2021-2022 PARASITAIRE ZIEKTEN
BIJ HET RUND
Prof. Edwin Claerebout
Nicolas De Meulemeester
DIERGENEESKUNDE MASTER 1
,Belangrijkste parasieten bij runderen:
Maagdarmstelsel:
• Cryptosporidium
• Giardia
• Eimeria
• Strongyliden (Ostertagia, Cooperia,…)
• Moniezia
• Paramphistomum
Lever:
• Fasciola hepatica
Longen:
• Dictyocaulus viviparus
Genitaalstelsel:
• Neospora caninum
• Tritrichomonas foetus
Bloed:
• Babesia spp.
Huid:
• Schurft
• Luizen
• Vliegen
• Hypoderma
• Besnoitia
, RUND:
MAAG-DARM PROTOZOA
Intermezzo maagdarmparasieten:
Het is belangrijk om bij maag-darmparasieten een onderscheid te maken tussen runderen op stal en
runderen op de weide!
Sommige parasieten (zoals maag-darm wormen) hebben een heel belangrijk deel van de levenscyclus
die op het gras plaatsvindt (ontwikkeling van eieren tot larve en verspreiden van larven).
Je ziet dus geen maag-darm-worm infecties bij opgestalde dieren die nog nooit naar buiten zijn
geweest, maar protozoaire infecties kunnen wel!
Maagdarm-parasieten op stal:
→ Cryptosporidium!
→ Giardia
→ Eimeria!
Maagdarm-parasieten op de weide:
→ Maagdarm-nematoden!
→ Moniezia
→ Paraphistomum
Oorzaken van kalverdiarree (op stal):
→ Kalf jonger dan 1 maand (dan nog individuele huisvesting):
• Cryptosporidium parvum (belangrijkste infectieuze oorzaak!)
• Rotavirus
• Coronavirus
• Escherichia coli (F5)
→ Kalf ouder dan 1 maand (vanaf dan in groep):
• Giardia
• Eimeria spp.
• Bovine virale diarree
• Salmonella
• Clostridium
1
,Cryptosporidium:
Epidemiologie:
− Enkel kalveren jonger dan 1 maand hebben klinische symptomen! (nooit bij oudere dieren!)
− Cryptosporidium parvum (enigste klinisch relevante soort):
• Komt het meeste voor bij de ongespeende kalveren
• Veroorzaakt kalverdiarree en is een zoönose!
− Levenscyclus:
• Orale opname van fecaal uitgescheiden oöcysten (slechts klein aantal oöcysten is nodig)
• Uit oöcyste komen 4 sporozoïeten die in darmepitheelcel aan shizogonie doen
• Uit shizont ontstaan merozoïeten die kunnen differentiëren tot micro-/macrogameet
• Seksuele voortplanting met vorming oöcyste die binnen de gastheer nog sporuleren
• Oöcysten worden fecaal uitgescheiden (106 OPG) en zijn onmiddellijk infectieus!
− Heel snelle levenscyclus! (prepatante periode = 2-5 dagen)
− Oöcysten zijn met heel veel, onmiddellijk infectieus en zijn zeer resistent in de omgeving
2
,− Koe bouwt wel immuniteit op tegen C. parvum, maar deze is nooit volledig waardoor er wel
nog steeds een lage uitscheiding is van oöcysten en zo zal het kalf zich besmetten!
− Overdracht:
• Directe overdracht:
→ Koe kalf (peri-parturient rise)
→ Kalf kalf
→ Kalf mens (zoönose!) en andere zoogdieren
• Indirecte overdracht:
→ Besmet water of voedsel
→ Besmette omgeving (belangrijkste manier van overdracht!)
− Komt op heel veel bedrijven voor!
− Elk kalf op een besmet bedrijf raakt besmet!
(Is niet perse een probleem: als de infectiedruk laag genoeg is kunnen er geen problemen
ontstaan en zal het kalf immuniteit opbouwen)
− Cryptosporidium parvum is de belangrijkste infectieuze oorzaak van kalverdiarree!
− Ei-uitscheiding piekt op een leeftijd van ong. 2 weken
− Kalf blijft wel nog besmet, maar op een heel licht, subklinisch niveau waar ze niet ziek van zijn
3
,Pathogenese + symptomen:
− Cryptosporidium ontwikkelt zich vooral thv caudale deel van de dunne darm (ileum)
− Vernietigd darmepitheelcellen (doordat de parasiet intracellulair vermenigvuldigd):
• Verkleining van de (micro)villi
• Verminderde activiteit van de intracellulaire enzymen en enzymen thv de microvilli
• Verminderde absorptie en secretie
• Diarree! (enkel bij zware infectiedruk, anders subklinisch)
− Diarree is afhankelijk van:
• Leeftijd (meest kwetsbaar bij 1-2 weken)
• Infectiedruk (hangt puur af van hygiëne!)
• Immuunstatus (goede en voldoende colostrum binnen de 24-48 uur!)
• Menginfecties
− Symptomen zullen enkel zichtbaar zijn bij hoge infectiedruk!
• Diarree! (dag 3-15)
→ Kan variëren van pasteus tot waterig
→ Wit tot geel-groen (meestal bleke diarree)
• Dehydratatie
• Verminderde groei
• Sterfte in slechte gevallen (enkel bij menginfecties!)
− Dus: bleke diarree die spuitend of slap is bij kalfjes van 1 à 2 weken oud → CRYPTO!!
4
,Diagnose:
− Adhv. anamnese en klinische tekens kunnen we een vermoedelijke diagnose opstellen.
Beter nu nog niet behandelen en labo-onderzoek afwachten om zeker te zijn!
• Zo weinig mogelijk onnodig geneesmiddelengebruik
• Behandelingen zijn duur
− De laboratoriumdiagnose is de bevestiging!
− Nu weten we met grote zekerheid waar we tegen moeten gaan behandelen.
− Aantonen van oöcysten in de mest:
• Heel makkelijk want er worden miljoenen oöcysten
uitgescheiden op hetzelfde tijdstip van de diarree!
• Microscopisch onderzoek na kleuring
− Aantonen van antigenen (geen antilichamen!) in de mest:
• ELISA
• Imuunfluorescentie (IFT)
• Immuunchromatografie (dip-stick)
→ Is een soort ELISA op een papiertje
→ Beetje mest mengen met detectievloeistof en staafje erin steken
→ 1 streepje = negatief en 2 streepjes = positief
→ Voordeel: heel gebruiksvriendelijk en makkelijk op het bedrijf zelf te gebruiken
→ Nadeel: je kan enkel C. parvum aantonen (vaak zijn er menginfecties)
Dus: zoeken naar antigenen van de parasiet zelf en niet naar antilichamen van het kalf tegen C. parvum
Antigendetectie is meestal beter dan antilichaamdetectie:
- Immuniteitsopbouw duurt te lang (de accute diarree is al gedaan tegen dat de AS gevormd zijn)
- AS blijven lang aanwezig (lang na de ziekte/behandeling) (de parasiet zelf is weg maar AS niet)
− Post-mortem histologie:
• Aantonen van de parasieten zelf (geen routine want kalf sterft meestal niet)
5
, Behandeling:
− Zieke kalveren:
• Isoleren
• Behandelen met Halofuginone-lactaat:
→ Enige product dat geregistreerd is
→ Per oraal toegediend
→ Moet 7 dagen na elkaar gegeven worden
→ Elimineert de parasiet niet, maar:
▪ De piek van oöcysten-uitscheiding wordt uitgesteld
▪ Verminderde intensiteit van oöcysten-uitscheiding
▪ Minder diarree
▪ Immuniteitsopbouw mogelijk
• Ondersteunende behandeling met elektrolyten
− Alle in-contact kalveren behandelen met halofuginone
(Kalveren die dichtbij staan moeten ook behandeld worden, ook al is er geen fysiek contact!)
− Alle nieuwgeboren kalveren preventief behandelen met halofuginone
− Omgeving behandelen = stal reinigen!
(Hygiënische maatregelen zijn super belangrijk en moeten altijd vermeld worden op examen!!)
• Grondig reinigen (en laten drogen)
• Hitte: stoomreiniger (na fysieke reiniging)
• Ontsmettingsmiddelen (minder essentieel)
→ Ammoniumhydroxide
→ Waterstofperoxide
Preventie:
− Colostrum:
• Zo rap mogelijk na de geboorte voldoende colostrum van goede kwaliteit opnemen
− Huisvesting kalveropfok:
• Schone huisvesting, liefst individueel
• Buiten beter dan binnen
• Eigen drinkemmer voor elk kalf
• Andere infecties vermijden
6
BIJ HET RUND
Prof. Edwin Claerebout
Nicolas De Meulemeester
DIERGENEESKUNDE MASTER 1
,Belangrijkste parasieten bij runderen:
Maagdarmstelsel:
• Cryptosporidium
• Giardia
• Eimeria
• Strongyliden (Ostertagia, Cooperia,…)
• Moniezia
• Paramphistomum
Lever:
• Fasciola hepatica
Longen:
• Dictyocaulus viviparus
Genitaalstelsel:
• Neospora caninum
• Tritrichomonas foetus
Bloed:
• Babesia spp.
Huid:
• Schurft
• Luizen
• Vliegen
• Hypoderma
• Besnoitia
, RUND:
MAAG-DARM PROTOZOA
Intermezzo maagdarmparasieten:
Het is belangrijk om bij maag-darmparasieten een onderscheid te maken tussen runderen op stal en
runderen op de weide!
Sommige parasieten (zoals maag-darm wormen) hebben een heel belangrijk deel van de levenscyclus
die op het gras plaatsvindt (ontwikkeling van eieren tot larve en verspreiden van larven).
Je ziet dus geen maag-darm-worm infecties bij opgestalde dieren die nog nooit naar buiten zijn
geweest, maar protozoaire infecties kunnen wel!
Maagdarm-parasieten op stal:
→ Cryptosporidium!
→ Giardia
→ Eimeria!
Maagdarm-parasieten op de weide:
→ Maagdarm-nematoden!
→ Moniezia
→ Paraphistomum
Oorzaken van kalverdiarree (op stal):
→ Kalf jonger dan 1 maand (dan nog individuele huisvesting):
• Cryptosporidium parvum (belangrijkste infectieuze oorzaak!)
• Rotavirus
• Coronavirus
• Escherichia coli (F5)
→ Kalf ouder dan 1 maand (vanaf dan in groep):
• Giardia
• Eimeria spp.
• Bovine virale diarree
• Salmonella
• Clostridium
1
,Cryptosporidium:
Epidemiologie:
− Enkel kalveren jonger dan 1 maand hebben klinische symptomen! (nooit bij oudere dieren!)
− Cryptosporidium parvum (enigste klinisch relevante soort):
• Komt het meeste voor bij de ongespeende kalveren
• Veroorzaakt kalverdiarree en is een zoönose!
− Levenscyclus:
• Orale opname van fecaal uitgescheiden oöcysten (slechts klein aantal oöcysten is nodig)
• Uit oöcyste komen 4 sporozoïeten die in darmepitheelcel aan shizogonie doen
• Uit shizont ontstaan merozoïeten die kunnen differentiëren tot micro-/macrogameet
• Seksuele voortplanting met vorming oöcyste die binnen de gastheer nog sporuleren
• Oöcysten worden fecaal uitgescheiden (106 OPG) en zijn onmiddellijk infectieus!
− Heel snelle levenscyclus! (prepatante periode = 2-5 dagen)
− Oöcysten zijn met heel veel, onmiddellijk infectieus en zijn zeer resistent in de omgeving
2
,− Koe bouwt wel immuniteit op tegen C. parvum, maar deze is nooit volledig waardoor er wel
nog steeds een lage uitscheiding is van oöcysten en zo zal het kalf zich besmetten!
− Overdracht:
• Directe overdracht:
→ Koe kalf (peri-parturient rise)
→ Kalf kalf
→ Kalf mens (zoönose!) en andere zoogdieren
• Indirecte overdracht:
→ Besmet water of voedsel
→ Besmette omgeving (belangrijkste manier van overdracht!)
− Komt op heel veel bedrijven voor!
− Elk kalf op een besmet bedrijf raakt besmet!
(Is niet perse een probleem: als de infectiedruk laag genoeg is kunnen er geen problemen
ontstaan en zal het kalf immuniteit opbouwen)
− Cryptosporidium parvum is de belangrijkste infectieuze oorzaak van kalverdiarree!
− Ei-uitscheiding piekt op een leeftijd van ong. 2 weken
− Kalf blijft wel nog besmet, maar op een heel licht, subklinisch niveau waar ze niet ziek van zijn
3
,Pathogenese + symptomen:
− Cryptosporidium ontwikkelt zich vooral thv caudale deel van de dunne darm (ileum)
− Vernietigd darmepitheelcellen (doordat de parasiet intracellulair vermenigvuldigd):
• Verkleining van de (micro)villi
• Verminderde activiteit van de intracellulaire enzymen en enzymen thv de microvilli
• Verminderde absorptie en secretie
• Diarree! (enkel bij zware infectiedruk, anders subklinisch)
− Diarree is afhankelijk van:
• Leeftijd (meest kwetsbaar bij 1-2 weken)
• Infectiedruk (hangt puur af van hygiëne!)
• Immuunstatus (goede en voldoende colostrum binnen de 24-48 uur!)
• Menginfecties
− Symptomen zullen enkel zichtbaar zijn bij hoge infectiedruk!
• Diarree! (dag 3-15)
→ Kan variëren van pasteus tot waterig
→ Wit tot geel-groen (meestal bleke diarree)
• Dehydratatie
• Verminderde groei
• Sterfte in slechte gevallen (enkel bij menginfecties!)
− Dus: bleke diarree die spuitend of slap is bij kalfjes van 1 à 2 weken oud → CRYPTO!!
4
,Diagnose:
− Adhv. anamnese en klinische tekens kunnen we een vermoedelijke diagnose opstellen.
Beter nu nog niet behandelen en labo-onderzoek afwachten om zeker te zijn!
• Zo weinig mogelijk onnodig geneesmiddelengebruik
• Behandelingen zijn duur
− De laboratoriumdiagnose is de bevestiging!
− Nu weten we met grote zekerheid waar we tegen moeten gaan behandelen.
− Aantonen van oöcysten in de mest:
• Heel makkelijk want er worden miljoenen oöcysten
uitgescheiden op hetzelfde tijdstip van de diarree!
• Microscopisch onderzoek na kleuring
− Aantonen van antigenen (geen antilichamen!) in de mest:
• ELISA
• Imuunfluorescentie (IFT)
• Immuunchromatografie (dip-stick)
→ Is een soort ELISA op een papiertje
→ Beetje mest mengen met detectievloeistof en staafje erin steken
→ 1 streepje = negatief en 2 streepjes = positief
→ Voordeel: heel gebruiksvriendelijk en makkelijk op het bedrijf zelf te gebruiken
→ Nadeel: je kan enkel C. parvum aantonen (vaak zijn er menginfecties)
Dus: zoeken naar antigenen van de parasiet zelf en niet naar antilichamen van het kalf tegen C. parvum
Antigendetectie is meestal beter dan antilichaamdetectie:
- Immuniteitsopbouw duurt te lang (de accute diarree is al gedaan tegen dat de AS gevormd zijn)
- AS blijven lang aanwezig (lang na de ziekte/behandeling) (de parasiet zelf is weg maar AS niet)
− Post-mortem histologie:
• Aantonen van de parasieten zelf (geen routine want kalf sterft meestal niet)
5
, Behandeling:
− Zieke kalveren:
• Isoleren
• Behandelen met Halofuginone-lactaat:
→ Enige product dat geregistreerd is
→ Per oraal toegediend
→ Moet 7 dagen na elkaar gegeven worden
→ Elimineert de parasiet niet, maar:
▪ De piek van oöcysten-uitscheiding wordt uitgesteld
▪ Verminderde intensiteit van oöcysten-uitscheiding
▪ Minder diarree
▪ Immuniteitsopbouw mogelijk
• Ondersteunende behandeling met elektrolyten
− Alle in-contact kalveren behandelen met halofuginone
(Kalveren die dichtbij staan moeten ook behandeld worden, ook al is er geen fysiek contact!)
− Alle nieuwgeboren kalveren preventief behandelen met halofuginone
− Omgeving behandelen = stal reinigen!
(Hygiënische maatregelen zijn super belangrijk en moeten altijd vermeld worden op examen!!)
• Grondig reinigen (en laten drogen)
• Hitte: stoomreiniger (na fysieke reiniging)
• Ontsmettingsmiddelen (minder essentieel)
→ Ammoniumhydroxide
→ Waterstofperoxide
Preventie:
− Colostrum:
• Zo rap mogelijk na de geboorte voldoende colostrum van goede kwaliteit opnemen
− Huisvesting kalveropfok:
• Schone huisvesting, liefst individueel
• Buiten beter dan binnen
• Eigen drinkemmer voor elk kalf
• Andere infecties vermijden
6
