Samenvatting pscyhologie

Psychologie


1 Hoofdstuk 1: Inleiding in de psychologie als wetenschap
Wat is psychologie?
 Psychologie onderzoekt het gedrag van mensen
 Psychologie is een wetenschap
 Psychologie bestaat uit verschillende stromingen: verschillende kijk op de mens

1.1 Kenmerken van wetenschap
Soorten kenmerken:
 Domein
 Hypothesen en theorieën
 Reductie
 Intersubjectieve overeenstemming
 Formulering
 Voortgang
 Kritisch
 Mensbeeld & filosofisch gedachtengoed

1.1.1 Domein
 Elke wetenschap heeft een domein waarover ze kennis probeert te verwerven
 Domein bij psychologie is de mens
o Zijn innerlijke psyche
o Zijn gedragingen
o Zijn interactie met de context waarin hij leeft
 Elke psychologische stroming heeft een verschillend onderzoeksdomein
o Behavioristen bestuderen het observeerbare gedrag
o Cognitieve psychologen bestuderen de denkpatronen
o Psychologen binnen het systeemdenken bestuderen onze communicatie

1.1.2 Hypothesen en theorieën
 Elke wetenschap steunt op hypothesen en theorieën
 Theorie is opgebouwd uit getoetste stellingen en inzichten
 Hypothese is een wetenschappelijke stelling die nog niet bewezen is  kan uiteindelijk
uitgroeien tot een theorie
 Voorbeeld hypothese: ‘Gepest worden heeft een impact op psychologische problemen’
 Voorbeelden theorieën:
o Theorie van het behaviorisme: de klassieke en operante conditionering
o Theorie van de psychologen binnen het systeemdenken: vijf axioma’s
o Theorieën van de evolutiepsychologie: Theorieën van Charles Darwin
o Theorie van de psychoanalyse: Freud

,1.1.3 Reductie
 Elke wetenschap is een vereenvoudiging van de werkelijkheid  ze is reductionistisch
 What’s it like tob e a bat?  deze vraag kan je nooit 100% beantwoorden, je kan een bepaald
iets onderzoeken om in kaart te brengen, maar je kan niet weten hoe het echt is want je bent het
niet  daarom moeten we ons beperken tot de analyse van deelsystemen bv. waarnemen van
uitgestoten geluiden

1.1.4 Intersubjectieve overeenstemming
 Intersubjectief = er is iets geldig of waar voor een groep mensen onderling bv. de christenen
geloven in Jezus en de Bijbel, de moslims in Allah en de Koran,…
 Voorbeelden intersubjectieve overeenstemming in de psychologie:
o De behavioristen zoeken hun kennis in de leerprincipes
o De lacaniaanse psychoanalytici zoeken hun kennis in de teksten van Jacques Lacan
 Inter- = tussen personen
 Intra- = over jezelf

1.1.5 Formulering
 Wetenschappelijke kennis is zo ondubbelzinnig mogelijk geformuleerd  daarom gebruikt elke
wetenschap een vakjargon
 Voorbeelden van psychologische termen: conditionering, sociodrama, IQ, psychose,…

1.1.6 Voortgang
 Wetenschap evolueert continu  je krijgt voortdurend nieuwe inzichten  waardoor we
opnieuw dingen moeten onderzoeken  dit gebeurt via paradigma’s en door een cyclische
voortgang
 Paradigma = een stelsel van met elkaar samenhangende wetenschappelijke visies, theorieën,
begrippenkaders en onderzoeksmethoden
 Paradigma = een referentiekader dat bepaalt welke de belangrijke vragen zijn en hoe daarvoor
een oplossing kan worden gevonden
 Voorbeelden paradigma’s:
o Ooit dacht men dat de zon om de aarde draaide en nu weet men dat de aarde om de zon
draait
o Vroeger werden mensen met een beperking afgezonderd, nu doen we hard ons best om
deze mensen te helpen
 Voorbeelden paradigma’s in de psychologie:
o Paradigma van het behaviorisme: de visie dat een mens door zijn omgeving en bepaalde
leerprincipes kan veranderen
o De cognitieve therapieën van de derde generatie: accepteren dat het hier-en-nu centraal
staat
 Cyclische vooruitgang: feiten waarnemen  formuleren van hypothesen  hypothesen
onderzoeken bv. via experimenten  hypothese klopt  integreren in een theorie  hier
kunnen dan opnieuw onderzoeksvragen en hypothesen uit voortvloeien

,1.1.7 Kritisch
= De regels die je volgt om je onderzoek te doen
 Alle wetenschap wordt kritisch opgebouwd: de feiten mogen niet bestaan uit subjectieve
veronderstellingen en verwachtingen
 De conclusies binnen de wetenschap worden pas geaccepteerd als verschillende onderzoekers
het eens zijn (intersubjectieve overeenstemming)

1.1.8 Mensbeeld & filosofisch gedachtengoed
 Elke wetenschap omvat een mens- en wereldbeeld
 Mensbeelden kunnen we indelen in:
o Organisch mensbeeld: kijkt naar de mens in zijn totaliteit, naar de mens in zijn geheel 
kenmerkend voor de Gestaltpsychologie en het systeemdenken
o Mechanistisch mensbeeld: vergelijkt de mens met een machine, samengesteld uit
afzonderlijke delen  psychologische stroming die hier het sterkst bij aansluit het
behaviorisme
o Personalistisch mensbeeld: vertrekt vanuit het individu, de persoon, wie heb ik hier voor
mij zitten? Waarom gedraagt hij zich op die manier?  voorbeeld van oosterse filosofie
en zienswijzen

1.2 Situering tussen wetenschappen
1.2.1 Nomothetische wetenschap
Nomothetische wetenschap:
 Deze wetenschap probeert te verklaren
 Algemeen geldende regels
 Natuurwetenschappen zoals chemie, aardrijkskunde,…
 Bv. wanneer een restaurateur naar een oud schilderij kijkt, zal hij zich verdiepen in de
samenstelling van de verf, de textuur van het doek, de verkleuring van het vernis…

Ideografische wetenschap:
 Deze wetenschap legt de klemtoon op het begrijpen, ze zijn meer op het individu geschikt
 Uniek en specifiek
 Geesteswetenschappen zoals geschiedenis, literatuurstudie,…
 Bv. wanneer een kunsthistoricus kijkt naar een oud schilderij zal hij zich verdiepen in het tijdvak
van het schilderij
1.3 Methoden
Methodologie = de discipline die omschrijft aan welke spelregels moeten worden voldaan om tot
betrouwbare wetenschappelijke kennis te komen

Soorten methoden:
 Mensenkennis
 Niet-psychometrische methoden
 Psychometrische methoden

, 1.3.1 Mensenkennis
Mensenkennis vs. Wetenschappelijke kennis

Mensenkennis: intuïtie, buikgevoel,…

Mensenkennis: subjectief, waardegeladen, cultuurgebonden,…

1.3.2 Niet-psychometrische methoden (examen!)
Niet-psychometrische methoden: manieren reeks methoden die geen strikt statistische of
cijfermatige onderbouw hebben

Soorten niet-psychometrische methoden:
 Observatie: zo concreet mogelijk kijken naar gedrag
o Specifieke manier van observatie voor ons in de praktijk: participerende observatie  de
observator neemt deel aan het proces waarbij hij personen observeert  kan wel
invloed hebben op de observatie
 Introspectie: soort van zelfonderzoek, focus leggen op je eigen bewustzijn  door vragen te
stellen
 Interview
o Een interview kan meer of minder gestructureerd zijn
o Valkuil is projectie  eigen gedachten aan de geïnterviewde toeschrijven
 Anamnese (examen!)
o Anamnese = een ontstaansgeschiedenis van de ontwikkeling van een bepaalde
problematiek,…
o Anamnese = een gevalsgeschiedenis zoals deze subjectief door de persoon is ervaren en
weergegeven
 Het subjectief verhaal van de cliënt zelf over zijn/haar problematiek, de redenen van het
probleem (wanneer de cliënt dit zelf niet kan bv. vragen aan ouders)
 Gevalstudie: alles wat je al gebruikt hebt interviews, anamnese, observaties, testen,…
samenbrengen over één cliënt  zo kan men tot een globaal inzicht komen in een bepaalde
problematiek
o Deze methode maakt gebruik van andere methoden:
 Medische gegevens
 Anamnese
 Vragenlijsten
 Interviews
 Testuitslagen
 …
o Voordelen: diepgaand en gedetailleerd
o Nadelen: je kan resultaten niet zomaar veralgemenen
 Projectieve technieken = je eigen gedachten, emoties en motieven toeschrijven aan iets of
iemand buiten zichzelf  je doet dit grotendeels onbewust
o Bv. Rorschachtest: de cliënt krijgt symmetrische inktvlekken te zien en men vraagt wat de
cliënt er in ziet
o Bv. House-Three-Person-test: de proefpersoon krijgt de opdracht om een huis, een boom
en een persoon te tekenen en dan wordt gevraagd om bij deze tekeningen een verhaal
te vertellen