaat neerslaan ontstaan ontstekingsreacties
⇨ Afbraak lichaamscellen purine urinezuur stijg
⇨ Vermageren mag, maar moet TRAAG gebeuren want bij te snel: verhoogde kans op
jichtaanvallen
Doelstelling
Korte termijn = daling van het lichaamsgewicht door verlies aan vetmassa zonder verlies of zelf
verbetering van de lean body mass
Lange termijn: behouden van de gewichtsvermindering door het krijgen van betere eet- en
leefgewoonten
Werken met kleine, haalbare subdoelen die SMART-geformuleerd zijn!!
Bepalen gewenste gewichtsvermindering
Theorie: streven naar een normale BMI: 18,5 – 24,9 MAAR dit is niet altijd mogelijk
⇨ Rekening houden met de mogelijkheden van de patiënt
⇨ Rekening houden met de graad van overgewicht
Overgewicht (BMI: 25,0-29,9) + additionele risico’s en/of complicaties
Streven naar gewichtsvermindering van 5 à 10 kg (= referentiegewicht)
Obesitas (BMI: ≥30)
Gewichtsvermindering van 10-15% (= referentiegewicht)
Stapsgewijs
!!! Wanneer de BMI ≥ 30 met een gewichtsvermindering van 10-15% nog steeds een BMI ≥ 30
bekomt, dan mag als referentiegewicht (formule H&B) het gewicht genomen worden dat
overeenkomt met een BMI van 25!!!! Zie oefening
VERSCHIL STREEFGEWICHT EN REFERENTIEGEWICHT:
- Streefgewicht: Het gewicht dat we meedelen aan de patiënt
- Referentiegewicht: Het gewicht dat we gebruiken in de formule van H&B
