Doelgroep kinderen en jongeren
Ontwikkelingspsychologie
Introductie + invloeden op ontwikkeling
1. Wat is ontwikkelingspsychologie
Studie vh gedrag doorheen de verschillende levensfasen
Moeilijk om te komen tot een geintegreerd beeld
- Verschillen in visie en uitganspunt bij onderzoekers
- Complexiteit vh ontwikkelingsproces zelf:
→ Discontinu= zaken die niet veranderen bv. Mate van begrip
→ Continu= zaken die continu veranderen bv. Manier van denken bij kind veranderd elke dag
Ontwikkeling = multidimesioneel
2. Ontwikkelingsfactoren
2.1. Rol van erfelijkheid
Beginperiode genetische psychologie: erfelijkheid bepaalt wie of wat we worden
Ontwikkeling = endogeen rijpingsproces (gestuurd vanuit genetische aanleg)
Sensomotorische ontwikkeling van kinderen
NATURE
2.1.1. Motorische ontwikkeling baby
Gedragsschema’s = fysiologische ontwikkeling → patronen
2.1.2. Epigenetica
Tijdelijke veranderingen die ervoor zorgen dat
een bepaald gen bij een bepaald individu geen
uitwerking meer heeft.
Door eiwitten op ons DNA of op histonen (soort
clusters van eiwitten waar DNA omheen
gedraaid is) kunnen genen ‘aan’ of ‘uit’ staan.
2.2. Invloeden vanuit het milieu
Behavriorisme: gedrag als een heel plastisch gegeven, dat exogeen (gestuurd van buiten uit) gestuurd w door
de actueel inwerkende prikkels en de vroegere leerervaringen
Watson: de erfelijkheid bepaalt of er een ontwikkeling kan plaatsvinden, niet de richting waarin deze
veroopt. NURTURE
1
, 2.2.1. Ecologische systementheorie: model van bronfenbrenner
Microsysteem (rechstreekse invloeden, bv ouders)
Mesosysteem (invloed v interacties, bv met leerkrachten)
Exosysteem (geen rechtstreeks contact, bv maatschappelijke positie
v ouders)
Macrosysteem (invl v bredere cultuur, bv de maatschappij)
Chronosysteem (invl v tijdsdimensie, bv periode voor en na iets)
> Bio-ecologisch model (belang van biologische factoren)
2.3. Interacties tss erfelijkheid en milieu
Ontwikkeling hangt niet eenzijdig vast aan rijpings/leerprocessen, maar beide sturen ontwikkling in een vaak
moeilijk te ontwarren verstrengeling.
Erfelijkheid → milieu
Milieu → erfelijkheid
Soms: gevoelige of kritische periodes
Rijping en oefening bouwen cummulatief op elkaar voort en hebben een wederzijds effect op elkaar
2.4. Zelfbepaling/sturing als derde factor
De mens is meer dan eenvoudig snijpunt van biologische en sociale determinanten
Mens kan ook zelf mee richting geven aan zijn ontwikkeling
= zelfbepaling, persoonlijke vrijheid, eigen verantwoordelijkheid
3. Gevolgen van sociale isolatie
Mens heeft andere mensen nodig om volwaardig mens te worden
Wanneer er geen menselijke omgeving is → wilde kinderen, wolfskinderen, verwaarloosde kinderen
Bv: Oxana=> verwaarloosd kind opgevoed door honden
BESLUIT passendde milieu invloeden zijn onontbreekelijk om aantal typisch menselijke eigenschappen tot
ontwikkeling te brengen. Best tijdens een welbepaalde gevoelige/kritische periode
Enkele ontwikkelingstheorieen
1. Psychosociale theorie van Erikson
1.1. Erikson’s visie op ontwikkling
Ontwikkeling = epigenethisch
Voortschrijdende biologische rijping + toenemende verwachtingen die uitgestuurd worden vanuit sociale omg
=> Psychosociale crisis
Iedere nieuwe fase begint met een crisis
2
, Iedere fase= een gevoelige periode voor het oplossen van een specifiek kernconflict en voor het verwerven van
een nieuw stukje egosterkte
1.2. Wat betekent psychosociale ontwikkeling?
= veranderingen in de manier waarop we aankijken tegen onze interacties met anderen, tegen het gedrag v
anderen en tegen onszelf als leden vd maatschappij
Mensen ontwikkelen zich gedurende hun hele leven in acht aparte stadia, die zich volgens een vast patroon
manifesteren.
In iedere fase: crisis/conflict
Dankzij ervaren van conflict krijgen we kans om te ontwikkelen
1.3. Theorie van Erikson: basisschema
Biologische rijping + nieuwe sociale verwachtingen → vroegere psychosociale id → crisis →
Negatieve pool kernconflict positieve pool
Egosterkte + sociale steun
1.4. Identiteitscrisis in de adolescentieperiode
Biologische rijping + nieuwe sociale verwachtingen → kinderlijke id doet het niet meer → id crisis →
Negatieve pool kernconflict positieve pool
Egosterkte + sociale steun
3
, 1.5. Psychosociale identiteitstheorie van erikson: 8 ontwikkelingsfasen
Erikson omschreef per fase: hoofdmotief, uitkomst van kernconflict (+-) en egosterkte
Babyfase: oraal-sensorisch stadium Leren ontvangen en opnemen
+ vertrouwen - wantrouwen
Hoop
Peuterfase: aanaal-musculair Leren vasthouden en loslaten
stadium + autonomie - Schaamte/twijfel
Wilskracht
Kleuterfase: locomotorisch-genitaal Dynamiek naar buiten
stadium + intitiatief - Schuldgevoel
Doelgerichtheid
Lagere schoolleeftijd: Vormen van leren
latentiestadium + vlijt - Minderwaardigheid
Bekwaamheid, competentie
Adolescentie: jeugdperiode Integreren van ervaringen in identiteit
+ identiteit - Identiteitsverwarring
Trouw aan zichzelf
Jong-volwassenheid Intimiteit en distantie combineren
+ intimiteit - isolement
Liefde
Midden-volwassenheid Zorgzaamheid en verantwoordelijkheid tov volgende generatie
+ generativiteit= zorg die je hebt voor volgende generatie -
Stagnatie= stilstand, gevoel dat leven stilvalt, er niks
nieuw is
Zorgzaamheid
Ouderdom: laat-volwassenheid Omgaan met ouder worden, afronden vh leven
+ integriteit= beseffen v positieve/negatieve eigenschappen van
jezelf en het leven
- Wanhoop
Wijsheid
1.6. Verschillen Freud – Erikson
De rol vh ego: constructieve taak van ego
Het belang vd sociale omgeving: ontwikkeling: toenemende psychosociale identiteit
- ervaren v innerlijke eenheid
- harmonie ervaren tussen de eigen persoon en de sociale omgeving
4
Ontwikkelingspsychologie
Introductie + invloeden op ontwikkeling
1. Wat is ontwikkelingspsychologie
Studie vh gedrag doorheen de verschillende levensfasen
Moeilijk om te komen tot een geintegreerd beeld
- Verschillen in visie en uitganspunt bij onderzoekers
- Complexiteit vh ontwikkelingsproces zelf:
→ Discontinu= zaken die niet veranderen bv. Mate van begrip
→ Continu= zaken die continu veranderen bv. Manier van denken bij kind veranderd elke dag
Ontwikkeling = multidimesioneel
2. Ontwikkelingsfactoren
2.1. Rol van erfelijkheid
Beginperiode genetische psychologie: erfelijkheid bepaalt wie of wat we worden
Ontwikkeling = endogeen rijpingsproces (gestuurd vanuit genetische aanleg)
Sensomotorische ontwikkeling van kinderen
NATURE
2.1.1. Motorische ontwikkeling baby
Gedragsschema’s = fysiologische ontwikkeling → patronen
2.1.2. Epigenetica
Tijdelijke veranderingen die ervoor zorgen dat
een bepaald gen bij een bepaald individu geen
uitwerking meer heeft.
Door eiwitten op ons DNA of op histonen (soort
clusters van eiwitten waar DNA omheen
gedraaid is) kunnen genen ‘aan’ of ‘uit’ staan.
2.2. Invloeden vanuit het milieu
Behavriorisme: gedrag als een heel plastisch gegeven, dat exogeen (gestuurd van buiten uit) gestuurd w door
de actueel inwerkende prikkels en de vroegere leerervaringen
Watson: de erfelijkheid bepaalt of er een ontwikkeling kan plaatsvinden, niet de richting waarin deze
veroopt. NURTURE
1
, 2.2.1. Ecologische systementheorie: model van bronfenbrenner
Microsysteem (rechstreekse invloeden, bv ouders)
Mesosysteem (invloed v interacties, bv met leerkrachten)
Exosysteem (geen rechtstreeks contact, bv maatschappelijke positie
v ouders)
Macrosysteem (invl v bredere cultuur, bv de maatschappij)
Chronosysteem (invl v tijdsdimensie, bv periode voor en na iets)
> Bio-ecologisch model (belang van biologische factoren)
2.3. Interacties tss erfelijkheid en milieu
Ontwikkeling hangt niet eenzijdig vast aan rijpings/leerprocessen, maar beide sturen ontwikkling in een vaak
moeilijk te ontwarren verstrengeling.
Erfelijkheid → milieu
Milieu → erfelijkheid
Soms: gevoelige of kritische periodes
Rijping en oefening bouwen cummulatief op elkaar voort en hebben een wederzijds effect op elkaar
2.4. Zelfbepaling/sturing als derde factor
De mens is meer dan eenvoudig snijpunt van biologische en sociale determinanten
Mens kan ook zelf mee richting geven aan zijn ontwikkeling
= zelfbepaling, persoonlijke vrijheid, eigen verantwoordelijkheid
3. Gevolgen van sociale isolatie
Mens heeft andere mensen nodig om volwaardig mens te worden
Wanneer er geen menselijke omgeving is → wilde kinderen, wolfskinderen, verwaarloosde kinderen
Bv: Oxana=> verwaarloosd kind opgevoed door honden
BESLUIT passendde milieu invloeden zijn onontbreekelijk om aantal typisch menselijke eigenschappen tot
ontwikkeling te brengen. Best tijdens een welbepaalde gevoelige/kritische periode
Enkele ontwikkelingstheorieen
1. Psychosociale theorie van Erikson
1.1. Erikson’s visie op ontwikkling
Ontwikkeling = epigenethisch
Voortschrijdende biologische rijping + toenemende verwachtingen die uitgestuurd worden vanuit sociale omg
=> Psychosociale crisis
Iedere nieuwe fase begint met een crisis
2
, Iedere fase= een gevoelige periode voor het oplossen van een specifiek kernconflict en voor het verwerven van
een nieuw stukje egosterkte
1.2. Wat betekent psychosociale ontwikkeling?
= veranderingen in de manier waarop we aankijken tegen onze interacties met anderen, tegen het gedrag v
anderen en tegen onszelf als leden vd maatschappij
Mensen ontwikkelen zich gedurende hun hele leven in acht aparte stadia, die zich volgens een vast patroon
manifesteren.
In iedere fase: crisis/conflict
Dankzij ervaren van conflict krijgen we kans om te ontwikkelen
1.3. Theorie van Erikson: basisschema
Biologische rijping + nieuwe sociale verwachtingen → vroegere psychosociale id → crisis →
Negatieve pool kernconflict positieve pool
Egosterkte + sociale steun
1.4. Identiteitscrisis in de adolescentieperiode
Biologische rijping + nieuwe sociale verwachtingen → kinderlijke id doet het niet meer → id crisis →
Negatieve pool kernconflict positieve pool
Egosterkte + sociale steun
3
, 1.5. Psychosociale identiteitstheorie van erikson: 8 ontwikkelingsfasen
Erikson omschreef per fase: hoofdmotief, uitkomst van kernconflict (+-) en egosterkte
Babyfase: oraal-sensorisch stadium Leren ontvangen en opnemen
+ vertrouwen - wantrouwen
Hoop
Peuterfase: aanaal-musculair Leren vasthouden en loslaten
stadium + autonomie - Schaamte/twijfel
Wilskracht
Kleuterfase: locomotorisch-genitaal Dynamiek naar buiten
stadium + intitiatief - Schuldgevoel
Doelgerichtheid
Lagere schoolleeftijd: Vormen van leren
latentiestadium + vlijt - Minderwaardigheid
Bekwaamheid, competentie
Adolescentie: jeugdperiode Integreren van ervaringen in identiteit
+ identiteit - Identiteitsverwarring
Trouw aan zichzelf
Jong-volwassenheid Intimiteit en distantie combineren
+ intimiteit - isolement
Liefde
Midden-volwassenheid Zorgzaamheid en verantwoordelijkheid tov volgende generatie
+ generativiteit= zorg die je hebt voor volgende generatie -
Stagnatie= stilstand, gevoel dat leven stilvalt, er niks
nieuw is
Zorgzaamheid
Ouderdom: laat-volwassenheid Omgaan met ouder worden, afronden vh leven
+ integriteit= beseffen v positieve/negatieve eigenschappen van
jezelf en het leven
- Wanhoop
Wijsheid
1.6. Verschillen Freud – Erikson
De rol vh ego: constructieve taak van ego
Het belang vd sociale omgeving: ontwikkeling: toenemende psychosociale identiteit
- ervaren v innerlijke eenheid
- harmonie ervaren tussen de eigen persoon en de sociale omgeving
4
