Verpleegkundig redeneren en handelen 3B: ouderenzorg LIN onderdeel
1) Slaap
- Normale slaap bestaat uit 5 cyclussen en in elke cyclus zijn 5 fasen (4 niet-rem fasen en 1 rem fase)
- Niet rem-fase bestaat uit 2 fasen van lichte slaap en 2 van diepe slaap
Circadiaan ritme? (good to know)
- Biologisch ritme waarvan de cyclus 1 dag duurt = 24-uurs ritme of dag-nacht ritme.
Meer hormoonspiegels + slaap-waakritme
Slapeloosheid - Toename van slapeloosheid.
(niet kennen) - Slapeloosheid = symptoom: inslaapproblemen, te vaak wakker worden, te vroeg wakker worden
Negatieve gevolgen geestelijke gezondheid
Negatieve gevolgen fysieke gezondheid
- Cardiovasculaire symptomen - Subjectieve QOL neemt af + slaperigheid
- Ongevallen + mortaliteit - Concentratieproblemen + depressie
- Afname van endocriene en immuunfucties - Cognitief functioneren
Fysieke + mentale gevolgen -> negatief effect op autonomie + zelfzorg van ouderen.
- Dagelijks slaappil geen afdoende oplossing: effectiviteit hypnotica vermindert + geen goede remedie
Risico hypnotica?
- Verslechteren geheugen + waakzaamheid + functioneren overdag
- Risico op verkeersongevallen + heupfracturen toenemen
- Verhoogd risico op hospitalisatie + verpleegbehoefte
- Verhoogde kans op overlijden
Moeilijke diagnose omwille van?
- Gevolgen normale veroudering + slechte slaapgewoonten + primaire slaapstoornis
- Onderliggende lichamelijke of psychische ziekte of combinatie
Biologische - Hypothalame suprachiasmatische kern of nucleus suprachiasmaticus speelt een belangrijke rol
klok Nucleus suprachiasmaticus = biologische klok + cruciale rol bij regelen basale lichaamsfuncties met dag-
nachtritme
- Nucleus bepaalt wanneer men slaapt
- Bij verouderen: verdeling slaap over 24u verandert = meer wakker ’s nachts/meer dutjes overdag door
atrofiëren van de neuronen in deze nucleus door gebrek aan activatie
- 2 signalen: overdag activatie door omgevingslicht + ’s nachts remming door melatonine
Oorzaken? (kennen)
- Ouderen komen veel minder naar buiten
- Ogen en oogzenuw functioneren minder goed
- Verdikking en vertroebeling van lens + ouderdomsgerelateerde reductie van pupildiameter
- Degeneratie van retinale ganglioncellen en de optische zenuw
- Ouderdomsgerelateerde toename oogafwijkingen (cataract)
- Calcificaties in epifyse -> nachtelijke productie afneemt + soms overdag meer afgegeven
Slaap bij Subjectieve klachten over slapeloosheid neemt toe?
ouderen - Tijd om in te slapen kan toenemen
- Tijd dat men ‘s nachts opnieuw wakker ligt na inslapen stijgt aanzienlijk
- Ouderen vaker wakker + vallen moeilijk weer in slaap
- Doordat waak toeneemt resulteert dit in kortere feitelijke slaapduur bij ouderen
- Daling in slaapefficiëntie
- Ouderen dutten overdag meer dan jongere
Nood aan totale slaapduur blijft onveranderd (hoogbejaarden nood aan langere slaapduur) + afname van
diepe slaap in niet-rem-fase bij ouderen. Vanaf 80 jaar GEEN REM-slaap meer
Belangrijkste veranderingen? (kennen)
- Vanaf 30jaar afname diepe nrem slaap
Verminderde - Voor 50ste tot 70% afname diepe slaap
slaapkwantiteit - 70jaar: 80 tot 90% minder
en kwaliteit -> Ouderen geen besef van afname kwantiteit en kwaliteit afname slaap
-> Geen link gelegd met bepaalde gezondheidsproblemen + hun slaap
Verminderde - Gefragmenteerde slaap (meer wakker) door GM, ziekte, blaasproblematiek
slaapefficiëntie - Vanaf 80 jaar: slaapefficiëntie onder norm -> gevolg: stijging mortaliteit, depressies,
minder energie + aling cognitie
, Verstoring - Sterke vervroeging van slaapcyclus omdat melatonine eerder vrij komt waardoor
slaapregelmaat veel slaapproblemen veroorzaakt
(circadiaanse - Vaak langer wakker, dutje in vroege avond slaapdruk afneemt + niet meer
ritme) kunnen slapen
- In de ochtend versterking van het probleem door vroege biologische klok
Beïnvloedende Inactiviteit en psychosociale factoren
factoren bij - Niet moe door geen activiteiten
slaapproblemen - Angst en stress: verlies van dierbaren, weer alleen moeten slapen, angst voor inbraak.
Veranderde leefomgeving
- Ander geur, omgevingstemperatuur + kamer delen
Verkeerde opvattingen over wat normaal is
- Slaapfasen 1+2 = oppervlakkige slaap langer bij ouder worden
- Slaapfasen 3+4 = diepe slaap korter of afwezig gevoel dat men niet slaapt
Hinder van Symptomen Leiden tot slapeloosheid
ziekten, - Onrust, pijn, discomfort, dyspnoe, nycturie - Delier, hartfalen dementie, restless leggs, gastro-
secundaire oesofagale reflux
slaapproblemen
Dementie + delier - Vaak verstoring dag-nachtritme + desoriëntatie in tijd
(kennen) - Niet kunnen aangeven van bepaalde zaken
- Problemen affect en motoriek
- Sun downing (gedrag verandering tegen eind middag -> rusteloos, verward)
- Bij delier kernsymptoom
- Dementie: minder goed lichtsignalen verwerken door hersenen
- Afname melanopsine retinale ganglioncellen -> meer nood aan licht en beweging
overdag
Dementie grote behoefte?
- Blootstellen aan licht
- Daglicht-imiterende lampen
- Avond: gedimd licht, schemerlampjes- rustgevend
- Schaduwvorming vermijden
Snurken + - 75% meer >10 apneuperioden/u door obstructief slaapapneusyndroom
slaapapneu Oorzaak?
(kennen) - Veranderde lichaamssamenstelling (afname spieren en toename vetweefsel)
-> farynxwanden, gehemelte en huig zakken waardoor obstructie optreedt van
bovenste luchtwegen
- Repetitieve slaapapneus veroorzaken slaapfragmentatie + pt is niet bewust
- Sec tot min -> geen O2 in circulatie + hersenen sterkte wekprikkel
- Vacuümreactie -> zachte weefsel voor AHopening bevindt -> zeer sterke prikkel
- Pt vanuit een slaapfase toch nog gaat AH
OSAS leidt tot?
- Verstoring van de slaapfasen;
- Verhoging RR met kans op artherosclerose + trombusvorming + beroerte
Benzodiazepines verergeren de slaapapneu.
Symptomen OSAS ’s nachts
Symptomen OSAS overdag
Intense vermoeidheid, aritmieën, - Periodes hard snurken gevolgd door stilte
hypertensie, droge - Tijdens stilte falende AH-prikkel vaak
mond,brandend maagzuur zichtbaar
Behandeling Chronische slaapproblemen Medicatie
- Intrinsiek oorzaak - Niet geschikt voor ouderen
- Extrinsieke oorzaak - Bestrijden oorzaak niet
- Circadiane ritmiek - Doen valrisico toenemen
- Inslaap- of doorslaapproblemen - Paradoxale reacties (onrust)
- Wanneer? - Aandacht voor lage dosis, gewenning, interacties,
onthoudingsverschijnselen
Evalueren?
- Werkt slaapGM nog of nevenwerkingen?
- Duretica + laxantia op juist moment ingenomen?
- Kortwerkende GM ‘s nachts uitgewerkt?
- Hoe worden pijn, infectie, nycturie behandeld bij secundaire
slaapproblemen?
1) Slaap
- Normale slaap bestaat uit 5 cyclussen en in elke cyclus zijn 5 fasen (4 niet-rem fasen en 1 rem fase)
- Niet rem-fase bestaat uit 2 fasen van lichte slaap en 2 van diepe slaap
Circadiaan ritme? (good to know)
- Biologisch ritme waarvan de cyclus 1 dag duurt = 24-uurs ritme of dag-nacht ritme.
Meer hormoonspiegels + slaap-waakritme
Slapeloosheid - Toename van slapeloosheid.
(niet kennen) - Slapeloosheid = symptoom: inslaapproblemen, te vaak wakker worden, te vroeg wakker worden
Negatieve gevolgen geestelijke gezondheid
Negatieve gevolgen fysieke gezondheid
- Cardiovasculaire symptomen - Subjectieve QOL neemt af + slaperigheid
- Ongevallen + mortaliteit - Concentratieproblemen + depressie
- Afname van endocriene en immuunfucties - Cognitief functioneren
Fysieke + mentale gevolgen -> negatief effect op autonomie + zelfzorg van ouderen.
- Dagelijks slaappil geen afdoende oplossing: effectiviteit hypnotica vermindert + geen goede remedie
Risico hypnotica?
- Verslechteren geheugen + waakzaamheid + functioneren overdag
- Risico op verkeersongevallen + heupfracturen toenemen
- Verhoogd risico op hospitalisatie + verpleegbehoefte
- Verhoogde kans op overlijden
Moeilijke diagnose omwille van?
- Gevolgen normale veroudering + slechte slaapgewoonten + primaire slaapstoornis
- Onderliggende lichamelijke of psychische ziekte of combinatie
Biologische - Hypothalame suprachiasmatische kern of nucleus suprachiasmaticus speelt een belangrijke rol
klok Nucleus suprachiasmaticus = biologische klok + cruciale rol bij regelen basale lichaamsfuncties met dag-
nachtritme
- Nucleus bepaalt wanneer men slaapt
- Bij verouderen: verdeling slaap over 24u verandert = meer wakker ’s nachts/meer dutjes overdag door
atrofiëren van de neuronen in deze nucleus door gebrek aan activatie
- 2 signalen: overdag activatie door omgevingslicht + ’s nachts remming door melatonine
Oorzaken? (kennen)
- Ouderen komen veel minder naar buiten
- Ogen en oogzenuw functioneren minder goed
- Verdikking en vertroebeling van lens + ouderdomsgerelateerde reductie van pupildiameter
- Degeneratie van retinale ganglioncellen en de optische zenuw
- Ouderdomsgerelateerde toename oogafwijkingen (cataract)
- Calcificaties in epifyse -> nachtelijke productie afneemt + soms overdag meer afgegeven
Slaap bij Subjectieve klachten over slapeloosheid neemt toe?
ouderen - Tijd om in te slapen kan toenemen
- Tijd dat men ‘s nachts opnieuw wakker ligt na inslapen stijgt aanzienlijk
- Ouderen vaker wakker + vallen moeilijk weer in slaap
- Doordat waak toeneemt resulteert dit in kortere feitelijke slaapduur bij ouderen
- Daling in slaapefficiëntie
- Ouderen dutten overdag meer dan jongere
Nood aan totale slaapduur blijft onveranderd (hoogbejaarden nood aan langere slaapduur) + afname van
diepe slaap in niet-rem-fase bij ouderen. Vanaf 80 jaar GEEN REM-slaap meer
Belangrijkste veranderingen? (kennen)
- Vanaf 30jaar afname diepe nrem slaap
Verminderde - Voor 50ste tot 70% afname diepe slaap
slaapkwantiteit - 70jaar: 80 tot 90% minder
en kwaliteit -> Ouderen geen besef van afname kwantiteit en kwaliteit afname slaap
-> Geen link gelegd met bepaalde gezondheidsproblemen + hun slaap
Verminderde - Gefragmenteerde slaap (meer wakker) door GM, ziekte, blaasproblematiek
slaapefficiëntie - Vanaf 80 jaar: slaapefficiëntie onder norm -> gevolg: stijging mortaliteit, depressies,
minder energie + aling cognitie
, Verstoring - Sterke vervroeging van slaapcyclus omdat melatonine eerder vrij komt waardoor
slaapregelmaat veel slaapproblemen veroorzaakt
(circadiaanse - Vaak langer wakker, dutje in vroege avond slaapdruk afneemt + niet meer
ritme) kunnen slapen
- In de ochtend versterking van het probleem door vroege biologische klok
Beïnvloedende Inactiviteit en psychosociale factoren
factoren bij - Niet moe door geen activiteiten
slaapproblemen - Angst en stress: verlies van dierbaren, weer alleen moeten slapen, angst voor inbraak.
Veranderde leefomgeving
- Ander geur, omgevingstemperatuur + kamer delen
Verkeerde opvattingen over wat normaal is
- Slaapfasen 1+2 = oppervlakkige slaap langer bij ouder worden
- Slaapfasen 3+4 = diepe slaap korter of afwezig gevoel dat men niet slaapt
Hinder van Symptomen Leiden tot slapeloosheid
ziekten, - Onrust, pijn, discomfort, dyspnoe, nycturie - Delier, hartfalen dementie, restless leggs, gastro-
secundaire oesofagale reflux
slaapproblemen
Dementie + delier - Vaak verstoring dag-nachtritme + desoriëntatie in tijd
(kennen) - Niet kunnen aangeven van bepaalde zaken
- Problemen affect en motoriek
- Sun downing (gedrag verandering tegen eind middag -> rusteloos, verward)
- Bij delier kernsymptoom
- Dementie: minder goed lichtsignalen verwerken door hersenen
- Afname melanopsine retinale ganglioncellen -> meer nood aan licht en beweging
overdag
Dementie grote behoefte?
- Blootstellen aan licht
- Daglicht-imiterende lampen
- Avond: gedimd licht, schemerlampjes- rustgevend
- Schaduwvorming vermijden
Snurken + - 75% meer >10 apneuperioden/u door obstructief slaapapneusyndroom
slaapapneu Oorzaak?
(kennen) - Veranderde lichaamssamenstelling (afname spieren en toename vetweefsel)
-> farynxwanden, gehemelte en huig zakken waardoor obstructie optreedt van
bovenste luchtwegen
- Repetitieve slaapapneus veroorzaken slaapfragmentatie + pt is niet bewust
- Sec tot min -> geen O2 in circulatie + hersenen sterkte wekprikkel
- Vacuümreactie -> zachte weefsel voor AHopening bevindt -> zeer sterke prikkel
- Pt vanuit een slaapfase toch nog gaat AH
OSAS leidt tot?
- Verstoring van de slaapfasen;
- Verhoging RR met kans op artherosclerose + trombusvorming + beroerte
Benzodiazepines verergeren de slaapapneu.
Symptomen OSAS ’s nachts
Symptomen OSAS overdag
Intense vermoeidheid, aritmieën, - Periodes hard snurken gevolgd door stilte
hypertensie, droge - Tijdens stilte falende AH-prikkel vaak
mond,brandend maagzuur zichtbaar
Behandeling Chronische slaapproblemen Medicatie
- Intrinsiek oorzaak - Niet geschikt voor ouderen
- Extrinsieke oorzaak - Bestrijden oorzaak niet
- Circadiane ritmiek - Doen valrisico toenemen
- Inslaap- of doorslaapproblemen - Paradoxale reacties (onrust)
- Wanneer? - Aandacht voor lage dosis, gewenning, interacties,
onthoudingsverschijnselen
Evalueren?
- Werkt slaapGM nog of nevenwerkingen?
- Duretica + laxantia op juist moment ingenomen?
- Kortwerkende GM ‘s nachts uitgewerkt?
- Hoe worden pijn, infectie, nycturie behandeld bij secundaire
slaapproblemen?
