Tekst en genre: samenvatting
Inleiding
Wat is tekst?
Tekst < Lat. texere “weven”
Definitie:
Tekst is de geschreven evocatie van een geïntendeerde boodschap met een bepaald
communicatief doel (of functie), die minimaal uit 1 woord, maar typisch uit een reeks van
onderling verbonden zinnen bestaat; het complex van zinnen vertoont bovendien structuur
en is begrensd in de ruimte
Problematisering
▪ Kan tekst ook gesproken zijn?
- “Het geheel van bewoordingen waarin een geschrift, rede, enz. vervat is”
(Van Dale) → Van Dale vindt van wel
▪ Hoe lang moet een tekst zijn vooraleer het een tekst is: één of meerdere zinnen /
woorden?
▪ Kunnen beelden als (deel van een) tekst beschouwd worden? (Bv. strips, ondertitels)
Belangrijke parameters van tekstualiteit:
1. Doelgerichtheid, of intentionaliteit [Hoofdstuk 1]
2. Interne samenhang, of coherentie [Hoofdstuk 2]
3. Structuur [Hoofdstuk 1 & 2]
4. Begrenzing
Wat is tekstanalyse?
‘tekst’ vs. discours?
→ tekstanalyse = subdomein van de discoursanalyse
tekstanalyse
= de wetenschappelijke studie die zich op systematische en methodische wijze bezighoudt
met het analyseren van teksten, op het vlak van inhoud, opbouw en vorm
Hier: focus op:
▪ zakelijke teksten
▪ verschillende tekstgenres (persberichten, advertenties, advertorials, recensies,
opiniestukken…)
3 analysemethoden
1. Functionele analyse: Hoe hangen vorm en inhouden van een tekst samen met de
doelstellingen en doelgroepen van de tekst?
2. Coherentieanalyse: Hoe krijgt een tekst een samenhang?
1
,Tekst en genre: samenvatting
3. Argumentatieanalyse: Hoe onderbouw je een standpunt? Hoe hangen argumenten
samen? Wat zijn aanvaardbare argumenten?
Doel
Inzicht verwerven in hoe teksten in elkaar zitten
Begrippenapparaat en argumenten aanreiken om goed onderbouwd oordeel kunnen geven
over tekstkwaliteit
Beredeneerd hypotheses kunnen formuleren over de effectiviteit van tekst
Verbetersuggesties kunnen formuleren
Praktisch nut:
▪ Zelf betere teksten leren schrijven
▪ functioneel
▪ coherent
▪ deugdelijk beargumenteerd
Kritisch inzicht verwerven in (verdoken) tekstdoelen
Inzicht in opbouw tekst nodig voor goede samenvattingen
Inzicht in tekstfuncties nodig voor vertalen
→basis voor N2SV en N3RV
2
,Tekst en genre: samenvatting
Functionele analyse
Overzicht
1. Inleiding
2. Wet. achtergrond
3. Methode: 3 stappen
1.Inleiding
Welke functies vervult een tekst?
1. Doelgroep(en)
2. Doelstelling(en): doel die schrijver wilt bereiken
3. Afstemming van inhoud en vorm op 1 en 2
Fasering van functionele analyse
1. Doelstelling(en) en doelgroep(en) van tekst als geheel
- Voor een functionele analyse vertrek je van wat er in de tekst staat, maar
ook de context wordt erbij betrokken (situatie waarin tekst geschreven is,
auteur, organisatie…)
2. De functie van de verschillende onderdelen voor het geheel
3. Beoordeling van de functionaliteit van de tekst
Toepassingsgebied: zakelijke teksten (reclame, voorlichtingsbrochures, nieuwsberichten,
recensies…)
Overzicht
1. Inleiding
2. Wetenschappelijke achtergrond
2.1 Pragmatiek
2.1.1 Samenwerkingsbeginsel
2.1.2 Taalhandelingen
2.2. Tekstevaluatie
3. Methode: 3 stappen
4. Toepassing van de functionele analyse
2.Wetenschappelijke achtergrond
2.1.Pragmatiek
= de taalkundige discipline die zich bezighoudt met de studie van taal in gebruik (i.p.v. het taalsysteem)
3
, Tekst en genre: samenvatting
hoe d.m.v. taalgebruik betekenis gegenereerd wordt (“the meaningful functioning of
language in actual use, as a complex form of behaviour that generates meaning”
verband tussen taal en context: invloed van context en wereldkennis op het gebruik en de
interpretatie van taalvormen (bidirectioneel verband)
niet alles in taal kan geanalyseerd worden in syntactische en semantische termen
in communicatieproces wordt niet alles geëxpliciteerd:
▪ O moet de uiting van Z interpreteren en de geïntendeerde betekenis van Z
achterhalen
- Jos was trots op zijn zoon, omdat hij geslaagd was voor zijn examen (voor
interpretatie heb je wereldkennis nodig: wie was geslaagd? Jos of zoon?)
- Jos ging naar Piet omdat hij behoefte had aan een babbel (Voor interpretatie
is context nodig bcs is ambigu)
➔ contextkennis, wereldkennis, vakkennis… nodig om impliciete betekenissen te achterhalen
Twee belangrijke concepten: samenwerkingsbeginsel (2.1.1.) en taalhandeling (2.1.2.)
2.1.1.Samenwerkingsbeginsel
Samenwerkingsbeginsel (cooperative principle) van Grice (1975):
“Make your contribution such as it is required, at the stage at which it occurs, by the accepted
purpose or direction of the talk exchange in which you are engaged”
(→ wees coöperatief, doe wat nodig is om gesprek goed te doen verlopen)
Dit is een bidirectionele, sociale regel
▪ Bidirectioneel: beide partijen moeten dit doen
▪ Sociaal: is eigen aan menselijke interactie
Geconcretiseerd in vier maximes:
Kwaliteit: Probeer ervoor te zorgen dat je bijdrage waar is:
- Zeg niets waarvan je gelooft dat het onwaar is
- Zeg niets waarvoor je onvoldoende bewijzen hebt
- → waarheid (→ ondeugdelijke argumenten)
Kwantiteit:
- wees zo informatief als nodig is
- geef niet meer informatie dan nodig is
- → informatieverstrekking (→ overbodige informatie)
Wijze:
- Vermijd obscure uitdrukkingsvormen
- Vermijd ambiguïteit
- Wees bondig
- Wees ordelijk
- → duidelijkheid en helderheid
4
Inleiding
Wat is tekst?
Tekst < Lat. texere “weven”
Definitie:
Tekst is de geschreven evocatie van een geïntendeerde boodschap met een bepaald
communicatief doel (of functie), die minimaal uit 1 woord, maar typisch uit een reeks van
onderling verbonden zinnen bestaat; het complex van zinnen vertoont bovendien structuur
en is begrensd in de ruimte
Problematisering
▪ Kan tekst ook gesproken zijn?
- “Het geheel van bewoordingen waarin een geschrift, rede, enz. vervat is”
(Van Dale) → Van Dale vindt van wel
▪ Hoe lang moet een tekst zijn vooraleer het een tekst is: één of meerdere zinnen /
woorden?
▪ Kunnen beelden als (deel van een) tekst beschouwd worden? (Bv. strips, ondertitels)
Belangrijke parameters van tekstualiteit:
1. Doelgerichtheid, of intentionaliteit [Hoofdstuk 1]
2. Interne samenhang, of coherentie [Hoofdstuk 2]
3. Structuur [Hoofdstuk 1 & 2]
4. Begrenzing
Wat is tekstanalyse?
‘tekst’ vs. discours?
→ tekstanalyse = subdomein van de discoursanalyse
tekstanalyse
= de wetenschappelijke studie die zich op systematische en methodische wijze bezighoudt
met het analyseren van teksten, op het vlak van inhoud, opbouw en vorm
Hier: focus op:
▪ zakelijke teksten
▪ verschillende tekstgenres (persberichten, advertenties, advertorials, recensies,
opiniestukken…)
3 analysemethoden
1. Functionele analyse: Hoe hangen vorm en inhouden van een tekst samen met de
doelstellingen en doelgroepen van de tekst?
2. Coherentieanalyse: Hoe krijgt een tekst een samenhang?
1
,Tekst en genre: samenvatting
3. Argumentatieanalyse: Hoe onderbouw je een standpunt? Hoe hangen argumenten
samen? Wat zijn aanvaardbare argumenten?
Doel
Inzicht verwerven in hoe teksten in elkaar zitten
Begrippenapparaat en argumenten aanreiken om goed onderbouwd oordeel kunnen geven
over tekstkwaliteit
Beredeneerd hypotheses kunnen formuleren over de effectiviteit van tekst
Verbetersuggesties kunnen formuleren
Praktisch nut:
▪ Zelf betere teksten leren schrijven
▪ functioneel
▪ coherent
▪ deugdelijk beargumenteerd
Kritisch inzicht verwerven in (verdoken) tekstdoelen
Inzicht in opbouw tekst nodig voor goede samenvattingen
Inzicht in tekstfuncties nodig voor vertalen
→basis voor N2SV en N3RV
2
,Tekst en genre: samenvatting
Functionele analyse
Overzicht
1. Inleiding
2. Wet. achtergrond
3. Methode: 3 stappen
1.Inleiding
Welke functies vervult een tekst?
1. Doelgroep(en)
2. Doelstelling(en): doel die schrijver wilt bereiken
3. Afstemming van inhoud en vorm op 1 en 2
Fasering van functionele analyse
1. Doelstelling(en) en doelgroep(en) van tekst als geheel
- Voor een functionele analyse vertrek je van wat er in de tekst staat, maar
ook de context wordt erbij betrokken (situatie waarin tekst geschreven is,
auteur, organisatie…)
2. De functie van de verschillende onderdelen voor het geheel
3. Beoordeling van de functionaliteit van de tekst
Toepassingsgebied: zakelijke teksten (reclame, voorlichtingsbrochures, nieuwsberichten,
recensies…)
Overzicht
1. Inleiding
2. Wetenschappelijke achtergrond
2.1 Pragmatiek
2.1.1 Samenwerkingsbeginsel
2.1.2 Taalhandelingen
2.2. Tekstevaluatie
3. Methode: 3 stappen
4. Toepassing van de functionele analyse
2.Wetenschappelijke achtergrond
2.1.Pragmatiek
= de taalkundige discipline die zich bezighoudt met de studie van taal in gebruik (i.p.v. het taalsysteem)
3
, Tekst en genre: samenvatting
hoe d.m.v. taalgebruik betekenis gegenereerd wordt (“the meaningful functioning of
language in actual use, as a complex form of behaviour that generates meaning”
verband tussen taal en context: invloed van context en wereldkennis op het gebruik en de
interpretatie van taalvormen (bidirectioneel verband)
niet alles in taal kan geanalyseerd worden in syntactische en semantische termen
in communicatieproces wordt niet alles geëxpliciteerd:
▪ O moet de uiting van Z interpreteren en de geïntendeerde betekenis van Z
achterhalen
- Jos was trots op zijn zoon, omdat hij geslaagd was voor zijn examen (voor
interpretatie heb je wereldkennis nodig: wie was geslaagd? Jos of zoon?)
- Jos ging naar Piet omdat hij behoefte had aan een babbel (Voor interpretatie
is context nodig bcs is ambigu)
➔ contextkennis, wereldkennis, vakkennis… nodig om impliciete betekenissen te achterhalen
Twee belangrijke concepten: samenwerkingsbeginsel (2.1.1.) en taalhandeling (2.1.2.)
2.1.1.Samenwerkingsbeginsel
Samenwerkingsbeginsel (cooperative principle) van Grice (1975):
“Make your contribution such as it is required, at the stage at which it occurs, by the accepted
purpose or direction of the talk exchange in which you are engaged”
(→ wees coöperatief, doe wat nodig is om gesprek goed te doen verlopen)
Dit is een bidirectionele, sociale regel
▪ Bidirectioneel: beide partijen moeten dit doen
▪ Sociaal: is eigen aan menselijke interactie
Geconcretiseerd in vier maximes:
Kwaliteit: Probeer ervoor te zorgen dat je bijdrage waar is:
- Zeg niets waarvan je gelooft dat het onwaar is
- Zeg niets waarvoor je onvoldoende bewijzen hebt
- → waarheid (→ ondeugdelijke argumenten)
Kwantiteit:
- wees zo informatief als nodig is
- geef niet meer informatie dan nodig is
- → informatieverstrekking (→ overbodige informatie)
Wijze:
- Vermijd obscure uitdrukkingsvormen
- Vermijd ambiguïteit
- Wees bondig
- Wees ordelijk
- → duidelijkheid en helderheid
4
