Werkveldverkenning
Het maatschappelijk werk in het beroepenveld
Wat is sociaal werk?
Sociaal werk is een op de praktijk gebaseerde professie en een academische discipline die sociale
verandering en ontwikkeling, sociale cohesie en empowerment en bevrijding van mensen bevordert.
De fundamentele uitgangspunten; sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve
verantwoordelijkheid en respect voor diversiteit staan centraal in het sociaal werk. Onderbouwd door
theorieën over sociaal werk, maatschappijwetenschappen, menswetenschappen en kennis van de
doelgroepen zet het sociaal werk mensen en structuren ertoe aan om levensuitdagingen aan te
pakken en welzijn te bevorderen.
- Praktijk gebaseerde professie: evidence based, de praktijk die nodig is.
- Academische discipline: de theorie over sociaal werk
è Beide zijn nodig om vorm te geven aan sociaal werk.
Sociaal werkers begeleiden sociale veranderingen en hebben 3 grote doelen:
- Het bevorderen van sociale verandering en ontwikkeling (=agogische handelen)
- Het bevorderen van sociale cohesie (=samenhang van de omgeving, hoe nauw ben je
verbonden met de omgeving)
- Het bevorderen van empowerment en bevrijding van mensen (=emancipatorisch werken =
mensen tot hun recht laten komen)
è Dit gebeurt op een participatieve manier (=in samenspraak met en vanuit de cliënt). Je probeert de
cliënt te versterken zodat ze zonder u verder kunnen (=uzelf overbodig maken). Het zet mensen en
structuren aan om uitdagingen aan te pakken.
Doel sociaal werk: psychosociaal functioneren = het verbeteren van welzijn van mensen.
Hoe dit doel bereiken: de theoretische basis van sociaal werk samen met de kennis die bij de
doelgroep aanwezig is gebruiken. Hierdoor komen sociaal werkers tussen om levensuitdagingen aan
te pakken, samen met de doelgroep.
Beroepen in het maatschappelijk werk
- Leerlingbegeleiding - OCMW-assistent
- Ondersteuning vluchtelingen - Slachtofferhulp
- Gezinsondersteuning - Mobielteam (=thuisbegeleiding
- CAW psychische problemen)
- Sociale dienst gevangenis - Lokaal opvang initiatief
1
, De positie van een maatschappelijk werker
Sociaal agogische professionals zijn gericht op het helpen van groepen of op de individu. Sommige
werken gestructureerd aan veranderingen, anderen zijn gericht op ondersteuning.
Gemeenschappelijk aan sociaal en maatschappelijk werker: het welzijn van de samenleving in zijn
geheel proberen te verhogen door individuen die uit de boot dreigen te vallen te ondersteunen:
- Door te praten met de cliënt
- Door hun omgeving te betrekken
- Door factoren in de maatschappij die van invloed zijn op die problemen te signaleren en
analyseren
Sociaal werk =
- Doelen (=wat je wilt bereiken):
o Sociale verandering
o Sociale cohesie (omgeving)
o Empoweren (=mensen sterker maken)
- Uitgangspunten (=waarom je iets doet, vertrekpunt):
o Mensenrechten
o Respect en diversiteit
o Rechtvaardigheid
o Collectieve verantwoordelijkheid
- Taken:
o Informeren
o Bemiddelen
o Adviseren
o Begeleiden
o Ondersteunen
o Zorgen dat mensen zich kunnen redden in de maatschappij
o Helpen de cliënt tot zijn recht te laten komen als burger
- Waarden:
o Respect voor de autonomie van de cliënt
o Streven naar welzijn en rechtvaardigheid in de samenleving
o Respect voor de individuele gebruiker gecombineerd met gemeenschapswaarden
(solidariteit en gelijkheid)
2
, - Competenties:
o Houding
§ Openheid
§ Respect
§ Interesse
o Kennis
§ Contact leggen
§ Motivatietechnieken
§ Culturele en maatschappelijke achtergronden
o Vaardigheden
§ Aansluiten bij de cliënt
§ Luisteren, doorvragen, samenvatten
§ Uitleg en informatie geven
- Grote thema’s:
o Multidisciplinaire theoretische vorming (multidisciplinaire team = verschillende
beroepen samen steken om de nodige hulp te organiseren)
o Inzicht in de organisatie en de sociale kaart gebruiken (= verschillende organisaties
waar je terecht kan voor doorverwijzingen of ondersteuning, het geeft een zicht op
het overheidsbeleid en de evoluerende visie op de doelstellingen en werkwijzen van
het maatschappelijk werk)
o Besturen van agogische methodieken, sociale vaardigheden door methodisch te werk
te gaan en professioneel tussen te komen
o Op een ethische manier reflecteren op de eigen beroepsuitoefening
Sociaal werker kijkt naar de situatie in zijn totaliteit en werkt niet vanuit één specifieke specialisatie.
Dit is generalistisch/holistisch (=over alle onderwerpen kennis hebben, breed kijken vanuit alle
verschillende hoeken hoe iemand en zijn omgeving geholpen kan worden).
De centrale functies van een maatschappelijk werker
De maatschappelijk werker houdt zich bezig met het verbeteren van relaties tussen individuen en hun
sociale omgeving. Hij komt tussen in de wisselwerking tussen een individu en zijn sociale omgeving.
Wanneer mensen de greep op hun leven verliezen, ontstaat een handelingsverlegenheid (=ze weten
niet meer wat ze kunnen/moeten doen). Maatschappelijk werker gaat samen opzoek naar nieuwe
handelingsmogelijkheden of aanknopingspunten.
Prioritaire functie: het optimaliseren van het psychosociaal functioneren van de mensen, de
wisselwerking tussen mens en zijn sociale omgeving verbeteren.
- Het psychische: interne gemoedsgesteldheid van het individu
- Het sociale: wisselwerking met omgeving
à Beide aandacht geven om de persoon en omgeving op elkaar te laten aansluiten.
3
, Voorbeelden:
Kind met ADHD:
Met het kind een apart gesprek voeren, met het gezin een apart gesprek voeren, daarna
samenbrengen en samen bespreken.
Met leerlingbegeleiding kijken voor externe ondersteuning.
Kind in begeleidingstehuis:
Met het kind een apart gesprek voeren, met de begeleiders een apart gesprek voeren, met de
andere kinderen een apart gesprek voeren, eventueel samenbrengen.
Kijken hoe het op school gaat. Eventueel kijken voor een verplaatsing naar een ander tehuis.
Psychologische hulp van buitenaf.
Persoon met psychiatrische problemen:
Diensten contacteren die ondersteuning bieden (mits toestemming).
Potentiële werkplekken verkennen.
Dokter of psychiater helpen ondersteuning bieden (mits toestemming).
Werkzoekende diensten, buurtcentrum, hobby’s.
Brugfunctie: proberen mens, voorzieningen en de bredere
samenleving met elkaar te verbinden. De sociaal werkers
komen tussen op het raakvlak van mens en samenleving.
Missie: dat mensen tot hun recht komen in de samenleving
als mens en als burger. Dat mensen zich in de wisselwerking
met hun sociale omgeving zo goed mogelijk kunnen ontplooien, naar hun eigen aard, behoeften en
opvattingen en dat ze rekening houden met anderen met wie ze samenleven.
Casus Jeroen: 1
- Wat vind je ervan: begeleiderster pakt de situatie goed aan, wanneer er geen reactie komt
van de mama, probeert ze het via een huisbezoek waarin ze dan ook de volledige situatie en
context gaat bekijken.
- Hoe speelt ze in op de cliënt: ze gaat op verschillende manieren proberen contact leggen met
het kind en de mama. Ze gaat ook de context mee betrekken in de situatie door eens langs te
gaan bij de buren, waar het probleem zich voordoet.
- Hoe speelt ze in op de omgeving: ze betrekt de omgeving mee in het begeleiden. Door op
bezoek te gaan bij de mama, kan ze een beeld vormen van hoe de woning er uitziet en in
welke leefsituatie ze zich bevinden, ook kan ze het probleem zelf waarnemen en maakt ze
contact met de buren.
- Psychosociaal functioneren: voor de studenten eens bij henzelf nagaan hoe ze over de situatie
denken. En voor het gezin oplossingen bedenken om de zoon toch optimaal te laten
functioneren op school.
1
Bekijk casus Jeroen en antwoorden op blz 18.
4
Het maatschappelijk werk in het beroepenveld
Wat is sociaal werk?
Sociaal werk is een op de praktijk gebaseerde professie en een academische discipline die sociale
verandering en ontwikkeling, sociale cohesie en empowerment en bevrijding van mensen bevordert.
De fundamentele uitgangspunten; sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve
verantwoordelijkheid en respect voor diversiteit staan centraal in het sociaal werk. Onderbouwd door
theorieën over sociaal werk, maatschappijwetenschappen, menswetenschappen en kennis van de
doelgroepen zet het sociaal werk mensen en structuren ertoe aan om levensuitdagingen aan te
pakken en welzijn te bevorderen.
- Praktijk gebaseerde professie: evidence based, de praktijk die nodig is.
- Academische discipline: de theorie over sociaal werk
è Beide zijn nodig om vorm te geven aan sociaal werk.
Sociaal werkers begeleiden sociale veranderingen en hebben 3 grote doelen:
- Het bevorderen van sociale verandering en ontwikkeling (=agogische handelen)
- Het bevorderen van sociale cohesie (=samenhang van de omgeving, hoe nauw ben je
verbonden met de omgeving)
- Het bevorderen van empowerment en bevrijding van mensen (=emancipatorisch werken =
mensen tot hun recht laten komen)
è Dit gebeurt op een participatieve manier (=in samenspraak met en vanuit de cliënt). Je probeert de
cliënt te versterken zodat ze zonder u verder kunnen (=uzelf overbodig maken). Het zet mensen en
structuren aan om uitdagingen aan te pakken.
Doel sociaal werk: psychosociaal functioneren = het verbeteren van welzijn van mensen.
Hoe dit doel bereiken: de theoretische basis van sociaal werk samen met de kennis die bij de
doelgroep aanwezig is gebruiken. Hierdoor komen sociaal werkers tussen om levensuitdagingen aan
te pakken, samen met de doelgroep.
Beroepen in het maatschappelijk werk
- Leerlingbegeleiding - OCMW-assistent
- Ondersteuning vluchtelingen - Slachtofferhulp
- Gezinsondersteuning - Mobielteam (=thuisbegeleiding
- CAW psychische problemen)
- Sociale dienst gevangenis - Lokaal opvang initiatief
1
, De positie van een maatschappelijk werker
Sociaal agogische professionals zijn gericht op het helpen van groepen of op de individu. Sommige
werken gestructureerd aan veranderingen, anderen zijn gericht op ondersteuning.
Gemeenschappelijk aan sociaal en maatschappelijk werker: het welzijn van de samenleving in zijn
geheel proberen te verhogen door individuen die uit de boot dreigen te vallen te ondersteunen:
- Door te praten met de cliënt
- Door hun omgeving te betrekken
- Door factoren in de maatschappij die van invloed zijn op die problemen te signaleren en
analyseren
Sociaal werk =
- Doelen (=wat je wilt bereiken):
o Sociale verandering
o Sociale cohesie (omgeving)
o Empoweren (=mensen sterker maken)
- Uitgangspunten (=waarom je iets doet, vertrekpunt):
o Mensenrechten
o Respect en diversiteit
o Rechtvaardigheid
o Collectieve verantwoordelijkheid
- Taken:
o Informeren
o Bemiddelen
o Adviseren
o Begeleiden
o Ondersteunen
o Zorgen dat mensen zich kunnen redden in de maatschappij
o Helpen de cliënt tot zijn recht te laten komen als burger
- Waarden:
o Respect voor de autonomie van de cliënt
o Streven naar welzijn en rechtvaardigheid in de samenleving
o Respect voor de individuele gebruiker gecombineerd met gemeenschapswaarden
(solidariteit en gelijkheid)
2
, - Competenties:
o Houding
§ Openheid
§ Respect
§ Interesse
o Kennis
§ Contact leggen
§ Motivatietechnieken
§ Culturele en maatschappelijke achtergronden
o Vaardigheden
§ Aansluiten bij de cliënt
§ Luisteren, doorvragen, samenvatten
§ Uitleg en informatie geven
- Grote thema’s:
o Multidisciplinaire theoretische vorming (multidisciplinaire team = verschillende
beroepen samen steken om de nodige hulp te organiseren)
o Inzicht in de organisatie en de sociale kaart gebruiken (= verschillende organisaties
waar je terecht kan voor doorverwijzingen of ondersteuning, het geeft een zicht op
het overheidsbeleid en de evoluerende visie op de doelstellingen en werkwijzen van
het maatschappelijk werk)
o Besturen van agogische methodieken, sociale vaardigheden door methodisch te werk
te gaan en professioneel tussen te komen
o Op een ethische manier reflecteren op de eigen beroepsuitoefening
Sociaal werker kijkt naar de situatie in zijn totaliteit en werkt niet vanuit één specifieke specialisatie.
Dit is generalistisch/holistisch (=over alle onderwerpen kennis hebben, breed kijken vanuit alle
verschillende hoeken hoe iemand en zijn omgeving geholpen kan worden).
De centrale functies van een maatschappelijk werker
De maatschappelijk werker houdt zich bezig met het verbeteren van relaties tussen individuen en hun
sociale omgeving. Hij komt tussen in de wisselwerking tussen een individu en zijn sociale omgeving.
Wanneer mensen de greep op hun leven verliezen, ontstaat een handelingsverlegenheid (=ze weten
niet meer wat ze kunnen/moeten doen). Maatschappelijk werker gaat samen opzoek naar nieuwe
handelingsmogelijkheden of aanknopingspunten.
Prioritaire functie: het optimaliseren van het psychosociaal functioneren van de mensen, de
wisselwerking tussen mens en zijn sociale omgeving verbeteren.
- Het psychische: interne gemoedsgesteldheid van het individu
- Het sociale: wisselwerking met omgeving
à Beide aandacht geven om de persoon en omgeving op elkaar te laten aansluiten.
3
, Voorbeelden:
Kind met ADHD:
Met het kind een apart gesprek voeren, met het gezin een apart gesprek voeren, daarna
samenbrengen en samen bespreken.
Met leerlingbegeleiding kijken voor externe ondersteuning.
Kind in begeleidingstehuis:
Met het kind een apart gesprek voeren, met de begeleiders een apart gesprek voeren, met de
andere kinderen een apart gesprek voeren, eventueel samenbrengen.
Kijken hoe het op school gaat. Eventueel kijken voor een verplaatsing naar een ander tehuis.
Psychologische hulp van buitenaf.
Persoon met psychiatrische problemen:
Diensten contacteren die ondersteuning bieden (mits toestemming).
Potentiële werkplekken verkennen.
Dokter of psychiater helpen ondersteuning bieden (mits toestemming).
Werkzoekende diensten, buurtcentrum, hobby’s.
Brugfunctie: proberen mens, voorzieningen en de bredere
samenleving met elkaar te verbinden. De sociaal werkers
komen tussen op het raakvlak van mens en samenleving.
Missie: dat mensen tot hun recht komen in de samenleving
als mens en als burger. Dat mensen zich in de wisselwerking
met hun sociale omgeving zo goed mogelijk kunnen ontplooien, naar hun eigen aard, behoeften en
opvattingen en dat ze rekening houden met anderen met wie ze samenleven.
Casus Jeroen: 1
- Wat vind je ervan: begeleiderster pakt de situatie goed aan, wanneer er geen reactie komt
van de mama, probeert ze het via een huisbezoek waarin ze dan ook de volledige situatie en
context gaat bekijken.
- Hoe speelt ze in op de cliënt: ze gaat op verschillende manieren proberen contact leggen met
het kind en de mama. Ze gaat ook de context mee betrekken in de situatie door eens langs te
gaan bij de buren, waar het probleem zich voordoet.
- Hoe speelt ze in op de omgeving: ze betrekt de omgeving mee in het begeleiden. Door op
bezoek te gaan bij de mama, kan ze een beeld vormen van hoe de woning er uitziet en in
welke leefsituatie ze zich bevinden, ook kan ze het probleem zelf waarnemen en maakt ze
contact met de buren.
- Psychosociaal functioneren: voor de studenten eens bij henzelf nagaan hoe ze over de situatie
denken. En voor het gezin oplossingen bedenken om de zoon toch optimaal te laten
functioneren op school.
1
Bekijk casus Jeroen en antwoorden op blz 18.
4
