Psychologie
College 1: 14 februari 2022
Inleiding
• Waarneming
o Een vd belangrijkste thema’s die bestudeerd worden in de psychologie:
▪ Hoe mensen waarnemen?
o Hoe goed kun jij waarnemen?
▪ Selective attention Test Daniel Simons (aap)
• Je aandacht kan gestuurd en/of getrokken worden: selectieve aandacht
o We kunnen niet overal aandacht voor hebben: onze aandactsspanne
is beperkt
• Selective attention
▪ Test your awareness: whodunnit
• Voorwerpen worden gedurende de video gewisseld
• Change blindness
o We hebben soms een blinde vlek
▪ Omgeving kan complex zijn en wij zijn beperkt in onze waarneming
• Mensen zijn niet zo’n goede waarnemers, ook al denken ze van wel
▪ Gevolg: kunnen ook niet alles opslagen
• Als we later info willen terughalen uit ons geheugen zit hier ook een
beperking op: zullen ons niet alles herrineren
▪ Fragmenten zijn twee perceptuele vertekeningen die aantonen dat het geheugen
niet feilloos is
• Vak psychologie en rechtspsychologie
o Hoe mensen waarnemen en herinneringen construeren is het voorwerp vd psychologie
o Rechtspsychologie: voortbouwen hierop wanneer onderzocht wordt hoe betrouwbaar
getuigen zijn
o Doel
▪ Verwerven van inzicht in basisbegrippen met als doel ons vertrouwd te maken met
psychologische concepten en inzichten:
• Vooral de inzichten die relevant zijn voor het begrijpen van menselijk gedrag
in een juridische context
1
,1. Wat is psychologie
• Combinatie psych en logos
o Psych: de geest, de ziel
o Logos: woord, gedacht, de rede
• Psychologie als wetenschap: De studie van de geest en van het waarneembare gedrag
o De wetenschap die de de aard en mogelijke oorzaken bestudeert van gevoelens,
opvattingen, wensen en gedragingen van mensen
▪ Gaat over een wetenschap: objectieve inzichten, kennis die verifieerbaar is
• Verschil psychatrie
o Verschil
▪ Psychiatrie is een medische wetenschap, discipline: daar waar de psychologie gaat
over gedragskunde
o Overeenkomst
▪ Binnen de psychologie heb je klinische psychologen die bepaalde psychische
problemen diagnonisteren en behandelen
• Dit is ook wat een psychiater doet
• Verschil: psychiater mag als arts zijnde ook medicatie voorschrijven
• Geschiedenis
o Lange verleden: huis-tuin en keuken psychologie = pseudo-psychologie
▪ Psychologie als “waarom gedragen mensen zich als bepaalde manier”
• Geen wetenschappelijke psychologie: intuïtieve kennis = pseudopsychologie
o Inzichten die wij hebben en al eeuwenlang bestaan
o Korte geschiedenis: psychologie als wetenschap
▪ 1879: eerste laboratorium voor psychologisch onderzoek opgericht
▪ Onderscheid met lang verleden via vaardigheden van kritisch denken: Aantal vragen
die we ons hierbij moeten stellen:
• Wat is de bron van waaruit die informatie komt?
• Nieuwe inzicht dat vernoemd wordt: is dit redelijkerwijs te verwachten of is
dit een nieuw inzicht?
• Heb je enkel psychologie nodig of heeft dit inzicht kennis uit andere
disciplines nodig?
• Nieuwe inzicht gekomen door gezond verstand te gebruiken?
o Niet voldoende om te spreken van wetenschappelijk inzicht
• Fouten vaak te maken met Bias
o Wat is er gedaan om die Bias te vermijden?
▪ Belangrijke vragen om onderscheid te maken tussen pseudo-psychologie en de
psychologie als wetenschap
• Ook belangrijk om te kijken naar bewijsmateriaal dat het inzicht ondersteunt:
o Is bewijs gekomen op basis van gezond verstand of via
wetenschappelijke methodes?
• Eerste indruk
o Beschrijving van studenten die enkel fragment van prof hadden gezien van 30sec was geluik
met die van de studenten die effectief les kregen van de prof
o Eerste indruk al binnen de 2s gemaakt
▪ Zeer snel en niet perse gebasseerd op verwachtingen en vooroordelen
▪ Ook stuk intuïtieve kennis
▪ Werkt in 2 richtingen
o Eerste indruk gaat niet zomaar weg
▪ Te maken met het feit dat wij cognitief conservatief zijn: geneigd om aan ons eerste
idee te blijven vasthouden
2
, • Verschillende manieren om aan psychologie te doen
o Experimentele psychologen
▪ Verwijst naar die onderzoeken die zorgen voor kennis over menselijk gedrag
▪ Kleinste groep
o Docerende psychologen
▪ Docenten zullen andere mensen dit onderwijzen
o Toegepaste psychologen
▪ Aan hun om de verworven kennis in de praktijk te brengen
▪ Meeste psychologen zijn hier werkzaam
o Vaak combinaties
▪ BV psychologen die ook doceren of in het veld werkzaam zijn…
• Impact van psychologie op dagelijks leven
o Supermarkt
▪ Bv iets verkopen aan 0,99 ipv aan 1,00
▪ Bepaalde kleuren die het aantrekkelijker maken om iets te verkopen
▪ Muziek die afgespeeld worden heeft ook effect op koopgedrag
o Datingbureaus
▪ Vragenlijsten: wat eten of doen mensen graag… = reward theory of attraction
• Wanneer mensen meer op elkaar lijken heeft een relatie meer kans op slagen
o Déja vu
▪ Hetgeen dat we waarnemen op dat moment slagen we op als een herrinering nog
voor het beeld in ons bewustzijn komt (normaal gezien is het omgekeerd)
o Goede voornemens met nieuwjaar
▪ Cognitief conservatief: het is moeilijk die goede voornemens waar te maken omdat
we ons vaak blijven vasthouden aan ons oud gedrag en ons niet willen aanpassen
o Vrije wil
▪ Je steekt random je rechterhand op: waarom? Waarom de drang om specifiek die
arm op te steken?
o Hechting en relaties
▪ Verlatingsangst, angst voor intimiteit…
▪ Hechting ontstaat heel vroeg: al met moederfiguur
• Bepaald hoe goed we ons later gaan kunnen hechten
• 2de kans in puberteit
• Voorbeeld van tekst met eerste en laatste letter op correcte plaats en de rest niet
o Onze hersenen zijn sterk genoeg om dit te doen
• Recent onderzoek
o Veelvuldig gebruik marihuana op jonge leeftijd: effect op hersenen: effect op gedrag
o Mannen zijn meer ruimtelijk georiënteerd en vrouwen meer tijdelijk
o Mensen kunnen reisziekte krijgen bij 3D films:
▪ Bekijken 3D films vergt meer inspanning: kan leiden tot vermoeidheid en dus tot
misselijkheid
o Relatie slaappatroon en resultaten: voldoende nachtrust = gemiddeld betere cijfers
2. Perspectieven en stromingen
• 6 belangrijke perspectieven binnen de psychologie
o Biologisch, cognitief, behavioristisch, hele persoon, ontwikkeling, sociocultureel
o Elk perspectief heeft eigen idee/benaderingswijze van geestelijke processen en/of
gedragingen
o Video
3
, Psychologie
College 2: 21 februari 2022
2. Perspectieven en stromingen
• 6 belangrijke perspectieven binnen psychologie: binnen elk perspectief verschillende stromingen
o Biologisch, Cognitief, Behavioristisch, Hele persoon , Ontwikkeling, Sociocultureel
o Sommige perspectieven focusen op mentale processen: studie vd geest
▪ Andere focust dan weer op waarneembaar gedrag
▪ Sommige focusen beide in combinatie met elkaar
• 1) Biologisch perspectief
o Dit is het vroege biologisch perspectief in eerste instantie
▪ Kern: scheiding tussen lichaam & geest
• Hoe kwam men aan objectieve/wetenschappelijke inzichten: nadenken
• Men doet aan wetenschap dmv te rationaliseren, na te denken
o Als je nadenkt: ‘de methode’ om aan wetenschap te doen = je komt aan
inzichten door na te denken
• Empiristen kritiek: je kan alleen maar tot inzicht komen als je gaat kijken naar
waarneembaar gedrag en niet enkel door louter na te denken
▪ Heel mechanische benadering: lichaam als deel van een machine
▪ Komt hierna beetje stil te liggen
o Hierna opleving: modern biologisch perspectief
▪ Scheiding tussen lichaam & geest niet meer gemaakt: gedrag komt voor uit lichamelijke
processen
• Lichaam vormt de achtergrond voor psychologische procesen
• Bv serotonine en dopamine en wat hoeveelheid hiervan met mensen doet
o Serotonine: dempende werking
o Dopamine: oppeppende werking
• 2) Cognitief perspectief
o Vroeg cognitief perspectief
▪ Grondlegger: Wilhelm Wundt
• Eerste die labo voor psychologie opstarte: startschot psychologie als wetenschap
• Niet pioneer van structuralisme: maar wel basis voor gelegd
o Door te focusen op de menselijke geest: gaan kijken hoe we menselijke geest
kunnen structureren
▪ ‘als mensen denken: moet toch bepaalde sturctuur inzitten’
o Gebruikt andere wetenschappelijke methode dan louter nadenken:
▪ = introspectie
• Dat mensen bij zichzelf gaan kijken wat er precies gebeurd en
dit te benoemen
• Subjectief gegeven: bij ieder individu nagaan
• Kritiek: onvoldoende wetenschappelijk
• Hele theorie van structureren van menselijke geest: basis voor structuralisme
o Edwart Titchener: leerling die dit verder gaat uitwerken
▪ Vind zijn oorsprong in de chemie: bv tabel Mendeljev waar je
bepaalde structureren hebt, dat elementen in bepaalde kolommen
worden gezet:
• Die manier van structureren gebeurd hier: men probeert de
menselijke geest in kaart te brengen
4
College 1: 14 februari 2022
Inleiding
• Waarneming
o Een vd belangrijkste thema’s die bestudeerd worden in de psychologie:
▪ Hoe mensen waarnemen?
o Hoe goed kun jij waarnemen?
▪ Selective attention Test Daniel Simons (aap)
• Je aandacht kan gestuurd en/of getrokken worden: selectieve aandacht
o We kunnen niet overal aandacht voor hebben: onze aandactsspanne
is beperkt
• Selective attention
▪ Test your awareness: whodunnit
• Voorwerpen worden gedurende de video gewisseld
• Change blindness
o We hebben soms een blinde vlek
▪ Omgeving kan complex zijn en wij zijn beperkt in onze waarneming
• Mensen zijn niet zo’n goede waarnemers, ook al denken ze van wel
▪ Gevolg: kunnen ook niet alles opslagen
• Als we later info willen terughalen uit ons geheugen zit hier ook een
beperking op: zullen ons niet alles herrineren
▪ Fragmenten zijn twee perceptuele vertekeningen die aantonen dat het geheugen
niet feilloos is
• Vak psychologie en rechtspsychologie
o Hoe mensen waarnemen en herinneringen construeren is het voorwerp vd psychologie
o Rechtspsychologie: voortbouwen hierop wanneer onderzocht wordt hoe betrouwbaar
getuigen zijn
o Doel
▪ Verwerven van inzicht in basisbegrippen met als doel ons vertrouwd te maken met
psychologische concepten en inzichten:
• Vooral de inzichten die relevant zijn voor het begrijpen van menselijk gedrag
in een juridische context
1
,1. Wat is psychologie
• Combinatie psych en logos
o Psych: de geest, de ziel
o Logos: woord, gedacht, de rede
• Psychologie als wetenschap: De studie van de geest en van het waarneembare gedrag
o De wetenschap die de de aard en mogelijke oorzaken bestudeert van gevoelens,
opvattingen, wensen en gedragingen van mensen
▪ Gaat over een wetenschap: objectieve inzichten, kennis die verifieerbaar is
• Verschil psychatrie
o Verschil
▪ Psychiatrie is een medische wetenschap, discipline: daar waar de psychologie gaat
over gedragskunde
o Overeenkomst
▪ Binnen de psychologie heb je klinische psychologen die bepaalde psychische
problemen diagnonisteren en behandelen
• Dit is ook wat een psychiater doet
• Verschil: psychiater mag als arts zijnde ook medicatie voorschrijven
• Geschiedenis
o Lange verleden: huis-tuin en keuken psychologie = pseudo-psychologie
▪ Psychologie als “waarom gedragen mensen zich als bepaalde manier”
• Geen wetenschappelijke psychologie: intuïtieve kennis = pseudopsychologie
o Inzichten die wij hebben en al eeuwenlang bestaan
o Korte geschiedenis: psychologie als wetenschap
▪ 1879: eerste laboratorium voor psychologisch onderzoek opgericht
▪ Onderscheid met lang verleden via vaardigheden van kritisch denken: Aantal vragen
die we ons hierbij moeten stellen:
• Wat is de bron van waaruit die informatie komt?
• Nieuwe inzicht dat vernoemd wordt: is dit redelijkerwijs te verwachten of is
dit een nieuw inzicht?
• Heb je enkel psychologie nodig of heeft dit inzicht kennis uit andere
disciplines nodig?
• Nieuwe inzicht gekomen door gezond verstand te gebruiken?
o Niet voldoende om te spreken van wetenschappelijk inzicht
• Fouten vaak te maken met Bias
o Wat is er gedaan om die Bias te vermijden?
▪ Belangrijke vragen om onderscheid te maken tussen pseudo-psychologie en de
psychologie als wetenschap
• Ook belangrijk om te kijken naar bewijsmateriaal dat het inzicht ondersteunt:
o Is bewijs gekomen op basis van gezond verstand of via
wetenschappelijke methodes?
• Eerste indruk
o Beschrijving van studenten die enkel fragment van prof hadden gezien van 30sec was geluik
met die van de studenten die effectief les kregen van de prof
o Eerste indruk al binnen de 2s gemaakt
▪ Zeer snel en niet perse gebasseerd op verwachtingen en vooroordelen
▪ Ook stuk intuïtieve kennis
▪ Werkt in 2 richtingen
o Eerste indruk gaat niet zomaar weg
▪ Te maken met het feit dat wij cognitief conservatief zijn: geneigd om aan ons eerste
idee te blijven vasthouden
2
, • Verschillende manieren om aan psychologie te doen
o Experimentele psychologen
▪ Verwijst naar die onderzoeken die zorgen voor kennis over menselijk gedrag
▪ Kleinste groep
o Docerende psychologen
▪ Docenten zullen andere mensen dit onderwijzen
o Toegepaste psychologen
▪ Aan hun om de verworven kennis in de praktijk te brengen
▪ Meeste psychologen zijn hier werkzaam
o Vaak combinaties
▪ BV psychologen die ook doceren of in het veld werkzaam zijn…
• Impact van psychologie op dagelijks leven
o Supermarkt
▪ Bv iets verkopen aan 0,99 ipv aan 1,00
▪ Bepaalde kleuren die het aantrekkelijker maken om iets te verkopen
▪ Muziek die afgespeeld worden heeft ook effect op koopgedrag
o Datingbureaus
▪ Vragenlijsten: wat eten of doen mensen graag… = reward theory of attraction
• Wanneer mensen meer op elkaar lijken heeft een relatie meer kans op slagen
o Déja vu
▪ Hetgeen dat we waarnemen op dat moment slagen we op als een herrinering nog
voor het beeld in ons bewustzijn komt (normaal gezien is het omgekeerd)
o Goede voornemens met nieuwjaar
▪ Cognitief conservatief: het is moeilijk die goede voornemens waar te maken omdat
we ons vaak blijven vasthouden aan ons oud gedrag en ons niet willen aanpassen
o Vrije wil
▪ Je steekt random je rechterhand op: waarom? Waarom de drang om specifiek die
arm op te steken?
o Hechting en relaties
▪ Verlatingsangst, angst voor intimiteit…
▪ Hechting ontstaat heel vroeg: al met moederfiguur
• Bepaald hoe goed we ons later gaan kunnen hechten
• 2de kans in puberteit
• Voorbeeld van tekst met eerste en laatste letter op correcte plaats en de rest niet
o Onze hersenen zijn sterk genoeg om dit te doen
• Recent onderzoek
o Veelvuldig gebruik marihuana op jonge leeftijd: effect op hersenen: effect op gedrag
o Mannen zijn meer ruimtelijk georiënteerd en vrouwen meer tijdelijk
o Mensen kunnen reisziekte krijgen bij 3D films:
▪ Bekijken 3D films vergt meer inspanning: kan leiden tot vermoeidheid en dus tot
misselijkheid
o Relatie slaappatroon en resultaten: voldoende nachtrust = gemiddeld betere cijfers
2. Perspectieven en stromingen
• 6 belangrijke perspectieven binnen de psychologie
o Biologisch, cognitief, behavioristisch, hele persoon, ontwikkeling, sociocultureel
o Elk perspectief heeft eigen idee/benaderingswijze van geestelijke processen en/of
gedragingen
o Video
3
, Psychologie
College 2: 21 februari 2022
2. Perspectieven en stromingen
• 6 belangrijke perspectieven binnen psychologie: binnen elk perspectief verschillende stromingen
o Biologisch, Cognitief, Behavioristisch, Hele persoon , Ontwikkeling, Sociocultureel
o Sommige perspectieven focusen op mentale processen: studie vd geest
▪ Andere focust dan weer op waarneembaar gedrag
▪ Sommige focusen beide in combinatie met elkaar
• 1) Biologisch perspectief
o Dit is het vroege biologisch perspectief in eerste instantie
▪ Kern: scheiding tussen lichaam & geest
• Hoe kwam men aan objectieve/wetenschappelijke inzichten: nadenken
• Men doet aan wetenschap dmv te rationaliseren, na te denken
o Als je nadenkt: ‘de methode’ om aan wetenschap te doen = je komt aan
inzichten door na te denken
• Empiristen kritiek: je kan alleen maar tot inzicht komen als je gaat kijken naar
waarneembaar gedrag en niet enkel door louter na te denken
▪ Heel mechanische benadering: lichaam als deel van een machine
▪ Komt hierna beetje stil te liggen
o Hierna opleving: modern biologisch perspectief
▪ Scheiding tussen lichaam & geest niet meer gemaakt: gedrag komt voor uit lichamelijke
processen
• Lichaam vormt de achtergrond voor psychologische procesen
• Bv serotonine en dopamine en wat hoeveelheid hiervan met mensen doet
o Serotonine: dempende werking
o Dopamine: oppeppende werking
• 2) Cognitief perspectief
o Vroeg cognitief perspectief
▪ Grondlegger: Wilhelm Wundt
• Eerste die labo voor psychologie opstarte: startschot psychologie als wetenschap
• Niet pioneer van structuralisme: maar wel basis voor gelegd
o Door te focusen op de menselijke geest: gaan kijken hoe we menselijke geest
kunnen structureren
▪ ‘als mensen denken: moet toch bepaalde sturctuur inzitten’
o Gebruikt andere wetenschappelijke methode dan louter nadenken:
▪ = introspectie
• Dat mensen bij zichzelf gaan kijken wat er precies gebeurd en
dit te benoemen
• Subjectief gegeven: bij ieder individu nagaan
• Kritiek: onvoldoende wetenschappelijk
• Hele theorie van structureren van menselijke geest: basis voor structuralisme
o Edwart Titchener: leerling die dit verder gaat uitwerken
▪ Vind zijn oorsprong in de chemie: bv tabel Mendeljev waar je
bepaalde structureren hebt, dat elementen in bepaalde kolommen
worden gezet:
• Die manier van structureren gebeurd hier: men probeert de
menselijke geest in kaart te brengen
4
