MA Filmstudies en Visuele Cultuur
Geschiedenis en esthetiek van de film
Inhoudsopgave
INTRO ........................................................................................................................................................ 2
HOOFDSTUK 1: PRE-CINEMA, VROEGE CINEMA (COOK PP. 3-23) .................................................................. 8
HOOFDSTUK 2: INTERNATIONALE EXPANSIE VAN DE FILM, 1907-1918 (COOK PP. 25-43) ............................. 14
HOOFDSTUK 3: GRIFFITH EN DE ONTWIKKELING VAN DE NARRATIEVE FILM (COOK PP. 51-85) .................... 20
HOOFDSTUK 4: DE DUITSE FILM IN DE WEIMAR-PERIODE, 1919-1929 (P71-87) ........................................... 26
HOOFDSTUK 5: DE STILLE SOVJETFILM EN DE MONTAGETHEORIE (P. 89-115) .............................................. 32
HOOFDSTUK 6: HOLLYWOOD IN DE JAREN 1920 (P.119-142) ...................................................................... 40
HOOFDSTUK 7: DE KOMST VAN KLEUR EN GELUID (P. 151-174) .................................................................. 46
HOOFSTUK 8: DE GELUIDSFILM HET AMERIKAANSE STUDIOSYSTEEM (P.179-221) ....................................... 50
HOOFSTUK 9: DE EUROPESE FILM IN DE JAREN 1930 (P. 223-245) ............................................................... 55
HOOFDSTUK 10: ORSON WELLES EN DE MODERNE GELUIDSFILM (P.251-267) ............................................. 61
HOOFDSTUK 11 (DEEL 1): OORLOG EN NAOORLOGSE CINEMA IN ITALIË (P.275-285) ................................... 63
HOOFDSTUK 11 (DEEL 2): DE AMERIKAANSE FILM TIJDENS EN NA WOII, 1940-1951 (P.285-300) .................. 67
HOOFDSTUK 12: HOLLYWOOD 1952-1965 (P. 303-335)............................................................................... 73
HOOFDSTUK 13: NOUVELLE VAGUE (P. 339-384) ........................................................................................ 79
EXAMEN .................................................................................................................................................. 86
1
, MA Filmstudies en Visuele Cultuur
INTRO
Doelstellingen
• Kennis over ontwikkelingen en stromingen
• Inzicht in fasen, evoluties, functies, context
• Analyse, vergelijking, toepassing
Hoe zijn historische fenomenen te vergelijken of niet?
Zelf toepassen van concepten op historische gebeurtenis
Film en filmgeschiedschrijving
Vb. artikel Fox & Disney: je kan dit enkel begrijpen als je mee bent de geschiedenis van
Hollywood
Je kan deze bijna helemaal beschrijven adhv een groot bedrijf als Fox
Disney= goed voorbeeld van een diversifiërend mediabedrijf, is zowel horizontaal als
verticaal geïntegreerd
Heeft sterke filmtraditie + exploiteert het cultureel/economisch kapitaal van die films ook
via andere kanalen (bv. Preparken)
Vlaams regeerakkoord September 2019
• Media
We versterken de Vlaamse identiteit via een extra investering in het Vlaams
Audiovisueel Fonds (VAF) voor audiovisuele creaties.
Heel sterk verband tussen media & film (vormt onderdeel van media)
Link Vlaamse identiteit & media: beleid wil investeren in VAF om de (film)industrie
te ondersteunen
Vlaamse film doet ons nadenken over nationale identiteit en hoe we ons
definiëren als Vlaamse burger en wat Vlaamse cinema is en wat Belgische cinema is
• Cultuur
Cultuur zit in het DNA van de Vlaming. We hebben van vorige generaties een rijke
cultuur geërfd die ons vandaag inspireert en een venster op de wereld biedt. We
maken van Vlaanderen een sterke en zelfzekere natie waar Vlamingen en bezoekers
fier op zijn, met aandacht voor een rijke waaier aan culturele beleving. Cultuur is ook
erfgoed en vrijetijdsbeleving en zelfs internationale diplomatie. Vlaanderen kan pas
echt stralen als het ook cultureel straalt. De Vlaamse Meesters – uit heden en
verleden en in alle creatieve richtingen – moeten het uithangbord worden van de
grootsheid die Vlaanderen in zich heeft.
Op welke manier zal het medium film opgenomen worden in het verhaal van die
Vlaamse Meesters?
Vlaamse meesteressen?
• Onderwijs
Met een Canon van Vlaanderen, dynamisch en samengesteld door een
onafhankelijke en pluralistisch samengestelde wetenschappelijke commissie, gaan
we complexloos om met wie we zijn en waar we vandaan komen.
Zullen er Vlaamse films in dit canon zitten?
2
, MA Filmstudies en Visuele Cultuur
Als we over film spreken, spreken we automatisch over veel meer: maatschappij, politiek
(ideologie), economie, artistieke: culturele affiniteit
Alle verschillende niveaus komen aan bod
Adhv dit medium kan je een heel brede kijk krijgen op onze maatschappij, zowel
historisch als hedendaags
Hedendaagse ontwikkelingen kunnen we slechts begrijpen adhv geschiedenis
Het belang van film als medium
Marginaal:
• Dalend bioscoopbezoek
• Dalende productie
• Concurrentie ‘nieuwe’ media (die grotere plaats innemen in de filmbeleving)
• Illustratie:
- ‘Home cinema 1912’: eigenlijk manier waarop overgrote meerderheid vandaag
de dag film consumeert, in de thuiscontext, voor ons is dit normaal, film gaat
dus verder dan bioscoop
- Advertentiefoto studio
- Kinetoscope Edison
Door het historisch inzicht hebben we een beter inzicht op wat film vandaag is.
Centraal:
• Film= start van audiovisuele keten
- Films worden (tot voor kort) gelanceerd in de bioscoop als voorproefje
- Vrij recent want tot paar decennia geleden waren films uitsluitend in bioscoop
te zien
Pas met komst van film in jaren 50 is film zich gaan kunnen diversifiëren
- Aanbieden van kwaliteitsvolle film
• Archieven en catalogi
- Heel veel beeldmateriaal verzameld over de jaren heen schatten
- Hoe meer manieren er zijn om beeldmateriaal te verspreiden, hoe hoger de
nood/vraag aan kwaliteitsvolle producten die kunnen verspreid worden
- Film vormt daar een heel belangrijk onderdeel van
- Groote waarde van catalogi
• Synergie
- = samenvloeien van allerlei mediakanalen en vormen
- Film= commercieel product dat verspreid wordt via al deze kanalen
- Vermenging van verschillende discours: bv. Televisieserie die wordt uitgebracht
krijgt stempel van ‘bioscoopkwaliteit’
• Film als tijdbeeld
- Als we een historische film bekijken, leren we meer over de periode waarin die
film is gemaakt dan de historische periode waarover de film gaat
Hoe men dacht over die bepaalde historische periode in de periode van
productie
- We kunnen niet uitgaan van een ‘spiegeltheorie’ waarbij film een pure spiegel is
van de maatschappij, maar we kunnen ook niet uitgaan van ‘zware
effecttheorie’ waarbij een bepaalde film een enorm effect zou hebben op een
bepaalde maatschappij
3
, MA Filmstudies en Visuele Cultuur
• Eerste audiovisuele massamedium
- Als we de hedendaagse massamedia willen begrijpen dan moeten we het eerste
massamedium begrijpen
- Bv. Tijdens WOI waren markten van EU plots afgesloten voor films van de VS
(onderbreking economische stromen), kan je dit vergelijken met de dag van
vandaag?
Boycotten, opleggen van sancties of censuur voor bepaalde landen
• Productie, distributie, vertoning, representatie, beleving, regulering
- Industrie van filmproductie: hoe films worden gemaakt
- Distributie: hoe worden ze verspreid
- Vertoning: recenter
- Representatie: altijd aanwezig geweest, manier waarop films beeld weergeven
- Beleving: ervaring als kijker, wordt vaak vergeten in filmhistorisch onderzoek
- Regulering
Niet al deze onderdelen worden besproken in filmhistorisch onderzoek
• Technologie, esthetiek, cultuur, economie
• Het belang van filmgeschiedenis om onze om hedendaagse multimediale
maatschappij te begrijpen
• Mediabeleid, industrie en identiteit
Vinden wij als burgers of de OH film iets waardevol om te ondersteunen?
≠e modellen: VS: geen OH steun, private initiatieven <> EU: wel OH steun
Definitie(s) van film
• Drager/ technologie
- Pellicule (nitraat/tri-acetaat) 8, 9.5, 16, 35, 70 mm
Nitraat= heel brandbaar, tri-acetaat is veel minder gevaarlijk
- Televisie (golven)
- Videocassette (magnetisch, analoog)
Einde van cinema?
Juist niet, net impuls aan filmcultuur
- DVD, computer, USB-stick (digitaal)/ restauratie?
Tegenwoordig alles digitaal: van opname tot post-productie tot vertoning
• Vorm, inhoud en betekenis/ esthetiek
- Formats & genres: animatie/ live action / …
Film is cultureel & artistiek gegeven dat omgezet wordt in een commercieel
gegeven
genres zijn enerzijds esthetiek/inhoudelijke/narratieve/… categoriëen
genre is een ambigue begrip
elk begrip dat we gebruiken bij het categoriseren van film kunnen we ook
problematiseren binnen de filmwetenschap
• Filmcultuur/ vertoningscontext/ kanalen
- Bioscoop (analoog/digitaal), huiskamer, PC, tablet, smartphone
Film evolueert ook met een nieuwe vorm/ kanaal
Kennis over de geschiedenis zorgt ervoor dat je deze evolutie beter kan
plaatsen en welke evoluties belangrijk zijn
Jongeren kijken veel bewegende beelden op hun smartphone maar geen
film, wel op pc
4
Geschiedenis en esthetiek van de film
Inhoudsopgave
INTRO ........................................................................................................................................................ 2
HOOFDSTUK 1: PRE-CINEMA, VROEGE CINEMA (COOK PP. 3-23) .................................................................. 8
HOOFDSTUK 2: INTERNATIONALE EXPANSIE VAN DE FILM, 1907-1918 (COOK PP. 25-43) ............................. 14
HOOFDSTUK 3: GRIFFITH EN DE ONTWIKKELING VAN DE NARRATIEVE FILM (COOK PP. 51-85) .................... 20
HOOFDSTUK 4: DE DUITSE FILM IN DE WEIMAR-PERIODE, 1919-1929 (P71-87) ........................................... 26
HOOFDSTUK 5: DE STILLE SOVJETFILM EN DE MONTAGETHEORIE (P. 89-115) .............................................. 32
HOOFDSTUK 6: HOLLYWOOD IN DE JAREN 1920 (P.119-142) ...................................................................... 40
HOOFDSTUK 7: DE KOMST VAN KLEUR EN GELUID (P. 151-174) .................................................................. 46
HOOFSTUK 8: DE GELUIDSFILM HET AMERIKAANSE STUDIOSYSTEEM (P.179-221) ....................................... 50
HOOFSTUK 9: DE EUROPESE FILM IN DE JAREN 1930 (P. 223-245) ............................................................... 55
HOOFDSTUK 10: ORSON WELLES EN DE MODERNE GELUIDSFILM (P.251-267) ............................................. 61
HOOFDSTUK 11 (DEEL 1): OORLOG EN NAOORLOGSE CINEMA IN ITALIË (P.275-285) ................................... 63
HOOFDSTUK 11 (DEEL 2): DE AMERIKAANSE FILM TIJDENS EN NA WOII, 1940-1951 (P.285-300) .................. 67
HOOFDSTUK 12: HOLLYWOOD 1952-1965 (P. 303-335)............................................................................... 73
HOOFDSTUK 13: NOUVELLE VAGUE (P. 339-384) ........................................................................................ 79
EXAMEN .................................................................................................................................................. 86
1
, MA Filmstudies en Visuele Cultuur
INTRO
Doelstellingen
• Kennis over ontwikkelingen en stromingen
• Inzicht in fasen, evoluties, functies, context
• Analyse, vergelijking, toepassing
Hoe zijn historische fenomenen te vergelijken of niet?
Zelf toepassen van concepten op historische gebeurtenis
Film en filmgeschiedschrijving
Vb. artikel Fox & Disney: je kan dit enkel begrijpen als je mee bent de geschiedenis van
Hollywood
Je kan deze bijna helemaal beschrijven adhv een groot bedrijf als Fox
Disney= goed voorbeeld van een diversifiërend mediabedrijf, is zowel horizontaal als
verticaal geïntegreerd
Heeft sterke filmtraditie + exploiteert het cultureel/economisch kapitaal van die films ook
via andere kanalen (bv. Preparken)
Vlaams regeerakkoord September 2019
• Media
We versterken de Vlaamse identiteit via een extra investering in het Vlaams
Audiovisueel Fonds (VAF) voor audiovisuele creaties.
Heel sterk verband tussen media & film (vormt onderdeel van media)
Link Vlaamse identiteit & media: beleid wil investeren in VAF om de (film)industrie
te ondersteunen
Vlaamse film doet ons nadenken over nationale identiteit en hoe we ons
definiëren als Vlaamse burger en wat Vlaamse cinema is en wat Belgische cinema is
• Cultuur
Cultuur zit in het DNA van de Vlaming. We hebben van vorige generaties een rijke
cultuur geërfd die ons vandaag inspireert en een venster op de wereld biedt. We
maken van Vlaanderen een sterke en zelfzekere natie waar Vlamingen en bezoekers
fier op zijn, met aandacht voor een rijke waaier aan culturele beleving. Cultuur is ook
erfgoed en vrijetijdsbeleving en zelfs internationale diplomatie. Vlaanderen kan pas
echt stralen als het ook cultureel straalt. De Vlaamse Meesters – uit heden en
verleden en in alle creatieve richtingen – moeten het uithangbord worden van de
grootsheid die Vlaanderen in zich heeft.
Op welke manier zal het medium film opgenomen worden in het verhaal van die
Vlaamse Meesters?
Vlaamse meesteressen?
• Onderwijs
Met een Canon van Vlaanderen, dynamisch en samengesteld door een
onafhankelijke en pluralistisch samengestelde wetenschappelijke commissie, gaan
we complexloos om met wie we zijn en waar we vandaan komen.
Zullen er Vlaamse films in dit canon zitten?
2
, MA Filmstudies en Visuele Cultuur
Als we over film spreken, spreken we automatisch over veel meer: maatschappij, politiek
(ideologie), economie, artistieke: culturele affiniteit
Alle verschillende niveaus komen aan bod
Adhv dit medium kan je een heel brede kijk krijgen op onze maatschappij, zowel
historisch als hedendaags
Hedendaagse ontwikkelingen kunnen we slechts begrijpen adhv geschiedenis
Het belang van film als medium
Marginaal:
• Dalend bioscoopbezoek
• Dalende productie
• Concurrentie ‘nieuwe’ media (die grotere plaats innemen in de filmbeleving)
• Illustratie:
- ‘Home cinema 1912’: eigenlijk manier waarop overgrote meerderheid vandaag
de dag film consumeert, in de thuiscontext, voor ons is dit normaal, film gaat
dus verder dan bioscoop
- Advertentiefoto studio
- Kinetoscope Edison
Door het historisch inzicht hebben we een beter inzicht op wat film vandaag is.
Centraal:
• Film= start van audiovisuele keten
- Films worden (tot voor kort) gelanceerd in de bioscoop als voorproefje
- Vrij recent want tot paar decennia geleden waren films uitsluitend in bioscoop
te zien
Pas met komst van film in jaren 50 is film zich gaan kunnen diversifiëren
- Aanbieden van kwaliteitsvolle film
• Archieven en catalogi
- Heel veel beeldmateriaal verzameld over de jaren heen schatten
- Hoe meer manieren er zijn om beeldmateriaal te verspreiden, hoe hoger de
nood/vraag aan kwaliteitsvolle producten die kunnen verspreid worden
- Film vormt daar een heel belangrijk onderdeel van
- Groote waarde van catalogi
• Synergie
- = samenvloeien van allerlei mediakanalen en vormen
- Film= commercieel product dat verspreid wordt via al deze kanalen
- Vermenging van verschillende discours: bv. Televisieserie die wordt uitgebracht
krijgt stempel van ‘bioscoopkwaliteit’
• Film als tijdbeeld
- Als we een historische film bekijken, leren we meer over de periode waarin die
film is gemaakt dan de historische periode waarover de film gaat
Hoe men dacht over die bepaalde historische periode in de periode van
productie
- We kunnen niet uitgaan van een ‘spiegeltheorie’ waarbij film een pure spiegel is
van de maatschappij, maar we kunnen ook niet uitgaan van ‘zware
effecttheorie’ waarbij een bepaalde film een enorm effect zou hebben op een
bepaalde maatschappij
3
, MA Filmstudies en Visuele Cultuur
• Eerste audiovisuele massamedium
- Als we de hedendaagse massamedia willen begrijpen dan moeten we het eerste
massamedium begrijpen
- Bv. Tijdens WOI waren markten van EU plots afgesloten voor films van de VS
(onderbreking economische stromen), kan je dit vergelijken met de dag van
vandaag?
Boycotten, opleggen van sancties of censuur voor bepaalde landen
• Productie, distributie, vertoning, representatie, beleving, regulering
- Industrie van filmproductie: hoe films worden gemaakt
- Distributie: hoe worden ze verspreid
- Vertoning: recenter
- Representatie: altijd aanwezig geweest, manier waarop films beeld weergeven
- Beleving: ervaring als kijker, wordt vaak vergeten in filmhistorisch onderzoek
- Regulering
Niet al deze onderdelen worden besproken in filmhistorisch onderzoek
• Technologie, esthetiek, cultuur, economie
• Het belang van filmgeschiedenis om onze om hedendaagse multimediale
maatschappij te begrijpen
• Mediabeleid, industrie en identiteit
Vinden wij als burgers of de OH film iets waardevol om te ondersteunen?
≠e modellen: VS: geen OH steun, private initiatieven <> EU: wel OH steun
Definitie(s) van film
• Drager/ technologie
- Pellicule (nitraat/tri-acetaat) 8, 9.5, 16, 35, 70 mm
Nitraat= heel brandbaar, tri-acetaat is veel minder gevaarlijk
- Televisie (golven)
- Videocassette (magnetisch, analoog)
Einde van cinema?
Juist niet, net impuls aan filmcultuur
- DVD, computer, USB-stick (digitaal)/ restauratie?
Tegenwoordig alles digitaal: van opname tot post-productie tot vertoning
• Vorm, inhoud en betekenis/ esthetiek
- Formats & genres: animatie/ live action / …
Film is cultureel & artistiek gegeven dat omgezet wordt in een commercieel
gegeven
genres zijn enerzijds esthetiek/inhoudelijke/narratieve/… categoriëen
genre is een ambigue begrip
elk begrip dat we gebruiken bij het categoriseren van film kunnen we ook
problematiseren binnen de filmwetenschap
• Filmcultuur/ vertoningscontext/ kanalen
- Bioscoop (analoog/digitaal), huiskamer, PC, tablet, smartphone
Film evolueert ook met een nieuwe vorm/ kanaal
Kennis over de geschiedenis zorgt ervoor dat je deze evolutie beter kan
plaatsen en welke evoluties belangrijk zijn
Jongeren kijken veel bewegende beelden op hun smartphone maar geen
film, wel op pc
4
