Fysieke 3 Van Eupen I.
HOORCOLLEGE 1: DWARSLAESIE / RUGGENMERGLETSEL
DE SPINALE SHOCKFASE (SLAPPE VERLAMMING)
De 1e opname vindt plaats op de dienst IC van een algemeen of universitair zh.
Levensbedreigende complicaties uitgaande van longen en/of bloedsomloop zullen als 1 e
behandeld worden
Onderzoek of er fracturen zijn
Andere letsels worden ook onderzocht of behandeld.
De hoogte vh letsel wordt onderzoekt, alsook het compleet zijn vh letsel
Diagnose wordt gesteld
De fase kan 1 tot meerdere weken duren
Opname duur op IC kan variëren
o Vroeger 6 weken tot 3 maanden, met huidige chirugie wordt de patiËnt al vaak na 1 /
2 weken overgeplaatst naar de revalidatieafdeling
Tijdens deze periode van onderzoek en behandeling is het belangrijk verdere problemen zoveel
mogelijk te voorkomen. In deze fase is elke verlamming slap, geen reflexen, blaas is atoon en ook het
darmdefaecatiemechanisme is slap.
Het paramedische personeel heeft een belangrijke taak
Buiten de algemeen verzorgende taak vd verpleegkundige moet er aadnacht geschonken worden aan
preventie:
Positioneren vd pt in bed om contracturen te voorkomen (is een taak van elke paramedicus
die met de patiënt in contact komt verpleging, kine, ergo)
Bij de tetraplegische pt dient ook al in deze fase de hand gepositioneerd te worden (ergo).
Decubitis preventie: goede matras, wisselhoudingen, speciale bedden, regelmatige
controle...
Passieve mobilisaties ter voorkoming van contracturen, gewrichtsverstijvingen en diep
veneuze trombose (kine) eventueel aanleggen van voetpomp ter voorkoming van of ter
behandeling van D.V.T.
Ademhalingstherapie, vnl. bij tetraplegische patiënten (kinesitherapeut),
Er wordt door de verpleegkundige ook gestart met het sonderen; dikwijls wordt een
verblijfsonde aangebracht, bij voorkeur dient echter al in deze fase gestart te worden met
intermittente sondage. Dit vergemakkelijkt de training van de blaas in de revalidatieperiode.
Psychosociale aspecten opvolgen.
Ergotherapie
Alternating matras
Wisselhouding
Mobiliteit bl: positionering van handen en armen
Contact met pt en familie
Revalidatieprogramma toelichten
Belangrijke info bevragen, noden
Comfortabel liggen en bediening van zijn bel, handenvrij bellen en bediening van tv zijn zo
mogelijk gemaakt
Informeren naar woonst
1
, verloop van deze fase
Overleven is belangrijk zowel voor pt, familie ans behandelend personeel.
Als vitale functies gestabiliseerd zijn begint de pt zich mee rvragen te stellen over zijn
toekomst. Wees altijd eerlijk.
PRIMAIRE STOORNIS
wat?
= onderbreking ih ruggenmerg op spinaal niveau
Beschadiging vh ruggenmerg en/of de ih wervelkanaal verlopende zenuwwortels.
Continuïteitsonderbreking vd opstijgende en afdalende structuren
De besturing vd ruggenmergreflexen is weggevallen of de reflexen zelf zijn uitgevallen.
Onderscheid tussen dwarslaesie en para- en tetraplegie
Zijn beide neurologische syndromen
Tetra- paraplegie
Paraplegie: verlamming thv romp en benen
Tetraplegie: verlamming thv de armen, de romp en
de benen
Dwarslaesie
Is de paraplegie of tetraplegie een gevolg van een
beschadiging vh centrale zenuwstelsel thv het
ruggenmerg
o Bv cervicale dwarslaesie thv vd cervicale
wervelkolom en thoracaal 1
Kan ook het gevolg zijn van een perifere
zenuwaantasting
Oorzaken
Trauma (75%)
o Verkeers- en arbeids – sportongevallen, vallen, geweld, zelfmoorpoging
Niet traumatisch (25%)
o Vasculaire stoornis, ontsteking, tumoren,…
incidentie
1 à 2 personen/10 000 inwoners
prognose
Afh. Vd uitgebreidheid vh letsel
2
, Complete laesie is het letsel definitief en kan men wat de functionaliteit betreft een vrij
goede prognose hebben (rekening met hoogte van letsel)
Incomplete laisie: moeilijker te voorspellen
Meest voorkomende doodsoorzaken
Urinaire infecties
Ah moeilijkheden
Luchtweginfecties
Diep veneuze trombose
Cachexie (sterk verslechterde lichaamsgesteldheid met vermagering, spieratrofie, anemie,
bruingele verkleuring vd huid en algemene zwakte tgv chronische ziekten)
Levenskansen zijn sterk gestegen tov vroeger door betere preventieve maatregelen tegen
o Decubitus, diep veneuze trombosen,..
o Meet kennis
o Beter diagnose
Levenskansen zijn ook afhankelijk vd zelfdicipline vd patiënt
sociale prognose
Moeilijk te stellen
Zeer afhankelijk vd omgeving vd patiënt en het verwerkingsproces vd handicap
para- tetraplegie prognose
Levensverwachting van een parapleeg gelijk aan de levensverwachting van een gezond
persoon
Tetraplegie is levensverwachting 5 à 10 jaar korter.
classificatie
Een beschadiging vh ruggenmerg geeft als primaire stoornis
Motorische en sensibele uitval door uitval van opstijgende en afdalende banen ih
ruggenmerg en vegetatieve stoornis
motorische uitval
Actieve, willekeurige motoriek wordt aangestuurd via afdalende motorische systemen.
Bij onderbreking van de afdalende systemen wordt de spier niet bereikt: verlamming distaal
vd laesiehoogte
Het dwarslaisiebeeld wordt bepaald door de myelumbeschadiging (schade ih ruggenmerg) en
niet door het wervelkolomletsel
Bij een volwassen persoon corresponderen de ruggenmergsegmenten niet met het
wervellichaam.
o Een ruggenmergsegment is het stukje ruggenmerg tsn 2 uittredende zenuwwortels.
Een dwarslaesie wordt volgens internationale afspraken benoemd naar het laatste intactie
myelumsegment en dit zowel voor motorische als voor de sensibele kwaliteiten.
Beschadiging ih cervicale myelum en het eerste thoracale segment
Sprake van een stoornis van alle 4 de ledematen
Tetraplegie
3
, Beschadiging onder het niveau th1 of D1
Sprake van een stoornis in de romp en de oln
Paraplegie
Fracturen thv vd wervel L1 en lager
Geen sprake van myelumletsel, maar van een beschadiging vd cauda (equina)
Verlamming van het lwoer-motor neuron-type/slappe verlamming
sensibele uitval
Door de onderbreking ih ruggenmerg worden prikkels niet waargenomen kunnen via stijgende
banen cortex niet bereiken.
Onder het niveau vd dwarslaesie bestaat er een volledige uitval voor alle sensibele kwaliteiten
Aanraking
Pijn
Koude/Warmte
Proprioceptie
Deze sensibiliteitsstoornissen betekenen een belangrijke factor id handicap en
kunnen naast de primaire stoornis aanleiding geven tot secundaire stoornis als
Decubitus
Contracturen
Seksuele stoornis
Psychische stoornis
Bij dwarslaesie vaak gemengde beelden van sensibiliteitsstoornissen, omdat er vss strengen zijn die
beschadigd kunnen worden en omdat het laesieniveau aan de beide zijden vh ruggenmerg
verschillend kan zijn.
De vss sensibele segmenten worden getest via het dermatoomschema. Dit draagt bij tot een
volledige diagnose: het benoemen van een dwarslaesie alleen naar het ossale trauma geeft geen info
over de hoogte/mate vh myelumletsel
niveaubepaling
Om dwarslaesieletsel éénduidig te beschrijven en een vergelijkbaar neurologisch onderzoek uit te
kunnen voeren id acture, revalidatie en controlefase werd een international standars for neurologica
land functional classification of spinal cord injury (ISCSCI)
Beperk zich tot de spierkrachtmeting van tien kernspieren aan beide zijden ter bepaling vh motorisch
niveau en tot 28 punten aan beide zijden waar de sensibiliteit gemeten wordt (sensibel niveau)
Sensibel niveau wordt bepaald door het meest distale geïnnerveerde dermatoom met ee
intact pijngevoel- en fijne tast, dus naar het laagste intacte segment.
o Dwarslaesie “sensibel c5”betekent dat het segment c5 sensibel intact is en dat onder
c5 de uitval begint.
Motorisch niveau wordt bepaald door het meest caudaal gelegen myotoom waarvan de
sleutelspier min. Graad 3 heeft terwijl de sleutelspier daarboven graad 5 heeft. Een
dwarslaesie waar de ellenboogflexie graad 5, de polsextensoren graad 3 en de
ellenboogextensie graad 0 heeft, is een C6 motorisch compleet.
Een dwarslaesie is compleet wanneer er geen sensibiliteit of willekeurige motoriek aanwezig is ih
laagste sacrale segment (S4-S5). Elke dwarslaesie waarbij dit wel gevonden wordt is incompleet.
Scores asia impact scale (je moet het kunnen interpreteren)
A compleet geen sensibele of motorische functie is behouden tot en met de sacrale
4
HOORCOLLEGE 1: DWARSLAESIE / RUGGENMERGLETSEL
DE SPINALE SHOCKFASE (SLAPPE VERLAMMING)
De 1e opname vindt plaats op de dienst IC van een algemeen of universitair zh.
Levensbedreigende complicaties uitgaande van longen en/of bloedsomloop zullen als 1 e
behandeld worden
Onderzoek of er fracturen zijn
Andere letsels worden ook onderzocht of behandeld.
De hoogte vh letsel wordt onderzoekt, alsook het compleet zijn vh letsel
Diagnose wordt gesteld
De fase kan 1 tot meerdere weken duren
Opname duur op IC kan variëren
o Vroeger 6 weken tot 3 maanden, met huidige chirugie wordt de patiËnt al vaak na 1 /
2 weken overgeplaatst naar de revalidatieafdeling
Tijdens deze periode van onderzoek en behandeling is het belangrijk verdere problemen zoveel
mogelijk te voorkomen. In deze fase is elke verlamming slap, geen reflexen, blaas is atoon en ook het
darmdefaecatiemechanisme is slap.
Het paramedische personeel heeft een belangrijke taak
Buiten de algemeen verzorgende taak vd verpleegkundige moet er aadnacht geschonken worden aan
preventie:
Positioneren vd pt in bed om contracturen te voorkomen (is een taak van elke paramedicus
die met de patiënt in contact komt verpleging, kine, ergo)
Bij de tetraplegische pt dient ook al in deze fase de hand gepositioneerd te worden (ergo).
Decubitis preventie: goede matras, wisselhoudingen, speciale bedden, regelmatige
controle...
Passieve mobilisaties ter voorkoming van contracturen, gewrichtsverstijvingen en diep
veneuze trombose (kine) eventueel aanleggen van voetpomp ter voorkoming van of ter
behandeling van D.V.T.
Ademhalingstherapie, vnl. bij tetraplegische patiënten (kinesitherapeut),
Er wordt door de verpleegkundige ook gestart met het sonderen; dikwijls wordt een
verblijfsonde aangebracht, bij voorkeur dient echter al in deze fase gestart te worden met
intermittente sondage. Dit vergemakkelijkt de training van de blaas in de revalidatieperiode.
Psychosociale aspecten opvolgen.
Ergotherapie
Alternating matras
Wisselhouding
Mobiliteit bl: positionering van handen en armen
Contact met pt en familie
Revalidatieprogramma toelichten
Belangrijke info bevragen, noden
Comfortabel liggen en bediening van zijn bel, handenvrij bellen en bediening van tv zijn zo
mogelijk gemaakt
Informeren naar woonst
1
, verloop van deze fase
Overleven is belangrijk zowel voor pt, familie ans behandelend personeel.
Als vitale functies gestabiliseerd zijn begint de pt zich mee rvragen te stellen over zijn
toekomst. Wees altijd eerlijk.
PRIMAIRE STOORNIS
wat?
= onderbreking ih ruggenmerg op spinaal niveau
Beschadiging vh ruggenmerg en/of de ih wervelkanaal verlopende zenuwwortels.
Continuïteitsonderbreking vd opstijgende en afdalende structuren
De besturing vd ruggenmergreflexen is weggevallen of de reflexen zelf zijn uitgevallen.
Onderscheid tussen dwarslaesie en para- en tetraplegie
Zijn beide neurologische syndromen
Tetra- paraplegie
Paraplegie: verlamming thv romp en benen
Tetraplegie: verlamming thv de armen, de romp en
de benen
Dwarslaesie
Is de paraplegie of tetraplegie een gevolg van een
beschadiging vh centrale zenuwstelsel thv het
ruggenmerg
o Bv cervicale dwarslaesie thv vd cervicale
wervelkolom en thoracaal 1
Kan ook het gevolg zijn van een perifere
zenuwaantasting
Oorzaken
Trauma (75%)
o Verkeers- en arbeids – sportongevallen, vallen, geweld, zelfmoorpoging
Niet traumatisch (25%)
o Vasculaire stoornis, ontsteking, tumoren,…
incidentie
1 à 2 personen/10 000 inwoners
prognose
Afh. Vd uitgebreidheid vh letsel
2
, Complete laesie is het letsel definitief en kan men wat de functionaliteit betreft een vrij
goede prognose hebben (rekening met hoogte van letsel)
Incomplete laisie: moeilijker te voorspellen
Meest voorkomende doodsoorzaken
Urinaire infecties
Ah moeilijkheden
Luchtweginfecties
Diep veneuze trombose
Cachexie (sterk verslechterde lichaamsgesteldheid met vermagering, spieratrofie, anemie,
bruingele verkleuring vd huid en algemene zwakte tgv chronische ziekten)
Levenskansen zijn sterk gestegen tov vroeger door betere preventieve maatregelen tegen
o Decubitus, diep veneuze trombosen,..
o Meet kennis
o Beter diagnose
Levenskansen zijn ook afhankelijk vd zelfdicipline vd patiënt
sociale prognose
Moeilijk te stellen
Zeer afhankelijk vd omgeving vd patiënt en het verwerkingsproces vd handicap
para- tetraplegie prognose
Levensverwachting van een parapleeg gelijk aan de levensverwachting van een gezond
persoon
Tetraplegie is levensverwachting 5 à 10 jaar korter.
classificatie
Een beschadiging vh ruggenmerg geeft als primaire stoornis
Motorische en sensibele uitval door uitval van opstijgende en afdalende banen ih
ruggenmerg en vegetatieve stoornis
motorische uitval
Actieve, willekeurige motoriek wordt aangestuurd via afdalende motorische systemen.
Bij onderbreking van de afdalende systemen wordt de spier niet bereikt: verlamming distaal
vd laesiehoogte
Het dwarslaisiebeeld wordt bepaald door de myelumbeschadiging (schade ih ruggenmerg) en
niet door het wervelkolomletsel
Bij een volwassen persoon corresponderen de ruggenmergsegmenten niet met het
wervellichaam.
o Een ruggenmergsegment is het stukje ruggenmerg tsn 2 uittredende zenuwwortels.
Een dwarslaesie wordt volgens internationale afspraken benoemd naar het laatste intactie
myelumsegment en dit zowel voor motorische als voor de sensibele kwaliteiten.
Beschadiging ih cervicale myelum en het eerste thoracale segment
Sprake van een stoornis van alle 4 de ledematen
Tetraplegie
3
, Beschadiging onder het niveau th1 of D1
Sprake van een stoornis in de romp en de oln
Paraplegie
Fracturen thv vd wervel L1 en lager
Geen sprake van myelumletsel, maar van een beschadiging vd cauda (equina)
Verlamming van het lwoer-motor neuron-type/slappe verlamming
sensibele uitval
Door de onderbreking ih ruggenmerg worden prikkels niet waargenomen kunnen via stijgende
banen cortex niet bereiken.
Onder het niveau vd dwarslaesie bestaat er een volledige uitval voor alle sensibele kwaliteiten
Aanraking
Pijn
Koude/Warmte
Proprioceptie
Deze sensibiliteitsstoornissen betekenen een belangrijke factor id handicap en
kunnen naast de primaire stoornis aanleiding geven tot secundaire stoornis als
Decubitus
Contracturen
Seksuele stoornis
Psychische stoornis
Bij dwarslaesie vaak gemengde beelden van sensibiliteitsstoornissen, omdat er vss strengen zijn die
beschadigd kunnen worden en omdat het laesieniveau aan de beide zijden vh ruggenmerg
verschillend kan zijn.
De vss sensibele segmenten worden getest via het dermatoomschema. Dit draagt bij tot een
volledige diagnose: het benoemen van een dwarslaesie alleen naar het ossale trauma geeft geen info
over de hoogte/mate vh myelumletsel
niveaubepaling
Om dwarslaesieletsel éénduidig te beschrijven en een vergelijkbaar neurologisch onderzoek uit te
kunnen voeren id acture, revalidatie en controlefase werd een international standars for neurologica
land functional classification of spinal cord injury (ISCSCI)
Beperk zich tot de spierkrachtmeting van tien kernspieren aan beide zijden ter bepaling vh motorisch
niveau en tot 28 punten aan beide zijden waar de sensibiliteit gemeten wordt (sensibel niveau)
Sensibel niveau wordt bepaald door het meest distale geïnnerveerde dermatoom met ee
intact pijngevoel- en fijne tast, dus naar het laagste intacte segment.
o Dwarslaesie “sensibel c5”betekent dat het segment c5 sensibel intact is en dat onder
c5 de uitval begint.
Motorisch niveau wordt bepaald door het meest caudaal gelegen myotoom waarvan de
sleutelspier min. Graad 3 heeft terwijl de sleutelspier daarboven graad 5 heeft. Een
dwarslaesie waar de ellenboogflexie graad 5, de polsextensoren graad 3 en de
ellenboogextensie graad 0 heeft, is een C6 motorisch compleet.
Een dwarslaesie is compleet wanneer er geen sensibiliteit of willekeurige motoriek aanwezig is ih
laagste sacrale segment (S4-S5). Elke dwarslaesie waarbij dit wel gevonden wordt is incompleet.
Scores asia impact scale (je moet het kunnen interpreteren)
A compleet geen sensibele of motorische functie is behouden tot en met de sacrale
4
