EBD3: Dieetleer 3 theorie
Ondervoeding, nutritional assessment en nutritional support
1. Ondervoeding
= aandoening die wordt veroorzaakt door een verminderde inname of opname van voeding met als gevolg een
veranderde lichaamssamenstelling (verminderde vetvrije massa) en lichaamscelmassa. Dit resulteert in een
afname van het fysiek en mentaal functioneren en een slechtere klinische uitkomst.
o Ongewenst gewichtsverlies e
M
fl
in
ti
a
ltm
cd ks-Sp
rfu
Nfb o
b
g
T
G
o Lage BMI
o Verminderde of inadequate voedselinname (<50%)
o Verlies van spiermassa
o Ziekte of inflammatie
o Maldigestie/malabsorptie
DoMAP
Oorzaken: fysiek – sociaal – psychologisch – medisch
ManuEL
o Verterings- en resorptiestoornissen (pancreatitis)
o Verlies aan voedingsstoffen (decubitus, brandwonden)
o Sterk verhoogde behoefte aan energie en voedingsstoffen
(zwangerschap, oncologie, muco)
o Ongewenst gewichtsverlies
1. Acute ondervoeding lichaamseigen eiwitten afbreken
= niet primair maar bij ernstige ziekte door fysieke stress (bv. inflammatie, GB)
o Infectie wordt bestreden
o Weefselherstel
o Basaalmetabolisme is verhoogd
o Reserves worden aangesproken ipv gespaard
2. Chronische ondervoeding langdurige geringe aanbreng van En en E
= lange tijd onvoldoende voedselopname (bv. hongerstaking, AN, langdurige chronische ziekte,
ouderen, kanker)
Mechanismen: ketoacidose door vetverbranding als gevolg van tekort aan KH
o Hersencellen verbranden ketonen
o Beperkte gluconeogenese/beperkte eiwitafbraak
o Verlagen basaalmetabolisme (minder spiermassa, minder energie voor vertering,
warmteverlies via de huid beperkt door vasoconstrictie)
o Sparen van opgebouwde reserve
Gevolgen: extreme vermagering, spierzwakte, extreme vermoeidheid en apathie (gelatenheid)
, 3. Mengvorm
= chronische ondervoede patiënten waarbij ten gevolge van acute ziekte/ingreep een zeer ernstige
katabole toestand zal optreden
Cachexie = ziekte, verlies skeletspiermassa met minder functioneren als gevolg
“niet alle ondervoede patiënten zijn cachectisch maar alle cachectische patiënten hebben te kampen
met ondervoeding”
Sarcopenie = spierziekte, veroorzaakt door ongunstige spierveranderingen die zich gedurende alle levensfasen
voordoen (vaak bij volwassenen van oudere leeftijd), geïdentificeerd door een lage spierkracht en bevestigd
door een lage spiermassa en spierkwaliteit en door een laag functioneren
Primair: leeftijdsgeassocieerd (frailty)
Secundair: invloed van ziekte (inflammatie/insulineresistentie), malnutritie en mobiliteit (cachexie)
Sarcopene obesitas: toename van vetmassa maar verlies aan spiermassa bv. vrouwen met
borstkanker
Wasting: verlies van spier- en vetmassa (AN, verlies van gewicht door verwaarlozing, hongerstaking,
eenzaamheid, alcoholisme) door ernstig tekort aan voeding
Frailty = leeftijdsgerelateerde fysiologische kwetsbaarheid die ontstaat uit een verstoorde homeostatische
reserve en een verminderd vermogen om weerstand te bieden aan belasting zoals stress door trauma of ziekte.
Criteria:
o Gewichtsverlies
o Vermoeidheid/uitputting
o Lichamelijke inactiviteit
o Traag reactievermogen
o Verminderde knijpkracht
Micronutriënten-
Ondervoeding Sarcopenie/frailty Overgewicht/obesitas Refeeding syndroom
afwijkingen
Ziekte gerelateerd met Ziekte gerelateerd,
Zonder ziekte
inflammatie zonder inflammatie
Socio-economische of
Acute ziekte Chronische ziekte Honger gerelateerd
psychische factoren
Cachexie
,
, Ondervoeding kinderen:
groeicurves SD geeft aan hoe groot de normale groei is bij de meerderheid van de kinderen (95%)
‘target height range’ = streeflengte berekenen op basis van de erfelijke component (alleen bij chronisch)
vanaf 18 jaar: BMI
Gevolgen ondervoeding:
o Verminderde conditie
o Minder wondgenezing, meer decubitus
o Minder functionaliteit
o Meer complicaties en infecties
o Hogere opnameduur, hogere kosten
o Minder levenskwaliteit
o Hogere sterftekans
2. Nutritional assessment
1) SCREENING OP ONDERVOEDING ALS VOORBEREIDING OP NA
Ziekenhuizen:
NRS 2002 (Nutritional Risk Screening):
Stap 1: opsporing ondervoeding
o BMI
o Gewichtsverlies
o Verminderde voedselinname
o Ziekte
Stap 2: evaluatie voedingstoestand/risico ondervoeding
o Graad van gewichtsverlies
o Graad van ziekte
MUST (Malnutrition Universal Screening Tool)
o % ongewenst gewichtsverlies
o BMI
o Aan- of afwezigheid van acute aandoening/voedselinname
SNAQ (Short Nutritional Assessment Questionnaire)
o Gewichtsverlies
o Eetlust
o Drinkvoeding/sondevoeding
NUTRIC score (Nutrition Risk in Critically ill)
Ambulante setting:
SNAQ65+ (Short Nutritional Assessment Questionnaire 65+)
o Geen BMI maar bovenarmomtrek
Ondervoeding, nutritional assessment en nutritional support
1. Ondervoeding
= aandoening die wordt veroorzaakt door een verminderde inname of opname van voeding met als gevolg een
veranderde lichaamssamenstelling (verminderde vetvrije massa) en lichaamscelmassa. Dit resulteert in een
afname van het fysiek en mentaal functioneren en een slechtere klinische uitkomst.
o Ongewenst gewichtsverlies e
M
fl
in
ti
a
ltm
cd ks-Sp
rfu
Nfb o
b
g
T
G
o Lage BMI
o Verminderde of inadequate voedselinname (<50%)
o Verlies van spiermassa
o Ziekte of inflammatie
o Maldigestie/malabsorptie
DoMAP
Oorzaken: fysiek – sociaal – psychologisch – medisch
ManuEL
o Verterings- en resorptiestoornissen (pancreatitis)
o Verlies aan voedingsstoffen (decubitus, brandwonden)
o Sterk verhoogde behoefte aan energie en voedingsstoffen
(zwangerschap, oncologie, muco)
o Ongewenst gewichtsverlies
1. Acute ondervoeding lichaamseigen eiwitten afbreken
= niet primair maar bij ernstige ziekte door fysieke stress (bv. inflammatie, GB)
o Infectie wordt bestreden
o Weefselherstel
o Basaalmetabolisme is verhoogd
o Reserves worden aangesproken ipv gespaard
2. Chronische ondervoeding langdurige geringe aanbreng van En en E
= lange tijd onvoldoende voedselopname (bv. hongerstaking, AN, langdurige chronische ziekte,
ouderen, kanker)
Mechanismen: ketoacidose door vetverbranding als gevolg van tekort aan KH
o Hersencellen verbranden ketonen
o Beperkte gluconeogenese/beperkte eiwitafbraak
o Verlagen basaalmetabolisme (minder spiermassa, minder energie voor vertering,
warmteverlies via de huid beperkt door vasoconstrictie)
o Sparen van opgebouwde reserve
Gevolgen: extreme vermagering, spierzwakte, extreme vermoeidheid en apathie (gelatenheid)
, 3. Mengvorm
= chronische ondervoede patiënten waarbij ten gevolge van acute ziekte/ingreep een zeer ernstige
katabole toestand zal optreden
Cachexie = ziekte, verlies skeletspiermassa met minder functioneren als gevolg
“niet alle ondervoede patiënten zijn cachectisch maar alle cachectische patiënten hebben te kampen
met ondervoeding”
Sarcopenie = spierziekte, veroorzaakt door ongunstige spierveranderingen die zich gedurende alle levensfasen
voordoen (vaak bij volwassenen van oudere leeftijd), geïdentificeerd door een lage spierkracht en bevestigd
door een lage spiermassa en spierkwaliteit en door een laag functioneren
Primair: leeftijdsgeassocieerd (frailty)
Secundair: invloed van ziekte (inflammatie/insulineresistentie), malnutritie en mobiliteit (cachexie)
Sarcopene obesitas: toename van vetmassa maar verlies aan spiermassa bv. vrouwen met
borstkanker
Wasting: verlies van spier- en vetmassa (AN, verlies van gewicht door verwaarlozing, hongerstaking,
eenzaamheid, alcoholisme) door ernstig tekort aan voeding
Frailty = leeftijdsgerelateerde fysiologische kwetsbaarheid die ontstaat uit een verstoorde homeostatische
reserve en een verminderd vermogen om weerstand te bieden aan belasting zoals stress door trauma of ziekte.
Criteria:
o Gewichtsverlies
o Vermoeidheid/uitputting
o Lichamelijke inactiviteit
o Traag reactievermogen
o Verminderde knijpkracht
Micronutriënten-
Ondervoeding Sarcopenie/frailty Overgewicht/obesitas Refeeding syndroom
afwijkingen
Ziekte gerelateerd met Ziekte gerelateerd,
Zonder ziekte
inflammatie zonder inflammatie
Socio-economische of
Acute ziekte Chronische ziekte Honger gerelateerd
psychische factoren
Cachexie
,
, Ondervoeding kinderen:
groeicurves SD geeft aan hoe groot de normale groei is bij de meerderheid van de kinderen (95%)
‘target height range’ = streeflengte berekenen op basis van de erfelijke component (alleen bij chronisch)
vanaf 18 jaar: BMI
Gevolgen ondervoeding:
o Verminderde conditie
o Minder wondgenezing, meer decubitus
o Minder functionaliteit
o Meer complicaties en infecties
o Hogere opnameduur, hogere kosten
o Minder levenskwaliteit
o Hogere sterftekans
2. Nutritional assessment
1) SCREENING OP ONDERVOEDING ALS VOORBEREIDING OP NA
Ziekenhuizen:
NRS 2002 (Nutritional Risk Screening):
Stap 1: opsporing ondervoeding
o BMI
o Gewichtsverlies
o Verminderde voedselinname
o Ziekte
Stap 2: evaluatie voedingstoestand/risico ondervoeding
o Graad van gewichtsverlies
o Graad van ziekte
MUST (Malnutrition Universal Screening Tool)
o % ongewenst gewichtsverlies
o BMI
o Aan- of afwezigheid van acute aandoening/voedselinname
SNAQ (Short Nutritional Assessment Questionnaire)
o Gewichtsverlies
o Eetlust
o Drinkvoeding/sondevoeding
NUTRIC score (Nutrition Risk in Critically ill)
Ambulante setting:
SNAQ65+ (Short Nutritional Assessment Questionnaire 65+)
o Geen BMI maar bovenarmomtrek
