Kanker: definitie, symptomen en diagnose:
Definitie en kenmerken:
- Kanker → ‘Cancrum’ = krab
• Initieel vastgesteld bij mensen met huidletsel -> krabvormig
- Gekarakteriseerd door ongecontroleerde celdeling
• = de basis van kanker
• Typisch voor lichaam: gecontroleerde nieuwe cellen aanmaken
• Bij kanker wordt dat ongecontroleerd en abnormaal weefsel
- Groei van abnormaal weefsel (= tumor, neoplasie)
Vanaf dat we in de baarmoeder zitten gaan onze cellen
differentiëren in vanalles
We ontwikkelen en groeien: lichaam groeit en evenwicht in
het lichaam wordt behouden (homeostase)
Herstel: als lichaam beschadigd is gaat huid herstellen
Soms gaan er wel wat abnormale zaken optreden maar
beschouwen we dit niet als kanker
Hyperplasie: door te trainen of door hormonale stimuli
meer cellen aanmaken maar die zijn perfect normaal (bv. meer spiercellen, meer
hormooncellen)
- Start met 4 cellen en gaat meer cellen aanmaken
Hypertrofie: grotere cellen aanmaken dan normaal
- Beginnen met 4 kleine cellen en eindigen met grotere cellen
Reversiebel = omkeerbaar, hypertrofie en hyperplasie gaat verdwijnen als je bv. niet meer
traint (fitness)
- Kanker is een groei zonder dat het rekening houdt met enige prikkel,
ongecontroleerd en onaangepast groeien
- Kanker groeit zonder prikkel
- Niet flexibel, blijft groeien en meestal niet reversibel
Naarmate ouder: prostaat wordt groter door hyperplasie en
hypertrofie
Moedervlekken: niet echt ongecontroleerd, zijn de goedaardige
tumoren
Links: goedaardig, rechts kwaadaardig
- Kwaadaardige vorm: onregelmatige vorm
- Vaak zit rond een tumor een bindweefselkapsel bij
goedaardig, gaat niet verder groeien
- Groeiwijze: kwaadaardig kan ingroeien in weefsel
ernaast
- Kwaadaardig gaat sneller
- Necrose: celdood → iets dat snel groeit gaat ook snel
kapot gaan
1
, - Differentiatie: iets trekt op het weefsel waar het ontstaat, bv. knobbeltje in de borst,
als je kijkt onder microscoop en het trekt nog op het borstweefsel is het goedaardig
• Hoe hard lijkt het op normaal weefsel?
- Mitose: te maken met snelheid van groeien, mate waarin een cel deelt
- Metastasering: uitzaaiing, goedaardig gaat per definitie niet uitzaaien, kwaadaardig
wel
- Niet omdat je goedaardige hebt dat die altijd goedaardig blijft!! Kan evolueren naar
kwaadaardig
- Goedaadrige tumor kan ook levensbedreigend zijn: bv hersentumor → heeft niet
veel ruimte en kan drukken op iets
- Belangrijk!
Bij kanker ongecontroleerd, gaat zo snel dat je uiteindelijk een echte
tumor krijgt
We kunnen kanker niet begrijpen zonder DNA
Lichaam opgebouwd uit 4 soorten cellen
- Epitheelcellen: huid, darmen, alle buisvormige organen
- 3 spiercellen: dwarsgestreept, glad (spijsvertering), hart
- Zenuwcellen
- Bindweefselcellen
In cel zit kern en in kern zitten chromosomen, die bevatten DNA, als je dat nog is gaat
ontwinden dan zie je dat op een chromosoom meerdere genen liggen, uiteindelijk is een
gen een combinatie van codes en die code zorgt ervoor dat we eiwitten aanmaken
Centraal dogma: iedereen heeft genetisch materiaal maar we willen daar eiwitten van
maken en dit gaat via RNA
Je kan tegenwoordig het DNA gaan bestuderen: genomics
Je kan het RNA bekijken: transcriptomics
Proteomics: eiwitten bestuderen
Chromosomen:
2 x 23 = 46
44 autosomen en 2 geslachtschromosomen = 46
Chromosomen zijn zo genummerd van groot naar klein, 1 grootste 2 kleiner,…
Elk chromosoom heeft 2 armen (boven en beneden), p en q, p = de korte (petità en q = de
lange arm
25000 genen -> er kan dus heel veel mislopen
Wat zijn de meest voorkomende genetische aandoeningen die je kent?
- Syndroom van down (chromosoom 21, trisomie 21)
- Kanker is geen genetische aandoening
2
,Wat gebeurt er bij een kankercel?
- Meestal iets bij de chromosomen
- Soms gaat er is een stukje wegvallen uit een chromosoom = deletie
- Stukje bijkomen = duplicatie
- Omdraaien = inversie
- Translocatie = naar andere plaats gaan
- Mutaties in chromosomen waardoor cel foute signalen gaat geven
- Er zijn een paar erfelijke vormen maar 90-95% is niet erfelijk maar verworven
Soms beetje te veel DNA, bij bepaalde chromosoom is een stukje bijgekomen of stukje
weggevallen
Van elke kanker een soort landschap gaan maken, die kanker gekenmerkt
door problemen op dat gen,…
Heleboel kankers
- Kankers waar je weinig afwijkingen vindt en kankers waar je veel
afwijkingen vindt
- Links: kinderkanker
- Rechts: huidkanker en longkanker
- Kind: als je op 2 jaar kanker krijgt heb je niet veel tijd om afwijkingen te krijgen, dus
daarom minder afwijkingen
- Long en huid: roken en zon → continu aan blootgesteld en
gaan dus veel afwijkingen hebben
- Gedurende 20-30 jaar continu blootgesteld
Types kanker:
Epitheel → carcinoma
Lymfocyten → lymfoma
Witte bloedcellen → leukemie
Bindweefsel → sarcoma
Melanocyten → melanoma
Kiemcellen → terratoma
Naam van kanker wordt afgeleid van type cel waaruit ze ontstaan
Eptiheel → carcinoma (bv. borstcarcinoma, huidcarcinoma)
Lymfocyten (cellen die voor immuunsysteem instaan) → lymfoma
Vloeibare tumoren: bloedkankers (bv. leukemie, uit witte bloedcellen)
Vaste tumoren: bv. huidtumoren
Lymfomen: tumoren van klieren kunnen in organen zitten of in het
bloed
Leukemie kan ook in orgaan zitten, en carcinoom in bloed dus
geen 100%
3
, Statistieken:
Frequentie: wereldwijd probleem, alle bevolkingen worden getroffen
Bij ons: vrouwen borstkanker en mannen prostaatkanker
- Maar mannen sterven vaker aan longkanker
Australië: huidkanker
Rusland: longkanker
Kanker is leeftijdsgebonden
Hoe ouder je wordt hoe meer kans je hebt op kanker
Meer tijd om aan vanalles blootgesteld te worden
Kanker die statistisch gezien grootste kans heeft op onze leeftijd: ziekte van Hodgekin
Je hebt 1 kans op 3 dat je kanker gaat ontwikkelen
Heel wat kankers die je op late leeftijd krijgt
Pancreaskanker heeft een hoge overlijdenskans maar lage incidentie
Tegenwoordig is het voorkomen van kanker ongeveer gelijklopend
In jaren 90 meer mannen met kanker: toen beginnen screenen in het
bloed naar prostaatkanker en plots veel meer, maar meeste sterven niet,
dus screening zinloos dus daarom daarna niet meer gedaan en incidentie
terug gezakt
Niet noodzakelijk sterven als je kanker krijgt, 67% dat
je na 5 jaar nog leeft
- Prostaat heeft beste prognose
- Borstkanker heeft ook goede prognose
Kanker is de tweede belangrijkste doodsoorzaak
Nummer 1 (hartziekten) wel dicht bij elkaar
Hartaandoeningen voorkomen door gezond te eten, te
bewegen,.. → makkelijker te voorkomen dan kanker
Indeling:
Je kan kanker op veel verschillende manieren indelen
Je kan kijken naar wat de leeftijd is, kinderkankers – volwassen kankers
- Typische kinderkanker: leukemie (heel frequent)
Genetische factoren
- Familie die bepaalde afwijking heeft
Omgevingsfactoren
- Roken
AYA: adolescent and young adult (16-40)
Sporadisch= toevallig
4
Definitie en kenmerken:
- Kanker → ‘Cancrum’ = krab
• Initieel vastgesteld bij mensen met huidletsel -> krabvormig
- Gekarakteriseerd door ongecontroleerde celdeling
• = de basis van kanker
• Typisch voor lichaam: gecontroleerde nieuwe cellen aanmaken
• Bij kanker wordt dat ongecontroleerd en abnormaal weefsel
- Groei van abnormaal weefsel (= tumor, neoplasie)
Vanaf dat we in de baarmoeder zitten gaan onze cellen
differentiëren in vanalles
We ontwikkelen en groeien: lichaam groeit en evenwicht in
het lichaam wordt behouden (homeostase)
Herstel: als lichaam beschadigd is gaat huid herstellen
Soms gaan er wel wat abnormale zaken optreden maar
beschouwen we dit niet als kanker
Hyperplasie: door te trainen of door hormonale stimuli
meer cellen aanmaken maar die zijn perfect normaal (bv. meer spiercellen, meer
hormooncellen)
- Start met 4 cellen en gaat meer cellen aanmaken
Hypertrofie: grotere cellen aanmaken dan normaal
- Beginnen met 4 kleine cellen en eindigen met grotere cellen
Reversiebel = omkeerbaar, hypertrofie en hyperplasie gaat verdwijnen als je bv. niet meer
traint (fitness)
- Kanker is een groei zonder dat het rekening houdt met enige prikkel,
ongecontroleerd en onaangepast groeien
- Kanker groeit zonder prikkel
- Niet flexibel, blijft groeien en meestal niet reversibel
Naarmate ouder: prostaat wordt groter door hyperplasie en
hypertrofie
Moedervlekken: niet echt ongecontroleerd, zijn de goedaardige
tumoren
Links: goedaardig, rechts kwaadaardig
- Kwaadaardige vorm: onregelmatige vorm
- Vaak zit rond een tumor een bindweefselkapsel bij
goedaardig, gaat niet verder groeien
- Groeiwijze: kwaadaardig kan ingroeien in weefsel
ernaast
- Kwaadaardig gaat sneller
- Necrose: celdood → iets dat snel groeit gaat ook snel
kapot gaan
1
, - Differentiatie: iets trekt op het weefsel waar het ontstaat, bv. knobbeltje in de borst,
als je kijkt onder microscoop en het trekt nog op het borstweefsel is het goedaardig
• Hoe hard lijkt het op normaal weefsel?
- Mitose: te maken met snelheid van groeien, mate waarin een cel deelt
- Metastasering: uitzaaiing, goedaardig gaat per definitie niet uitzaaien, kwaadaardig
wel
- Niet omdat je goedaardige hebt dat die altijd goedaardig blijft!! Kan evolueren naar
kwaadaardig
- Goedaadrige tumor kan ook levensbedreigend zijn: bv hersentumor → heeft niet
veel ruimte en kan drukken op iets
- Belangrijk!
Bij kanker ongecontroleerd, gaat zo snel dat je uiteindelijk een echte
tumor krijgt
We kunnen kanker niet begrijpen zonder DNA
Lichaam opgebouwd uit 4 soorten cellen
- Epitheelcellen: huid, darmen, alle buisvormige organen
- 3 spiercellen: dwarsgestreept, glad (spijsvertering), hart
- Zenuwcellen
- Bindweefselcellen
In cel zit kern en in kern zitten chromosomen, die bevatten DNA, als je dat nog is gaat
ontwinden dan zie je dat op een chromosoom meerdere genen liggen, uiteindelijk is een
gen een combinatie van codes en die code zorgt ervoor dat we eiwitten aanmaken
Centraal dogma: iedereen heeft genetisch materiaal maar we willen daar eiwitten van
maken en dit gaat via RNA
Je kan tegenwoordig het DNA gaan bestuderen: genomics
Je kan het RNA bekijken: transcriptomics
Proteomics: eiwitten bestuderen
Chromosomen:
2 x 23 = 46
44 autosomen en 2 geslachtschromosomen = 46
Chromosomen zijn zo genummerd van groot naar klein, 1 grootste 2 kleiner,…
Elk chromosoom heeft 2 armen (boven en beneden), p en q, p = de korte (petità en q = de
lange arm
25000 genen -> er kan dus heel veel mislopen
Wat zijn de meest voorkomende genetische aandoeningen die je kent?
- Syndroom van down (chromosoom 21, trisomie 21)
- Kanker is geen genetische aandoening
2
,Wat gebeurt er bij een kankercel?
- Meestal iets bij de chromosomen
- Soms gaat er is een stukje wegvallen uit een chromosoom = deletie
- Stukje bijkomen = duplicatie
- Omdraaien = inversie
- Translocatie = naar andere plaats gaan
- Mutaties in chromosomen waardoor cel foute signalen gaat geven
- Er zijn een paar erfelijke vormen maar 90-95% is niet erfelijk maar verworven
Soms beetje te veel DNA, bij bepaalde chromosoom is een stukje bijgekomen of stukje
weggevallen
Van elke kanker een soort landschap gaan maken, die kanker gekenmerkt
door problemen op dat gen,…
Heleboel kankers
- Kankers waar je weinig afwijkingen vindt en kankers waar je veel
afwijkingen vindt
- Links: kinderkanker
- Rechts: huidkanker en longkanker
- Kind: als je op 2 jaar kanker krijgt heb je niet veel tijd om afwijkingen te krijgen, dus
daarom minder afwijkingen
- Long en huid: roken en zon → continu aan blootgesteld en
gaan dus veel afwijkingen hebben
- Gedurende 20-30 jaar continu blootgesteld
Types kanker:
Epitheel → carcinoma
Lymfocyten → lymfoma
Witte bloedcellen → leukemie
Bindweefsel → sarcoma
Melanocyten → melanoma
Kiemcellen → terratoma
Naam van kanker wordt afgeleid van type cel waaruit ze ontstaan
Eptiheel → carcinoma (bv. borstcarcinoma, huidcarcinoma)
Lymfocyten (cellen die voor immuunsysteem instaan) → lymfoma
Vloeibare tumoren: bloedkankers (bv. leukemie, uit witte bloedcellen)
Vaste tumoren: bv. huidtumoren
Lymfomen: tumoren van klieren kunnen in organen zitten of in het
bloed
Leukemie kan ook in orgaan zitten, en carcinoom in bloed dus
geen 100%
3
, Statistieken:
Frequentie: wereldwijd probleem, alle bevolkingen worden getroffen
Bij ons: vrouwen borstkanker en mannen prostaatkanker
- Maar mannen sterven vaker aan longkanker
Australië: huidkanker
Rusland: longkanker
Kanker is leeftijdsgebonden
Hoe ouder je wordt hoe meer kans je hebt op kanker
Meer tijd om aan vanalles blootgesteld te worden
Kanker die statistisch gezien grootste kans heeft op onze leeftijd: ziekte van Hodgekin
Je hebt 1 kans op 3 dat je kanker gaat ontwikkelen
Heel wat kankers die je op late leeftijd krijgt
Pancreaskanker heeft een hoge overlijdenskans maar lage incidentie
Tegenwoordig is het voorkomen van kanker ongeveer gelijklopend
In jaren 90 meer mannen met kanker: toen beginnen screenen in het
bloed naar prostaatkanker en plots veel meer, maar meeste sterven niet,
dus screening zinloos dus daarom daarna niet meer gedaan en incidentie
terug gezakt
Niet noodzakelijk sterven als je kanker krijgt, 67% dat
je na 5 jaar nog leeft
- Prostaat heeft beste prognose
- Borstkanker heeft ook goede prognose
Kanker is de tweede belangrijkste doodsoorzaak
Nummer 1 (hartziekten) wel dicht bij elkaar
Hartaandoeningen voorkomen door gezond te eten, te
bewegen,.. → makkelijker te voorkomen dan kanker
Indeling:
Je kan kanker op veel verschillende manieren indelen
Je kan kijken naar wat de leeftijd is, kinderkankers – volwassen kankers
- Typische kinderkanker: leukemie (heel frequent)
Genetische factoren
- Familie die bepaalde afwijking heeft
Omgevingsfactoren
- Roken
AYA: adolescent and young adult (16-40)
Sporadisch= toevallig
4
