Afasie
Definitie:
Recente definitie:
Oorzaken:
- C.V.A. / beroerte (85% van afatici)
• Trombose
• Embolie
• Hersenbloeding
- Trauma
- Hersentumor
- Infectie
• Meningitis
• Encefalitis
- Degeneratieve ziekte: PPA
Ook beschadiging witte materie connecties:
- Zowel de cellichamen als de axonen kunnen beschadigd worden
- Effect van beschadigde axonen (witte materie) is doorgaans erger dan grijze materie
letsels want minder kans op plasticiteit
1
,Prevalentie % incidentie:
Evidence based practice:
Agreed areas of care in aphasia (Power et al., 2015)
- De juiste doorverwijzing krijgen
- Optimaliseren van initieel contact
- Doelen stellen en outcome meten
- Assessment afasie
- Interventie geven
- Bevorderen van de communicatieve omgeving
- Bevorderen van persoonlijke factoren
- Plannen voor transities en ontslag
Geschiedenis van afasie:
- Historiek voor 1860
- Broca, Wernicke, Lichtheim (1860 – 1930)
- ……
- Beeldvormingsonderzoek in afasiologie (1985 – heden)
Afasie voor 1860:
- Egyptenaren
• Ziel in hart
- Grieks-Romeinse periode tot in late middeleeuwen
• Theorie van 4 elementen (water- vuur – aarde – lucht)
• Plato (hoofd) versus Aristoteles (hart)
• Ventriculaire theorie
- Renaissance tot 18de eeuw
• Ontwikkelingen in geneeskunde (Vesalius, Da Vinci,…)
• Kerk veto tegen anatomisch onderzoek
o Descartes (17de eeuw): ziel in glandula pinealis
19e eeuw: geboorte van afaiologie:
- Systematische studie van afasie: lokaal vs holistische models
- Lokaal:
• Frenologie van Gall: Grondlegger van cerebrale localisatie van functies
- Holistische benadering van vb Pierre Flourens
• Verwijderen hersendelen à impact vergelijkbaar ongeacht de regio
2
,Broca, Wernicke, Lichtheim (1860-1930):
Broca
- Franse arts Paul Broca in 1861 twee case studies
• Stoornis productie
o Patiënt Leborgne: “tan”
o Patiënt Lelong: 5 woorden
• Taalbegrip goed
- Locatie:
• Linker posterieure twee derden van inferieur frontaal (BA 44, 45)
• Motorisch centrum voor taal
• Linker lateralisatie
- Afasietype
• Motorisch/broca afasie
Wernicke
- Arts Carl Wernicke in 1874, twee case studies
• Stoornis begrijpen
• Gesproken taal wel vloeiend (maar semantisch niet coherent)
- Locatie
• Linker posterieur
- Afasiesyndroom
• Sensorische/Wernicke afasie
→Eerste classificatie van afasiesyndromen
Lichtheim
Functionele beeldvorming (1985-heden):
Clustering symptomen à classificatiemodel van Boston (BDAE)
- Obv fluency, begrip, benomen, herhalen, spelling, lezen
3
, Taxonomieën van subtypes:
Parafasie: ‘ernaast spreken’
• Fonematisch: woord veranderen door klank weg te laten of toe te voegen
• Transpositie: Arika (ipv afrika)
• Anticipatie: w al beinvloed door wat er later gaat komen → gLoen glas,
krooster
• Perseveraties: iets wat je hebt gehoord blijft doorwerken --< blauwe bucht,
boob
• Substituties: vervanging van het woord zonder terugverwijzing ofzo→ hond
bijt in een leen
• Addities: taarts
• Omissies: klank wordt weggedaan→ staat (ipv straat)
• Verbale parafasie: ‘berg’ ipv ‘stoel’
• Semantische parafrasie: ‘tafel’ ipv ‘stoel’
• Neologisme laggel
• Volgen vaak moedertaal van patient
Grammaticale problemen:
• Aggramatisme: niet aanwezig zijn van grammatica (telegramstijl)
• Verarming en vereenvoudiging van de zinsstructuur
• Korte zinnen, hoofdzakelijk inhoudswoorden, weinig/geen functiewoorden,
langzaam doen…en eh…eh bellen en eh….eerst eh…kopje koffie
• Programmatisme
• Fouten bij het toepassen van de grammaticale regels
• Normale snelheid en intonatie, lange en grammaticaal ingewikkelde zinnen
maar structuur is incorrect
• Vb “als u uw huis binnenkomt, hoe ziet het er dan uit?” als u binnenkomt
krijg je meteen al al bespa dat is voor de ruimte om de voordeur vrij klein
gelaten is maar dan is verder voor de rest is alles in huis ruimte gebleven
Stereotypen/stopwoorden
• Patient gebruikt vaak eenzelfde woord, woordgroep of zin, die communicatief wel
enigszins passend is maar veel vaker gebruikt wordt dan normaal
• Vb ‘enzovoort’ ‘godverdomme’ ‘ik weet het niet’
Echolalie
• Patient herhaalt voortduren woorden of zinnen van de gesprekspartner
• Vb: ‘heb je goed geslapen?’ ‘Goed geslapen’
Perseveraties
• Herhalen van voorafgaande activiteit of respons op moment dat het niet meer
adequaat is
• Vb: Duid je neus aan. Patient duidt neus correct aan, maar blijft dit doen voor andere
instructies
4
Definitie:
Recente definitie:
Oorzaken:
- C.V.A. / beroerte (85% van afatici)
• Trombose
• Embolie
• Hersenbloeding
- Trauma
- Hersentumor
- Infectie
• Meningitis
• Encefalitis
- Degeneratieve ziekte: PPA
Ook beschadiging witte materie connecties:
- Zowel de cellichamen als de axonen kunnen beschadigd worden
- Effect van beschadigde axonen (witte materie) is doorgaans erger dan grijze materie
letsels want minder kans op plasticiteit
1
,Prevalentie % incidentie:
Evidence based practice:
Agreed areas of care in aphasia (Power et al., 2015)
- De juiste doorverwijzing krijgen
- Optimaliseren van initieel contact
- Doelen stellen en outcome meten
- Assessment afasie
- Interventie geven
- Bevorderen van de communicatieve omgeving
- Bevorderen van persoonlijke factoren
- Plannen voor transities en ontslag
Geschiedenis van afasie:
- Historiek voor 1860
- Broca, Wernicke, Lichtheim (1860 – 1930)
- ……
- Beeldvormingsonderzoek in afasiologie (1985 – heden)
Afasie voor 1860:
- Egyptenaren
• Ziel in hart
- Grieks-Romeinse periode tot in late middeleeuwen
• Theorie van 4 elementen (water- vuur – aarde – lucht)
• Plato (hoofd) versus Aristoteles (hart)
• Ventriculaire theorie
- Renaissance tot 18de eeuw
• Ontwikkelingen in geneeskunde (Vesalius, Da Vinci,…)
• Kerk veto tegen anatomisch onderzoek
o Descartes (17de eeuw): ziel in glandula pinealis
19e eeuw: geboorte van afaiologie:
- Systematische studie van afasie: lokaal vs holistische models
- Lokaal:
• Frenologie van Gall: Grondlegger van cerebrale localisatie van functies
- Holistische benadering van vb Pierre Flourens
• Verwijderen hersendelen à impact vergelijkbaar ongeacht de regio
2
,Broca, Wernicke, Lichtheim (1860-1930):
Broca
- Franse arts Paul Broca in 1861 twee case studies
• Stoornis productie
o Patiënt Leborgne: “tan”
o Patiënt Lelong: 5 woorden
• Taalbegrip goed
- Locatie:
• Linker posterieure twee derden van inferieur frontaal (BA 44, 45)
• Motorisch centrum voor taal
• Linker lateralisatie
- Afasietype
• Motorisch/broca afasie
Wernicke
- Arts Carl Wernicke in 1874, twee case studies
• Stoornis begrijpen
• Gesproken taal wel vloeiend (maar semantisch niet coherent)
- Locatie
• Linker posterieur
- Afasiesyndroom
• Sensorische/Wernicke afasie
→Eerste classificatie van afasiesyndromen
Lichtheim
Functionele beeldvorming (1985-heden):
Clustering symptomen à classificatiemodel van Boston (BDAE)
- Obv fluency, begrip, benomen, herhalen, spelling, lezen
3
, Taxonomieën van subtypes:
Parafasie: ‘ernaast spreken’
• Fonematisch: woord veranderen door klank weg te laten of toe te voegen
• Transpositie: Arika (ipv afrika)
• Anticipatie: w al beinvloed door wat er later gaat komen → gLoen glas,
krooster
• Perseveraties: iets wat je hebt gehoord blijft doorwerken --< blauwe bucht,
boob
• Substituties: vervanging van het woord zonder terugverwijzing ofzo→ hond
bijt in een leen
• Addities: taarts
• Omissies: klank wordt weggedaan→ staat (ipv straat)
• Verbale parafasie: ‘berg’ ipv ‘stoel’
• Semantische parafrasie: ‘tafel’ ipv ‘stoel’
• Neologisme laggel
• Volgen vaak moedertaal van patient
Grammaticale problemen:
• Aggramatisme: niet aanwezig zijn van grammatica (telegramstijl)
• Verarming en vereenvoudiging van de zinsstructuur
• Korte zinnen, hoofdzakelijk inhoudswoorden, weinig/geen functiewoorden,
langzaam doen…en eh…eh bellen en eh….eerst eh…kopje koffie
• Programmatisme
• Fouten bij het toepassen van de grammaticale regels
• Normale snelheid en intonatie, lange en grammaticaal ingewikkelde zinnen
maar structuur is incorrect
• Vb “als u uw huis binnenkomt, hoe ziet het er dan uit?” als u binnenkomt
krijg je meteen al al bespa dat is voor de ruimte om de voordeur vrij klein
gelaten is maar dan is verder voor de rest is alles in huis ruimte gebleven
Stereotypen/stopwoorden
• Patient gebruikt vaak eenzelfde woord, woordgroep of zin, die communicatief wel
enigszins passend is maar veel vaker gebruikt wordt dan normaal
• Vb ‘enzovoort’ ‘godverdomme’ ‘ik weet het niet’
Echolalie
• Patient herhaalt voortduren woorden of zinnen van de gesprekspartner
• Vb: ‘heb je goed geslapen?’ ‘Goed geslapen’
Perseveraties
• Herhalen van voorafgaande activiteit of respons op moment dat het niet meer
adequaat is
• Vb: Duid je neus aan. Patient duidt neus correct aan, maar blijft dit doen voor andere
instructies
4
