Samenvatting basiszorg

Samenvatting Het kraambed 1VV
1 Postpartumzorg
1.1 Duur en betekenis van het postpartum
- Kraambed/postpartum/puerperium = periode vanaf geboorte van placenta en vliezen,
waarin vrouwelijke organisme en vrouwelijke genitaliën terugkeren naar niet-zwangere
toestand (ont-zwangeren)
- Kraambed -> eerste 10 dagen na geboorte
- Verblijfsduur:
 3 nachten -> vaginale bevalling
 4 nachten -> sectio
- Verschijnselen van ontzwangeren -> 6 weken duidelijk
 Maar kan 9m duren
 9 maanden zwanger en 9 maanden ontzwangeren
- Situatie voor 1e zwangerschap -> voorbij
- Duur kraambed -> 6 weken of 42 dagen
 Praktisch -> periode eindigt wanneer moeder op PP-controle gaat (ong 6 weken na
geboorte)
- Verblijfsduur -> afhankelijk van cultuur op afdeling + wensen van ouders
 Vroeg ontslag -> zonder verhoogde morbiditeit
 !!! Voldoende hulp + begeleiding -> vroedvrouw aan huis voor opvolging +
continuïteit

1.2 Doelstellingen van postpartum
- Ontknoping zwangerschap -> bevalling
 Begin voor ouders
- Vroedvrouw -> tegemoetkomen aan behoefte van observatie, informatie en begeleiding

DOELSTELLING NORMALE POSTPARTUMZORG

- Evalueren van evolutieve veranderingen
- Voorkomen van verwikkelingen
- Verlichten van postpartumongemakken
- Begeleiding bij borstvoeding
- Bevorderen van ouder-kind relatie en ouderschap door verlichting en begeleiding
- Stimuleren van postpartumonderzoek op 6 weken

DOELSTELLING VAN POSTPARTUM

- Vrouw en kind samen optimale en gezonde start geven
- Verloskundige zorgverleners geven daartoe medische en psychosociale begeleiding aan
vrouw en ondersteunen ouders bij transitie naar ouderschap
- Volgen ontwikkeling van kind in 1e 2 weken na bevalling en signaleren zij eventuele
afwijkingen van normale patroon
- Zonodig zetten zij interventie in, uiteraard ook afwijkingen van normale herstel van vrouw

CONCREET

- Hulp bij aanpassing aan nieuw leven:
 Ouder/kind binding


1

,  Basisbehoefte en controle van neonaat
 Controle en zelfzorg van moeder
 Borstvoeding/flesvoeding

1.3 Fysiologische veranderingen
1.3.1 Uterus
1.3.1.1 Myometrium
- Onmiddellijk na bevalling -> uterus groot
 Lengte: 15 cm
 Gewicht: 1000g
- Na 1 week -> 500g
- Na 2 weken -> 300g
- Na 6 weken + borstvoeding -> 100g/9cm
 Geen borstvoeding -> proces trager
- Na 8 weken -> gewicht niet-zwangere bereikt (70g)
- Gewichtsverlies -> veroorzaakt door verlies van vocht + kleiner worden van spiercellen met
plaatsverandering van BM van abdominaal naar bekken toe
- Veranderingen van bloedvatenstelsel -> verdwijnen arteriën en venen
 Blijft uitgebreider van voor 1e zwangerschap
 Gunstig voor volgende zwangerschappen -> goed voor ontwikkeling van
vrucht
- Ligamenten -> met volumetoename van BM uitgerekt
 Na bevalling -> slap door extreme uitrekking
 BM -> gemakkelijk door blaas verplaatst worden
 Einde PP -> brede + ronde banden niet-zwangere lengte en tonus terug
- Goede contraherende BM -> BELANGRIJK!
 BM involueert van navelhoogte terug tot in bekken iov hormonen + verminderde
bloedtoevoer
 BM -> hard aanvoelen (veiligheidsbol)
- Snelheid van involutie afhankelijk van:
 Eerstbarende/meerbarende
 Borstvoeding/flesvoeding: invloed oxytocine
 Eenling/meerling: grote uitzetting
 Poly-hydramnion: grote uitzetting
- Indien fundushoogte niet voldoende daalt = subinvolutie
 Redenen:
 Volle blaas
 Achtergebleven placentaresten
 Geen bijkomende klachten -> behandeling opstarten
 Klachten: koorts, pijn bij palperen, ruikend bloedverlies

1.3.1.2 Endometrium
- Cavum uteri -> na baring op placenta-inplantingsplaats bekleed door wondvlakte (waar geen
epitheellaag meer bestaat)
- In holte: stukjes decidua, necrotische weefselresten en bloed
- Na aantal dagen: uterus van afvalmateriaal ontdaan = lochia (kraamverlies)
- Daarna: granulerende oppervlakte
 Na 7-8 dagen re-epithalisatie door proliferatie vanuit klierbuizen te vinden
- Binnen 10 dagen -> cavum uteri bekleed met endometrium

2

,  Na 6 weken -> placentabed weer normaal

1.3.1.3 Cervix
- Onmiddellijk na bevalling -> cevix week
- Ontsluiting + uitdrijving -> cervix scheurt
- Gekneusd en oedemateus uitzien + beetje openstaan eerste dagen
 Na week: meer vaste structuur + zeer beperkt open
- Door vascularisatie -> gestuwd uitzien
- Ostium externum -> spleetvormig blijven

1.3.2 Vagina
- Vagina -> helemaal uitgerekt + gekneusd of oedemateus
 Staat open thv introïtus
 Na dag -> herwint voldoende tonus -> minder openstaan + minder gezwollen
- Optreden snelle involutie + herstel binnen 3-4 weken
- Kleine scheurtjes in vaginawand -> herstellen spontaan + zonder litteken
- Vagina en introïtus vaginae -> blijven wijder dan voorheen
- Bekkenbodemspieroefeningen -> helpen tonus herwinnen
 Toestand van bij nullipara niet meer bereikt

1.3.3 Perineum
- Perineum + bekkenbodemspieren -> uitgerekt
- Schaafwonden + scheuren van vulva en perineum helen gemakkelijk -> zelfs met hechting
- Beschadiging van perineum (ruptuur, episiotomie) -> pijnklachten
 Herstel -> trager
- Bekkenbodemspieroefeningen verstevigen bekkenbodem -> doen risico op evt latere prolaps
dalen
 Prolaps = verzakken of afglijden van bekkenorganen door vagina en door
bekkenbodemspieren
- Pijnklachten veel voorkomende klacht, voornamelijk bij zitten.
 10% nog klachten na 2 maanden bij vaginale bevalling.
 30% nog klachten na 2 maanden bij kunstverlossing!
- Pijn, dyspareunie -> kan tot 1 jaar na bevalling blijven.
- Eerste dagen na bevalling -> perineum voelt branderig + geprikkeld aan

1.3.4Buikwand
- Na bevalling -> slap
- Spieren herstellen na enkele maanden + vaak onvolledig
- Diastase = uit elkaar wijken van rechte buikspieren -> restverschijnsel
 Afhankelijk van factoren:
 Algemene spiertonus vrouw
 Oefeningen gedaan na elke bevalling om spiertonus te herwinnen
 Pariteit: moeilijker naarmate pariteit stijgt
 Snel opeenvolgen van zwangerschappen
 Zwangerschappen met extreem uitgezette baarmoeder
- Factoren bepalen: hoe lang het duurt + hoeveel moeite nodig om normale spiertonus te
herwinnen
- Diastase -> niet hersteld door buikspieroefeningen -> bij volgende zwangerschappen nodige
spiersteun niet aanwezig
 Makkelijker ontwikkelen van hangbuik

3

,  Aanleiding tot rugklachten
 Kan indaling van foetus in kleine bekken bemoeilijken
- Striae = littekens van uitgerekt en gescheurde elastische vezels
 Opperhuid rekt op en daardoor breken elastische vezels en collageen in lederhuid
 Kleur van rood/paars naar wit
 Komt vaak voor op benen, buik en borsten
- Linea nigra -> kan weken en maanden blijven bestaan

1.3.5Borsten
- Volledig proces gebaseerd op 3 principes: mammogenese, lactogenese en galactogenese
- Lactogenese = op gang komen van secretie van melk
- In PP -> snelle daling van oestrogenen, progesteron en HPL
- Prolactine -> stimuleert alveolaire cellen
- Na 2-3 dagen -> stuwing treed op
 Pijnlijk + kan met temperatuursverhogingen tot max 38° gepaard
- Indien melk niet naar buiten: druk in alveoli melksecretie remmen
- Moedermelk vervangt functie van placenta als voedingsbron voor baby
- In zwangerschap -> oestrogeen en progesteron inhibeert werking van prolactine
 Deze hormonen spelen essentiële rol in voorbereiding van lactatie (borstklieren)

1.3.6 Gewicht
- Gemiddeld 5-6 kg verlies aan lichaamsgewicht bij bevalling
 Gewicht van baby
 Placenta
 Vruchtwater
 Bloed
- Tijdens eerste week PP -> kan nog 2kg verliezen door vochtverlies (via diurese)
- Laatste kg zijn opgestapeld vet -> traag afgebroken gedurende 11-22 weken PP
- Gewichtretentie = verschil tussen maternaal gewicht op bepaald moment in PP en gewicht
voor zwangerschap
- Gewichtsbehoud van 0,5-3kg extra na 1 jaar PP = aanvaardbaar
- 12-20% behoud +4,5kg -> hoge retentie
 Gevolgen voor volgende zwangerschap
 Macrosomie en kans op sectio
- Slechts 28% heeft op 6 weken gewicht van voor zwangerschap bereikt

1.3.7 Hematologische veranderingen
- Tijdens 1e PP dagen: leucocytose kan stijgen tot 10 000 à 20 000 (zonder pathologische
oorzaken)
 Infectietoestanden uitsluiten
- Door hypervolemie -> tijdens en na baring bloed verliezen zonder schadelijke gevolgen
- Behalve verlies aan bloed en vruchtwater bij baring -> 1 e dagen verlies 2-4liter
extravasculaire vocht
- In 1e week PP: daling in bloedvolume -> gevolg: stijging hematocriet- en hemoglobine gehalte
 Veneuze toevoer naar hart vergroot door wegvallen van druk van uterus op vena
cava inferior
- Snelle daling placentasteroïden -> opname vocht in bloedbaan
 Stijging hartminuutvolume
 Met toegenomen urineproductie en afname van lichaamsgewicht


4