Zorgtraject Stemstoornissen
De stem in de logopedische praktijk
Wie zijn stemgebruikers? Kunnen we daar algemeen onderscheid tussen maken? Welke
eisen zijn er voor een stem?
Onderscheid 1: Haufmann en Isaacson (1991)
- Groep 1: elite vocal performers, stem moet veel presteren en deze mensen steunen
veel op hun stem
Bv: zangers
- Groep 2: professional voice users
Bv: leerkrachten
- Groep 3: non vocal professionals
Bv: advocaten, verkopers, dokters
- Groep 4: non vocal non professionals
Bv: handenarbeiders, fabriekwerkers
zet veel nadruk op beroep, iemand is veel meer dan enkel zijn/haar beroep
Onderscheid 2: Ormezzano (2000)
- Professionele stemgebruikers
- Zij die niet weten dat ze professionele stemgebruikers zijn
- De amateurs
Beroepssprekers:
LUID + VEEL + Bv leerkrachten, docenten, toneelspelers, …
LUID – VEEL + Bv telefonisten, verkopers,…
LUID + VEEL - Bv bevelvoerenden zoals officieren
LUID - VEEL - Bv radio- en televisipresentatoren
Aspecten van de stem:
Logopedie is vooral stem die klinkt. Hoe gaan we dat
dan in kaart brengen? Is ook in grote mate iets dat we
horen, iets auditief.
- Toonhoogte
- Luidheid
- Kwaliteit hees, schor, krakerig, stabiliteit
- Timbre warm, kelig, nasaliteit
- Draagkracht (resonantie) draagkrachtig, ijl (heeft te maken met goeie
stemplooisluiting)
AL DEZE SAMEN: stemklank
Andere aspecten:
Lichaam (houding)
Ademhaling (zie ESS)
Fonatie
Toonhoogte
Luidheid
Resonantie
1
, Zorgtraject Stemstoornissen
Kanaal
Articulatie
Al deze verschillende aspecten = Voice Skilss Model van Shewell
Deze aspecten werken allemaal samen met elkaar en hangen samen
Wat is stemkwaliteit?
Kooijman: Het is gemakkelijk een goede stem te herkennen, het is moeilijk die stem te
kwantificeren, het is bijna onmogelijk die stem te beschrijven.
Niet vast te pinnen op één aspect zoals luidheid of toonhoogte
Multidimensioneel > aspecten die samenkomen
Samenwerking fysiologische componenten (ademhaling, stemplooien, kanaal)?
Perceptie door de luisteraar > perceptueel construct
De Optimale stem
De ‘normale’ stem:
Stem ≠ goed/slecht
Stem = geschikt/ongeschikt
Akoestisch, fysiologisch, expressief, inhouding
De optimale stem: balans tussen belasting en belastbaarheid zoeken
Moet sterk kijken naar de individuele context
Fonatie efficientie:
Luchtdebiet = subglottische druk / glottisweerstand
Efficientie stemgeving: zo min mogelijk spierspanning op verschillende niveaus
- Infraglottaal spieractiviteit 65-55% VC
- Glottaal minder spanning soepelere massa boventonen draagkracht
- Supraglottaal beïnvloedt spierspanning glottaal niveau (infrahyoidale spieren)
Efficiëntie:
In plaast van ‘normale’ stem:
Geadapteerde stem, optimale stem, eufone stem rekening houden met eigen
‘biomechanische’ mogelijkheden
Fonatie-efficientie streven naar optimale efficientie gegeven de eigen mogelijkheden en
noden/ eisen
STEMBELASTING -BELASTBAARHEID
Akoestiek Larynx: anatomie, fysiologie
Stemtechniek en verzorging Stemtechniek en verzorging
Beroepsvereisten Irritantia: roken, reflux, GERD
Omgeving: lawaai, schadelijke stoffen Gedragspsychologisch
Stem: duur, intensifiteit, toonhoogte Stressgevoeligheid
Beslastbaarheid: grotendeels congenitaal
2
De stem in de logopedische praktijk
Wie zijn stemgebruikers? Kunnen we daar algemeen onderscheid tussen maken? Welke
eisen zijn er voor een stem?
Onderscheid 1: Haufmann en Isaacson (1991)
- Groep 1: elite vocal performers, stem moet veel presteren en deze mensen steunen
veel op hun stem
Bv: zangers
- Groep 2: professional voice users
Bv: leerkrachten
- Groep 3: non vocal professionals
Bv: advocaten, verkopers, dokters
- Groep 4: non vocal non professionals
Bv: handenarbeiders, fabriekwerkers
zet veel nadruk op beroep, iemand is veel meer dan enkel zijn/haar beroep
Onderscheid 2: Ormezzano (2000)
- Professionele stemgebruikers
- Zij die niet weten dat ze professionele stemgebruikers zijn
- De amateurs
Beroepssprekers:
LUID + VEEL + Bv leerkrachten, docenten, toneelspelers, …
LUID – VEEL + Bv telefonisten, verkopers,…
LUID + VEEL - Bv bevelvoerenden zoals officieren
LUID - VEEL - Bv radio- en televisipresentatoren
Aspecten van de stem:
Logopedie is vooral stem die klinkt. Hoe gaan we dat
dan in kaart brengen? Is ook in grote mate iets dat we
horen, iets auditief.
- Toonhoogte
- Luidheid
- Kwaliteit hees, schor, krakerig, stabiliteit
- Timbre warm, kelig, nasaliteit
- Draagkracht (resonantie) draagkrachtig, ijl (heeft te maken met goeie
stemplooisluiting)
AL DEZE SAMEN: stemklank
Andere aspecten:
Lichaam (houding)
Ademhaling (zie ESS)
Fonatie
Toonhoogte
Luidheid
Resonantie
1
, Zorgtraject Stemstoornissen
Kanaal
Articulatie
Al deze verschillende aspecten = Voice Skilss Model van Shewell
Deze aspecten werken allemaal samen met elkaar en hangen samen
Wat is stemkwaliteit?
Kooijman: Het is gemakkelijk een goede stem te herkennen, het is moeilijk die stem te
kwantificeren, het is bijna onmogelijk die stem te beschrijven.
Niet vast te pinnen op één aspect zoals luidheid of toonhoogte
Multidimensioneel > aspecten die samenkomen
Samenwerking fysiologische componenten (ademhaling, stemplooien, kanaal)?
Perceptie door de luisteraar > perceptueel construct
De Optimale stem
De ‘normale’ stem:
Stem ≠ goed/slecht
Stem = geschikt/ongeschikt
Akoestisch, fysiologisch, expressief, inhouding
De optimale stem: balans tussen belasting en belastbaarheid zoeken
Moet sterk kijken naar de individuele context
Fonatie efficientie:
Luchtdebiet = subglottische druk / glottisweerstand
Efficientie stemgeving: zo min mogelijk spierspanning op verschillende niveaus
- Infraglottaal spieractiviteit 65-55% VC
- Glottaal minder spanning soepelere massa boventonen draagkracht
- Supraglottaal beïnvloedt spierspanning glottaal niveau (infrahyoidale spieren)
Efficiëntie:
In plaast van ‘normale’ stem:
Geadapteerde stem, optimale stem, eufone stem rekening houden met eigen
‘biomechanische’ mogelijkheden
Fonatie-efficientie streven naar optimale efficientie gegeven de eigen mogelijkheden en
noden/ eisen
STEMBELASTING -BELASTBAARHEID
Akoestiek Larynx: anatomie, fysiologie
Stemtechniek en verzorging Stemtechniek en verzorging
Beroepsvereisten Irritantia: roken, reflux, GERD
Omgeving: lawaai, schadelijke stoffen Gedragspsychologisch
Stem: duur, intensifiteit, toonhoogte Stressgevoeligheid
Beslastbaarheid: grotendeels congenitaal
2
