Les 4 – Deugdenethiek
Inleiding
De deugdenethiek is een ethiek die heel opvoedkundig is van inslag en haar wortels heeft in de
klassieke filosofie bij Aristoteles.
Volgens Aristoteles moeten we ons niet zozeer bezig houden met weten wat het Goede is, maar met
te weten te komen hoe we goede mensen kunnen worden. Wat is belangrijk in de opvoeding tot
goede mensen?
MacIntyre
MacIntyre bekritiseert de traditionele al te individualistische benadering in de ethiek, die geen oog
heeft voor de context en voor de emotionele aspecten van moreel handelen. Het grootste euvel van
een ethiek die is gebaseerd op abstracte regels met universele geldigheid is dat dergelijke ethiek los
staat van de context en los van het gevoel.
‘A canticle of Leibowitz’: in feite zijn we compleet in de war over ethiek
Hij pleit voor deugdenethiek (duidelijk contextgericht), die gericht is op een doel, namelijk op ‘het
goede leven’
1. Het goede hangt samen met karakter, niet met het toepassen van regels
2. Deugden bestaan binnen tradities en bepalen die traditie (relativisme?)
3. Drie universele deugden: waarachtigheid, rechtvaardigheid en moed
De toestand van de moderne ethiek vergelijkt hij met een denkbeeldige maatschappij die zich dient
te herstellen na een grote ramp en waarin alle wetenschappelijke kennis is verloren geraakt.
Einstein
Het belang van voelen in morele opvoeding.
Het is niet genoeg om iemand een specialiteit te leren. Daardoor kan hij weliswaar een nuttige
machine worden, maar geen harmonieus ontwikkelde persoonlijkheid. Het is essentieel dat de
student begrip ontwikkeld en een levendig gevoel voor wat waardevol is..
Zij (hij) dient een levendige gevoeligheid voor het schone en het (moreel) goede te verwerven. Anders
zal zij met haar gespecialiseerde kennis meer lijken op een goed afgerichte hond dan op een
harmonieus ontwikkelde persoon.
, Martha Nussbaum
Volgens Martha Nussbaum schenken plichtenethiek en utilitarisme te weinig aandacht aan de
context en staan ze te ver af van het echte leven. Anderzijds beseft ze dat deugdenethiek makkelijk
kan leiden tot relativisme, zoals bij MacIntyre.
Nussbaum ontwikkelde de benadering van mogelijkheden (Capabilities approach), waarbij ze vertrekt
vanuit één universeel menselijke principe en één fundamenteel doel, met name:
- Elk leven heeft intrinsieke waarde
- Iedereen moet de kans krijgen een goed leven te leiden
Capabilities (capaciteiten in aanleg) – benadering:
- Elk mens wordt geboren als een kwetsbaar wezen vol mogelijkheden en talenten die ieder
zelf tot ontwikkeling moet kunnen brengen om zo de mens te worden die hij of zij in aanleg
is. Anderen zijn daarbij onmisbaar, want zonder hun zorg, hulp, ondersteuning, vriendschap
en liefde kan geen mens tot leven komen. Door de manier waarop anderen meeleven,
beïnvloeden zij het al dan niet lukken van de ontwikkeling. Ieder mens blijft echter zelf
verantwoordelijk voor dit proces.
- Een goede samenleving is een samenleving die elk van haar leden in de gelegenheid stelt om
zijn capaciteiten te ontplooien en die daarvoor ook de materiële, juridische, politieke en
culturele voorwaarden schept, minstens tot een drempelniveau.
- Volgens Nussbaum – en daarin ligt haar belangrijkste onderscheid met Sen – kunnen de
capabilities die fundamenteel zijn voor een volwaardig menselijk bestaan in tien punten
worden ondergebracht. Daartoe behoren: gezondheid, veiligheid, ontwikkeling, eigen
keuzes, relaties aangaan, mee beslissen over de inrichting van de eigen politieke, sociale en
ecologische leefomgeving.
Voor haar hebben alle mensen een aantal universele menselijke karakteristieken die ze vat onder de
noemer menselijkheid (humanness).
- Verhouding tot menselijk lichaam
- Verhouding tot de dood
- Verhouding tot plezier en pijn
- Cognitieve mogelijkheden
- Ontwikkeling
- Verwantschap
- Humor
Vanuit die humanness en het belang van het voeden van onze mogelijkheden om een volwaardig
mens te zijn breekt Nussbaum steeds een lans voor belang van humans wetenschappen in de
opvoeding. Een maatschappij die niet investeert in de opvoeding van haar jeugd tot kritische en goed
geïnformeerde burgers, brengt burgerschap, democratie en uiteindelijk het goede leven in gevaar.
Ze geeft een pleidooi om onze innerlijke leefwereld niet te negeren, maar onze emotionele uitrusting
te begrijpen vanuit haar voedende en transformerende invloed, onze kwetsbaarheid te omarmen en
vooral de empathische kracht van het vertellen van verhalen aan te boren.
Inleiding
De deugdenethiek is een ethiek die heel opvoedkundig is van inslag en haar wortels heeft in de
klassieke filosofie bij Aristoteles.
Volgens Aristoteles moeten we ons niet zozeer bezig houden met weten wat het Goede is, maar met
te weten te komen hoe we goede mensen kunnen worden. Wat is belangrijk in de opvoeding tot
goede mensen?
MacIntyre
MacIntyre bekritiseert de traditionele al te individualistische benadering in de ethiek, die geen oog
heeft voor de context en voor de emotionele aspecten van moreel handelen. Het grootste euvel van
een ethiek die is gebaseerd op abstracte regels met universele geldigheid is dat dergelijke ethiek los
staat van de context en los van het gevoel.
‘A canticle of Leibowitz’: in feite zijn we compleet in de war over ethiek
Hij pleit voor deugdenethiek (duidelijk contextgericht), die gericht is op een doel, namelijk op ‘het
goede leven’
1. Het goede hangt samen met karakter, niet met het toepassen van regels
2. Deugden bestaan binnen tradities en bepalen die traditie (relativisme?)
3. Drie universele deugden: waarachtigheid, rechtvaardigheid en moed
De toestand van de moderne ethiek vergelijkt hij met een denkbeeldige maatschappij die zich dient
te herstellen na een grote ramp en waarin alle wetenschappelijke kennis is verloren geraakt.
Einstein
Het belang van voelen in morele opvoeding.
Het is niet genoeg om iemand een specialiteit te leren. Daardoor kan hij weliswaar een nuttige
machine worden, maar geen harmonieus ontwikkelde persoonlijkheid. Het is essentieel dat de
student begrip ontwikkeld en een levendig gevoel voor wat waardevol is..
Zij (hij) dient een levendige gevoeligheid voor het schone en het (moreel) goede te verwerven. Anders
zal zij met haar gespecialiseerde kennis meer lijken op een goed afgerichte hond dan op een
harmonieus ontwikkelde persoon.
, Martha Nussbaum
Volgens Martha Nussbaum schenken plichtenethiek en utilitarisme te weinig aandacht aan de
context en staan ze te ver af van het echte leven. Anderzijds beseft ze dat deugdenethiek makkelijk
kan leiden tot relativisme, zoals bij MacIntyre.
Nussbaum ontwikkelde de benadering van mogelijkheden (Capabilities approach), waarbij ze vertrekt
vanuit één universeel menselijke principe en één fundamenteel doel, met name:
- Elk leven heeft intrinsieke waarde
- Iedereen moet de kans krijgen een goed leven te leiden
Capabilities (capaciteiten in aanleg) – benadering:
- Elk mens wordt geboren als een kwetsbaar wezen vol mogelijkheden en talenten die ieder
zelf tot ontwikkeling moet kunnen brengen om zo de mens te worden die hij of zij in aanleg
is. Anderen zijn daarbij onmisbaar, want zonder hun zorg, hulp, ondersteuning, vriendschap
en liefde kan geen mens tot leven komen. Door de manier waarop anderen meeleven,
beïnvloeden zij het al dan niet lukken van de ontwikkeling. Ieder mens blijft echter zelf
verantwoordelijk voor dit proces.
- Een goede samenleving is een samenleving die elk van haar leden in de gelegenheid stelt om
zijn capaciteiten te ontplooien en die daarvoor ook de materiële, juridische, politieke en
culturele voorwaarden schept, minstens tot een drempelniveau.
- Volgens Nussbaum – en daarin ligt haar belangrijkste onderscheid met Sen – kunnen de
capabilities die fundamenteel zijn voor een volwaardig menselijk bestaan in tien punten
worden ondergebracht. Daartoe behoren: gezondheid, veiligheid, ontwikkeling, eigen
keuzes, relaties aangaan, mee beslissen over de inrichting van de eigen politieke, sociale en
ecologische leefomgeving.
Voor haar hebben alle mensen een aantal universele menselijke karakteristieken die ze vat onder de
noemer menselijkheid (humanness).
- Verhouding tot menselijk lichaam
- Verhouding tot de dood
- Verhouding tot plezier en pijn
- Cognitieve mogelijkheden
- Ontwikkeling
- Verwantschap
- Humor
Vanuit die humanness en het belang van het voeden van onze mogelijkheden om een volwaardig
mens te zijn breekt Nussbaum steeds een lans voor belang van humans wetenschappen in de
opvoeding. Een maatschappij die niet investeert in de opvoeding van haar jeugd tot kritische en goed
geïnformeerde burgers, brengt burgerschap, democratie en uiteindelijk het goede leven in gevaar.
Ze geeft een pleidooi om onze innerlijke leefwereld niet te negeren, maar onze emotionele uitrusting
te begrijpen vanuit haar voedende en transformerende invloed, onze kwetsbaarheid te omarmen en
vooral de empathische kracht van het vertellen van verhalen aan te boren.
