GENEESKUNDIGE ZIEKTELEER
EN VOORTPLANTING VAN DE
GEZELSCHAPSDIEREN
Daminet S, Hesta M, Paepe D, Smets P, Vandenabeele S,
Bhatti S, Van Soom A
2e Master Diergeneeskunde 2025-2026
Universiteit Gent
,H1 ENDOCRINOLOGIE – S. DAMINET ............................................................................................. 3
DE HYPOFYSE ...................................................................................................................................... 3
DE ENDOCRIENE PANCREAS .................................................................................................................... 3
DE BIJNIEREN ....................................................................................................................................... 7
DE SCHILDKLIEREN .............................................................................................................................. 11
DE BIJSCHILDKLIEREN (VNL. 2E SEMESTER) ENKEL DDX HYPERCALCEMIE KENNEN ............................................... 15
DDX EN BENADERING VAN PUPD ........................................................................................................... 16
H2 UROLOGIE & NEFROLOGIE – S. DAMINET ................................................................................. 18
H1 – AZOTEMIE EN CHRONISCHE NIERZIEKTE .............................................................................................. 18
H2 – URINEWEGINFECTIES .................................................................................................................... 26
H3 – UROLITHIASIS .............................................................................................................................. 28
H4 – FLUTD = FELINE LOWER URINAIRY TRACT DISEASE ............................................................................... 31
H3 GASTRO-ENTEROLOGIE – S. DAMINET ..................................................................................... 35
ALGEMENE BENADERING VAN GASTRO-INTESTINALE AANDOENINGEN BIJ GEZELSCHAPSDIEREN (1E MASTER) ............... 35
KLINISCHE SYMPTOMEN VAN GASTRO-INTESTINALE PROBLEMEN + DIAGNOSTISCHE BENADERING + DIFFERENTIAAL
DIAGNOSE + BRAKEN, DIARREE, REGURGITEREN .......................................................................................... 35
GASTRO-INTESTINALE AANDOENINGEN PER ORGAAN .................................................................................... 35
H4 CASES – PROF. S. DAMINET ..................................................................................................... 49
CASUS 1 – COCKER SPANIEL, 15 KG, MC, 7J ............................................................................................. 49
CASUS 2 – GOLDEN RETRIEVER, VC, 5J .................................................................................................... 51
CASUS 3 – ROTTWEILER, TEEF, 4J ............................................................................................................ 53
CASUS 4 – EUROPESE KORTHAAR, VC, 5J ................................................................................................. 54
CASUS 5 – COCKER, VC, 4J .................................................................................................................. 55
CASUS 6 – POEDEL, VC, 10J ................................................................................................................. 55
CASUS 7 – GRIZZLY BEERTJE, FV, MC, 17J ................................................................................................ 56
CASUS 8 – BORDER COLLIE, SAM, VC, 6J ................................................................................................. 58
CASUS 9 – YORKY BENJI, MK, 4J............................................................................................................. 59
H5 DIERVOEDING – M. HESTA ....................................................................................................... 61
INLEIDING ......................................................................................................................................... 61
OBESITAS.......................................................................................................................................... 63
VOEDSELINTOLERANTIE – ADVERSE REACTION TO FOOD (ARF)........................................................................ 72
H6 HEMATOLOGIE – D. PAEPE ...................................................................................................... 79
HEMATOLOGISCH BLOEDONDERZOEK ...................................................................................................... 79
ANEMIE = TEKORT RBC ........................................................................................................................ 86
HEMOSTASE EN TROMBOCYTOPENIE ........................................................................................................ 93
CASUSSEN ........................................................................................................................................ 97
H7 RESPIRATIESTELSEL – D. PAEPE ............................................................................................ 104
RHINITIS: NIEZEN EN NEUSVLOEI ........................................................................................................... 104
DYSPNEE ........................................................................................................................................ 107
(INSPIRATOIRE) DYSPNEE MET STRIDOR (BOVENSTE LUCHTWEGEN) ................................................................ 107
HOESTEN ........................................................................................................................................ 110
H8 CARDIOLOGIE – P. SMETS ..................................................................................................... 120
VERWORVEN HARTAANDOENINGEN BIJ DE HOND – MVD EN DCM................................................................. 120
VERWORVEN HARTAANDOENINGEN BIJ DE KAT – HCM ................................................................................ 131
H9 VOORTPLANTING – A. VAN SOOM .......................................................................................... 136
CYCLUS EN CONTRACEPTIE BIJ DE HOND ................................................................................................. 136
SCHIJNDRACHT HOND ........................................................................................................................ 143
CYCLUS KAT ..................................................................................................................................... 145
DEKBEGELEIDING, DRACHT EN PARTUS HOND........................................................................................... 152
1
,H10 DERMATOLOGIE – S. VANDENABEELE .................................................................................. 163
BENADERING VAN DE ALOPECIE PATIËNT ................................................................................................. 163
FOCALE ALOPECIE ............................................................................................................................. 166
CANIENE SYMMETRISCHE ALOPECIE ....................................................................................................... 173
BENADERING VAN DE JEUK PATIËNT ........................................................................................................ 182
H11 NEUROLOGIE – S. BHATTI .................................................................................................... 195
EPILEPSIE ....................................................................................................................................... 195
DISCUS HERNIA ................................................................................................................................ 203
EXAMEN .................................................................................................................................... 210
2
,H1 ENDOCRINOLOGIE – S. DAMINET
Leerdoelstellingen
- Definitie, classificatie, RF, pathofysiologie van DM (incl. de verschillen hond-kat)
- Een betrouwbare diagnose stellen obv. signalement, klassieke symptomen en laboafwijkingen
- Complicaties kennen
- Basisprincipes voor de behandeling formuleren (incl. monitoring)
Hypothalamus-hypofyse-doelwitorgaan
- FB = Negatieve feedback
- Doelwitorgaan bv. bijnier
DE HYPOFYSE
Zie 2e september
DE ENDOCRIENE PANCREAS
Insuline belangrijkste hormoon – antagonist is glucagon
- Ins: zorgt grotendeels voor stockeren glucose
(energie) als glycogeen (omzetten in vetten)
- Ook anabool effect door stimuleren aanmaak
EW
Diabetes mellitus - Inleiding
- Absoluut of relatief tekort aan insuline
- Gekenmerkt door persisterende hyperglycemie en glucosurie
- PUPD, gewichtsverlies en polyfagie
- Behandeling = insuline, dieet, regelmatig leefpatroon
- Optimale communicatie DA en eigenaar!
Diabetes mellitus bij de hond
Etiologie
- Type 1 DM! (bijna altijd) = insulineafhankelijke diabetes = absoluut tekort aan insuline
- Type 2 DM = insulineresistentie
- Intacte teef onder invloed van progesteron: heeft een anti-insuline werking door aanmaak van
groeihormoon te stimuleren à insuline resistentie à enige situatie waarbij reversibele diabetes
kan zijn
- Andere oorzaken
3
,Type 1 DM
- Absoluut tekort aan insuline
- Multifactorieel: obesitas kan verergeren (kat veel meer vergroten van kans op DM dan hond)
- Destructie β-cellen eilandjes van Langerhans
- Auto-immune destructie
- Idiopathische destructie
Intacte teef onder invloed van progesteron
- Na ovulatie: corpora lutea produceren progesteron gedurende ongeveer 10 w (luteale fase)
- Stimulatie mammair GH met insulineresistentie
- Na # loopsheden: kans op DM
Andere oorzaken DM
- Pancreasneoplasie
- Pancreatitis
- Congenitale DM
Diabetes mellitus bij de kat
Etiologie
- Type 1 DM
- Type 2 DM
- Overige types DM
Type 1 DM
- Absoluut tekort aan insuline
- Destructie β-cellen eilandjes van Langerhans
Type 2 DM
- Insulineresistentie (IR) en stoornis insulinesecretie: er is insuline, maar het werkt niet
- IR door inactiviteit en obesitas
- Toename insulinesecretie, degeneratie β-cellen (worden uitgeput)
- Eerst relatief insulinetekort
- IAPP samen met insuline afgegeven à amyline kan zich afzetten als amyloid à amyloidose à in
pancreas à schade aan β-cellen à absoluut insulinetekort
Risicofactoren bij de kat
- Obesitas: risicofactor x7 bij kat dus dit moet zeker aangepakt worden
- Acromegalie: grote extremiteiten (20%): door te veel groeihormoon, in 20% van de gevallen met
suikerziekte hebben als onderliggende oorzaak acromegalie
- Individueel gehouden
- Voeding ad libitum: gaat bij veel katten gepaard met overgewicht
- Leeftijd: middelbare/oudere katten
- Ras: birmees gepredisponeerd voor diabetes
Overige types DM (secundaire DM)
- Insulineresistentie en toename gluconeogenese
è Overmaat glucocorticoïden (Cushing, exogeen)
è Exogene progestativa (intrinsieke GC werking)
è Overmaat GH (hypofysetumor)
è Leververvetting (IR)
- Toename insulinesecretie, degeneratie β-cellen
- Eerst relatief, later absoluut insulinetekort
Diabetes mellitus
Gevolgen van extracellulair glucoseoverschot (hyperglycemie)
- Hyperglycemie à glucosuria à polyurie à compensatoire polydipsie à osmotische diurese:
hypokaliëmie, hyponatremie, hypofosfatemie
- Hypertonisch plasma à intracellulaire dehydratatie à hyperglycemisch coma
- Enzymatische glycosylatie van eiwitten
è Lenscataract: te veel glucose à omgezet in sorbitol à kan niet meer door te cellen en trekt
water aan à zorgt voor vertroebelen
è Retinopathie
è Perifere neuropathie
4
, Katten frequent polyneuropathie: spieratrofie,
plantigrade gang
Hond frequent cataract
Labo: diagnose bevestigen
- Fluoridebuis (grijze dop)
- Glucosemeters
- Bloed- en urine-glucoseteststrips
- Als bloedglucose
è > 10 mmol/l = glucosurie (hond)
è > 14 mmol/l = glucosurie (kat)
- Kat = heel vatbaar voor stresshyperglycemie! à daarom kijken we nr combinatie hyperglycemie
(bloed) en glucosurie (urine)
Fructosamine bepaling
- Plasma eiwitten (vnl. albumine) + glucosemoleculen (irreversiebele binding) à fructosamine
- T1/2 albumine = 8 dagen
Ø Hb veel langere T1/2, dus voorkeur albumine
- = weerspiegelt de gemiddelde bloedglucoseconcentratie van de voorbije 2-3 weken (hond), 1-2
weken (kat)
- Hond: < 374 µmol/l, kat: < 340 µmol/l (< 400)
- Slechte controle: > 600 µmol/l
- Maar: overlapping tussen normaal-goede controle-slechte controle
- Interessant om trend te volgen bij zelfde patiënt!
Fructosamine reflecteert glycemiestatus van voorbije 1-3 weken
- ↔ bloedglucose = momentopname
- Geen invloed van stress (kat!)
- Basale waarde interessant voor opvolging
- Niet betrouwbaar bij hyperthyroïdie
Beperkingen
- Een hoog fructosamine geeft je niet de oorzaak van een slechte controle
- Een normaal fructosamine sluit de mogelijkheid van DM niet uit
Kliniek
- Polyurie, polydipsie, polyfagie à niet veel zaken geven polyfagie dus DDX niet zo groot
- Vermageren ondanks goede eetlust
- Kat: neurpathie, hond: lenscataract
- Soms: anorexie, braken, apathie (ketoacidose: te weinig insuline à insuline remt aanmaak
ketonen normaal à ketoacidose)
5
,Diagnostiek
- Persisterende hyperglycemie en glucosurie aantonen
- Eventueel verhoogd fructosamine
- Ketonurie metabole acidose (ketoacidose)
- Zowel hyperglycemie als glucosurie nodig voor diagnose DM!
è Hyperglycemie kan zonder glucosurie: vnl. stress hyperglycemie bij de kat
è Glucosurie kan zonder hyperglycemie: schade proximale tubuli
Diabetes ketoacidose
- Lethargie, anorexie, braken, oligurie/anurie, hyperventilatie
- Hyperglycemie, glucosurie, ketonurie (bloed = nauwkeuriger of urine dipstick), metabole acidose,
dehydratatie
- Elektrolyten: hypoK, hypoP
- Spoedeisende patiënt
- Complexe behandeling
Diabetes mellitus: opvolging
- Klinisch opvolgen (klinische Score Diabetes)
- BG éénmalig: bloedglucose, probleem is dat het een momentopname is, ook veel variatie in
pieken
- Fructosamine
- Bloedglucose Curve
è Vnl. initieel (maar geen routine EN altijd minimum pas 5-7d na iedere aanpassing dosis)
è Zeker bij probleempatiënten
è Bij de d’arts of thuis door eigenaar! (HMBG)
è Continu: free style libre
- Glucosurie NIET: meeste van die patiënten hebben altijd glucosurie dus je zou de therapie anders
blijven verhogen wat niet goed is
- Alle andere methoden hebben voor- en nadelen
Thuismonitoring
- Recenter ‘Flash glucose’ monitoring (FreeStyle Libre), thuis of in de praktijk
Behandeling starten: het is meer dan enkel insuline
1. Eigenaars informeren
2. Risicofactoren identificeren
3. Doelstellingen vastleggen (met de eigenaar): bv werken naar optimaal LG
4. Keuze monitoring
5. Voeding
6. Insuline of SGLT2-i
Nieuwe medicatie op de markt: SGLT2-i (sodium-glucose-cotransporters-inhibitoren)
- Door pompje te blokkeren gaat het teveel aan glucose verloren in de urine
- Bij de kat gebruiken: kan per os
- Zeer werkzaam!
- Selectie patiënt zeer belangrijk: “happy cat” anders meer risico op eDKA
è Moeten katten selecteren die nog voldoende insuline maken omdat die ervoor zorgt dat we
geen ketoacidose vormen
- Monitoring: ketonen!
- Nevenwerkingen
è Meest voorkomende: zachte faeces/diarree: meestal zelflimiterend (binnen de 2 w)
è Euglycemische DKA (eDKA) of DKA (meestal eerste 2 w)
è ‘geen’ klinische hypoglycemie
6
,DE BIJNIEREN
INLEIDING
- Bijnierschors!!!
è Mineralocorticoïden: aldosteron
è Glucocorticoïden: cortisol
è Androgenen
- Bijniermerg
è Catecholamines
BIJNIERSCHORS
ZIEKTE VAN ADDISON
Leerdoelstellingen
- Definitie en pathofysiologie van Addison
- Een vermoeden van diagnose stellen obv. signalement, klassieke symptomen en labo
(hypoNa, hyperK) à weten dat bevestigende test nodig is (ACTH-stimulatie)
- Belangrijkste complicatie: Addison-crisis kennen
- Basisprincipes behandeling: substitutietherapie en acute aanpak crisis
Inleiding
- = primair hypoadrenocorticisme
è Lesies van de bijnierschors zelf
Etiologie
- Progressieve destructie bijnierschors
è Immuungemedieerd!!!
è Infecties
è Bloedingen
è Neoplasie
- Gevolg: tekort gluco- en mineralocorticoïden
Signalement
- Vnl. jong of middelbare leeftijd
- Teef > reu
- Raspredispositie: standaard poedel, labrador, bearded collie, WHWT (west highland whit terrier)
7
,Pathogenese
- Glucocorticoid tekort
è Verminderde gluconeogenese
è Verminderde werking Na/K pomp
è Verminderde productie RBC en neutrofielen
è Anorexie, lethargie, zwakte = vaag
- Mineralocorticoid tekort: aldosteron = behoud Na en uitscheiden K à tekort à
è Verlies Na via nier (+ H2O en Cl): hypoNa
Ø Hypovolemie
Ø Verminderde renale bloedvloei
Ø Pre-renale azotemie
Ø Zwakte, anorexie, braken
è Kaliumretentie: hyperK
Ø Hartritmestoornissen, bradycardie, blok, …
Ø DDX hyperK (zeker bij hond): urinewegobstructie en ziekte van Addison
Klinische symptomen: vaag!
- Lethargie, apathie, zwakte à lichamelijk OZ (vaag):
è Tekenen van hypovolemie: zwakke pols, verlengde CVT en dehydratatie
è Bradycardie
è Abdominale pijn: geen goede verklaring voor
- Anorexie
- Beven
- Diarree, braken (soms bloederig)
- Abdominale pijn: geen goede verklaring voor
- Soms PU/PD: water volgt Na
Addisonpatiënten kunnen spoedgevallen zijn!
- Acuut braken
- Erge zwakte
- Hypovolemische shock: zwakke pols, verlengde CVT en dehydratatie
- GI bloedverlies
Labobevindingen
- Laag Na, hoog K
- Azotemie (ureum, creatinine): prerenaal, moeilijkheid: verlies Na in urine en water volgt à dus
patiënten met goede nierfunctie, maar wel problemen met concentreren urine
è Normaal heel geconcentreerde urine bij prerenale azotemie
è Belangrijke DDX ziekte van addison: acute nierziekte à zorgt ook voor anorexie, milde GI
problemen, kan ook minder K uitscheiden, …
- Hypoglycemie
- Niet regeneratieve anemie (soms regeneratief), neutropenie, eosinofilie, lymfocytose
- Soms milde hypercalcemie: minder uitscheiding
Differentiaaldiagnosen
- ANI/AKI, uroperitoneum: ivm azotemie en hyperkaliëmie
- Acute gastro-enteritis (maagtorsie, perforatie, parvo)
- Acute pancreatitis
8
, SYNDROOM VAN CUSHING (HYPERADRENOCORTICISME, HYPERCORTISOLISME)
Leerdoelstellingen
- Definitie (incl. de verschillende vormen) & pathofysiologie
- Een vermoeden van diagnose stellen obv. signalement, klassieke symptomen en labo à weten
dat bevestigende testen nodig zijn (UCCR, LDDST, …)
- (Complicaties kennen): niet echt besproken in de les
- Opties voor behandeling kunnen citeren (afh. van oorzaak: medicatie, chirurgie, radiotherapie)
Etiologie
- ACTH afhankelijk: ‘pituitary-dependent’: hypofyse-afhankelijk
è Hypofysetumoren (85%)
Ø Veel ACTH à veel cortisol
Ø Indien heel groot à ruimte innemend proces à neurologische veranderingen mogelijk
- ACTH onafhankelijk: ‘pituitary-independent’: ‘adrenal-dependent’: bijnierschorsafhankelijk
è Bijnierschorstumoren (15%)
- Gevolg = chronisch cortisol overmaat
Links: hypofyse tumor à meer ACTH à meer
cortisol: bijnieren vergroot à neg fb: nodule
gaat autonoom ACTH uitscheiden dus neg fb
werkt niet meer
Rechts: 15% v d patiënten bijnierschorstumor
à tumor maakt meet cortisol aan en neg fb
werkt wel à minder ACTH, maar autonome
productie cortisol door bijniertumor
Signalement
- Middelbare – oude leeftijd
- Alle rassen (predisposities)
- Geen geslachtspredispositie
9
EN VOORTPLANTING VAN DE
GEZELSCHAPSDIEREN
Daminet S, Hesta M, Paepe D, Smets P, Vandenabeele S,
Bhatti S, Van Soom A
2e Master Diergeneeskunde 2025-2026
Universiteit Gent
,H1 ENDOCRINOLOGIE – S. DAMINET ............................................................................................. 3
DE HYPOFYSE ...................................................................................................................................... 3
DE ENDOCRIENE PANCREAS .................................................................................................................... 3
DE BIJNIEREN ....................................................................................................................................... 7
DE SCHILDKLIEREN .............................................................................................................................. 11
DE BIJSCHILDKLIEREN (VNL. 2E SEMESTER) ENKEL DDX HYPERCALCEMIE KENNEN ............................................... 15
DDX EN BENADERING VAN PUPD ........................................................................................................... 16
H2 UROLOGIE & NEFROLOGIE – S. DAMINET ................................................................................. 18
H1 – AZOTEMIE EN CHRONISCHE NIERZIEKTE .............................................................................................. 18
H2 – URINEWEGINFECTIES .................................................................................................................... 26
H3 – UROLITHIASIS .............................................................................................................................. 28
H4 – FLUTD = FELINE LOWER URINAIRY TRACT DISEASE ............................................................................... 31
H3 GASTRO-ENTEROLOGIE – S. DAMINET ..................................................................................... 35
ALGEMENE BENADERING VAN GASTRO-INTESTINALE AANDOENINGEN BIJ GEZELSCHAPSDIEREN (1E MASTER) ............... 35
KLINISCHE SYMPTOMEN VAN GASTRO-INTESTINALE PROBLEMEN + DIAGNOSTISCHE BENADERING + DIFFERENTIAAL
DIAGNOSE + BRAKEN, DIARREE, REGURGITEREN .......................................................................................... 35
GASTRO-INTESTINALE AANDOENINGEN PER ORGAAN .................................................................................... 35
H4 CASES – PROF. S. DAMINET ..................................................................................................... 49
CASUS 1 – COCKER SPANIEL, 15 KG, MC, 7J ............................................................................................. 49
CASUS 2 – GOLDEN RETRIEVER, VC, 5J .................................................................................................... 51
CASUS 3 – ROTTWEILER, TEEF, 4J ............................................................................................................ 53
CASUS 4 – EUROPESE KORTHAAR, VC, 5J ................................................................................................. 54
CASUS 5 – COCKER, VC, 4J .................................................................................................................. 55
CASUS 6 – POEDEL, VC, 10J ................................................................................................................. 55
CASUS 7 – GRIZZLY BEERTJE, FV, MC, 17J ................................................................................................ 56
CASUS 8 – BORDER COLLIE, SAM, VC, 6J ................................................................................................. 58
CASUS 9 – YORKY BENJI, MK, 4J............................................................................................................. 59
H5 DIERVOEDING – M. HESTA ....................................................................................................... 61
INLEIDING ......................................................................................................................................... 61
OBESITAS.......................................................................................................................................... 63
VOEDSELINTOLERANTIE – ADVERSE REACTION TO FOOD (ARF)........................................................................ 72
H6 HEMATOLOGIE – D. PAEPE ...................................................................................................... 79
HEMATOLOGISCH BLOEDONDERZOEK ...................................................................................................... 79
ANEMIE = TEKORT RBC ........................................................................................................................ 86
HEMOSTASE EN TROMBOCYTOPENIE ........................................................................................................ 93
CASUSSEN ........................................................................................................................................ 97
H7 RESPIRATIESTELSEL – D. PAEPE ............................................................................................ 104
RHINITIS: NIEZEN EN NEUSVLOEI ........................................................................................................... 104
DYSPNEE ........................................................................................................................................ 107
(INSPIRATOIRE) DYSPNEE MET STRIDOR (BOVENSTE LUCHTWEGEN) ................................................................ 107
HOESTEN ........................................................................................................................................ 110
H8 CARDIOLOGIE – P. SMETS ..................................................................................................... 120
VERWORVEN HARTAANDOENINGEN BIJ DE HOND – MVD EN DCM................................................................. 120
VERWORVEN HARTAANDOENINGEN BIJ DE KAT – HCM ................................................................................ 131
H9 VOORTPLANTING – A. VAN SOOM .......................................................................................... 136
CYCLUS EN CONTRACEPTIE BIJ DE HOND ................................................................................................. 136
SCHIJNDRACHT HOND ........................................................................................................................ 143
CYCLUS KAT ..................................................................................................................................... 145
DEKBEGELEIDING, DRACHT EN PARTUS HOND........................................................................................... 152
1
,H10 DERMATOLOGIE – S. VANDENABEELE .................................................................................. 163
BENADERING VAN DE ALOPECIE PATIËNT ................................................................................................. 163
FOCALE ALOPECIE ............................................................................................................................. 166
CANIENE SYMMETRISCHE ALOPECIE ....................................................................................................... 173
BENADERING VAN DE JEUK PATIËNT ........................................................................................................ 182
H11 NEUROLOGIE – S. BHATTI .................................................................................................... 195
EPILEPSIE ....................................................................................................................................... 195
DISCUS HERNIA ................................................................................................................................ 203
EXAMEN .................................................................................................................................... 210
2
,H1 ENDOCRINOLOGIE – S. DAMINET
Leerdoelstellingen
- Definitie, classificatie, RF, pathofysiologie van DM (incl. de verschillen hond-kat)
- Een betrouwbare diagnose stellen obv. signalement, klassieke symptomen en laboafwijkingen
- Complicaties kennen
- Basisprincipes voor de behandeling formuleren (incl. monitoring)
Hypothalamus-hypofyse-doelwitorgaan
- FB = Negatieve feedback
- Doelwitorgaan bv. bijnier
DE HYPOFYSE
Zie 2e september
DE ENDOCRIENE PANCREAS
Insuline belangrijkste hormoon – antagonist is glucagon
- Ins: zorgt grotendeels voor stockeren glucose
(energie) als glycogeen (omzetten in vetten)
- Ook anabool effect door stimuleren aanmaak
EW
Diabetes mellitus - Inleiding
- Absoluut of relatief tekort aan insuline
- Gekenmerkt door persisterende hyperglycemie en glucosurie
- PUPD, gewichtsverlies en polyfagie
- Behandeling = insuline, dieet, regelmatig leefpatroon
- Optimale communicatie DA en eigenaar!
Diabetes mellitus bij de hond
Etiologie
- Type 1 DM! (bijna altijd) = insulineafhankelijke diabetes = absoluut tekort aan insuline
- Type 2 DM = insulineresistentie
- Intacte teef onder invloed van progesteron: heeft een anti-insuline werking door aanmaak van
groeihormoon te stimuleren à insuline resistentie à enige situatie waarbij reversibele diabetes
kan zijn
- Andere oorzaken
3
,Type 1 DM
- Absoluut tekort aan insuline
- Multifactorieel: obesitas kan verergeren (kat veel meer vergroten van kans op DM dan hond)
- Destructie β-cellen eilandjes van Langerhans
- Auto-immune destructie
- Idiopathische destructie
Intacte teef onder invloed van progesteron
- Na ovulatie: corpora lutea produceren progesteron gedurende ongeveer 10 w (luteale fase)
- Stimulatie mammair GH met insulineresistentie
- Na # loopsheden: kans op DM
Andere oorzaken DM
- Pancreasneoplasie
- Pancreatitis
- Congenitale DM
Diabetes mellitus bij de kat
Etiologie
- Type 1 DM
- Type 2 DM
- Overige types DM
Type 1 DM
- Absoluut tekort aan insuline
- Destructie β-cellen eilandjes van Langerhans
Type 2 DM
- Insulineresistentie (IR) en stoornis insulinesecretie: er is insuline, maar het werkt niet
- IR door inactiviteit en obesitas
- Toename insulinesecretie, degeneratie β-cellen (worden uitgeput)
- Eerst relatief insulinetekort
- IAPP samen met insuline afgegeven à amyline kan zich afzetten als amyloid à amyloidose à in
pancreas à schade aan β-cellen à absoluut insulinetekort
Risicofactoren bij de kat
- Obesitas: risicofactor x7 bij kat dus dit moet zeker aangepakt worden
- Acromegalie: grote extremiteiten (20%): door te veel groeihormoon, in 20% van de gevallen met
suikerziekte hebben als onderliggende oorzaak acromegalie
- Individueel gehouden
- Voeding ad libitum: gaat bij veel katten gepaard met overgewicht
- Leeftijd: middelbare/oudere katten
- Ras: birmees gepredisponeerd voor diabetes
Overige types DM (secundaire DM)
- Insulineresistentie en toename gluconeogenese
è Overmaat glucocorticoïden (Cushing, exogeen)
è Exogene progestativa (intrinsieke GC werking)
è Overmaat GH (hypofysetumor)
è Leververvetting (IR)
- Toename insulinesecretie, degeneratie β-cellen
- Eerst relatief, later absoluut insulinetekort
Diabetes mellitus
Gevolgen van extracellulair glucoseoverschot (hyperglycemie)
- Hyperglycemie à glucosuria à polyurie à compensatoire polydipsie à osmotische diurese:
hypokaliëmie, hyponatremie, hypofosfatemie
- Hypertonisch plasma à intracellulaire dehydratatie à hyperglycemisch coma
- Enzymatische glycosylatie van eiwitten
è Lenscataract: te veel glucose à omgezet in sorbitol à kan niet meer door te cellen en trekt
water aan à zorgt voor vertroebelen
è Retinopathie
è Perifere neuropathie
4
, Katten frequent polyneuropathie: spieratrofie,
plantigrade gang
Hond frequent cataract
Labo: diagnose bevestigen
- Fluoridebuis (grijze dop)
- Glucosemeters
- Bloed- en urine-glucoseteststrips
- Als bloedglucose
è > 10 mmol/l = glucosurie (hond)
è > 14 mmol/l = glucosurie (kat)
- Kat = heel vatbaar voor stresshyperglycemie! à daarom kijken we nr combinatie hyperglycemie
(bloed) en glucosurie (urine)
Fructosamine bepaling
- Plasma eiwitten (vnl. albumine) + glucosemoleculen (irreversiebele binding) à fructosamine
- T1/2 albumine = 8 dagen
Ø Hb veel langere T1/2, dus voorkeur albumine
- = weerspiegelt de gemiddelde bloedglucoseconcentratie van de voorbije 2-3 weken (hond), 1-2
weken (kat)
- Hond: < 374 µmol/l, kat: < 340 µmol/l (< 400)
- Slechte controle: > 600 µmol/l
- Maar: overlapping tussen normaal-goede controle-slechte controle
- Interessant om trend te volgen bij zelfde patiënt!
Fructosamine reflecteert glycemiestatus van voorbije 1-3 weken
- ↔ bloedglucose = momentopname
- Geen invloed van stress (kat!)
- Basale waarde interessant voor opvolging
- Niet betrouwbaar bij hyperthyroïdie
Beperkingen
- Een hoog fructosamine geeft je niet de oorzaak van een slechte controle
- Een normaal fructosamine sluit de mogelijkheid van DM niet uit
Kliniek
- Polyurie, polydipsie, polyfagie à niet veel zaken geven polyfagie dus DDX niet zo groot
- Vermageren ondanks goede eetlust
- Kat: neurpathie, hond: lenscataract
- Soms: anorexie, braken, apathie (ketoacidose: te weinig insuline à insuline remt aanmaak
ketonen normaal à ketoacidose)
5
,Diagnostiek
- Persisterende hyperglycemie en glucosurie aantonen
- Eventueel verhoogd fructosamine
- Ketonurie metabole acidose (ketoacidose)
- Zowel hyperglycemie als glucosurie nodig voor diagnose DM!
è Hyperglycemie kan zonder glucosurie: vnl. stress hyperglycemie bij de kat
è Glucosurie kan zonder hyperglycemie: schade proximale tubuli
Diabetes ketoacidose
- Lethargie, anorexie, braken, oligurie/anurie, hyperventilatie
- Hyperglycemie, glucosurie, ketonurie (bloed = nauwkeuriger of urine dipstick), metabole acidose,
dehydratatie
- Elektrolyten: hypoK, hypoP
- Spoedeisende patiënt
- Complexe behandeling
Diabetes mellitus: opvolging
- Klinisch opvolgen (klinische Score Diabetes)
- BG éénmalig: bloedglucose, probleem is dat het een momentopname is, ook veel variatie in
pieken
- Fructosamine
- Bloedglucose Curve
è Vnl. initieel (maar geen routine EN altijd minimum pas 5-7d na iedere aanpassing dosis)
è Zeker bij probleempatiënten
è Bij de d’arts of thuis door eigenaar! (HMBG)
è Continu: free style libre
- Glucosurie NIET: meeste van die patiënten hebben altijd glucosurie dus je zou de therapie anders
blijven verhogen wat niet goed is
- Alle andere methoden hebben voor- en nadelen
Thuismonitoring
- Recenter ‘Flash glucose’ monitoring (FreeStyle Libre), thuis of in de praktijk
Behandeling starten: het is meer dan enkel insuline
1. Eigenaars informeren
2. Risicofactoren identificeren
3. Doelstellingen vastleggen (met de eigenaar): bv werken naar optimaal LG
4. Keuze monitoring
5. Voeding
6. Insuline of SGLT2-i
Nieuwe medicatie op de markt: SGLT2-i (sodium-glucose-cotransporters-inhibitoren)
- Door pompje te blokkeren gaat het teveel aan glucose verloren in de urine
- Bij de kat gebruiken: kan per os
- Zeer werkzaam!
- Selectie patiënt zeer belangrijk: “happy cat” anders meer risico op eDKA
è Moeten katten selecteren die nog voldoende insuline maken omdat die ervoor zorgt dat we
geen ketoacidose vormen
- Monitoring: ketonen!
- Nevenwerkingen
è Meest voorkomende: zachte faeces/diarree: meestal zelflimiterend (binnen de 2 w)
è Euglycemische DKA (eDKA) of DKA (meestal eerste 2 w)
è ‘geen’ klinische hypoglycemie
6
,DE BIJNIEREN
INLEIDING
- Bijnierschors!!!
è Mineralocorticoïden: aldosteron
è Glucocorticoïden: cortisol
è Androgenen
- Bijniermerg
è Catecholamines
BIJNIERSCHORS
ZIEKTE VAN ADDISON
Leerdoelstellingen
- Definitie en pathofysiologie van Addison
- Een vermoeden van diagnose stellen obv. signalement, klassieke symptomen en labo
(hypoNa, hyperK) à weten dat bevestigende test nodig is (ACTH-stimulatie)
- Belangrijkste complicatie: Addison-crisis kennen
- Basisprincipes behandeling: substitutietherapie en acute aanpak crisis
Inleiding
- = primair hypoadrenocorticisme
è Lesies van de bijnierschors zelf
Etiologie
- Progressieve destructie bijnierschors
è Immuungemedieerd!!!
è Infecties
è Bloedingen
è Neoplasie
- Gevolg: tekort gluco- en mineralocorticoïden
Signalement
- Vnl. jong of middelbare leeftijd
- Teef > reu
- Raspredispositie: standaard poedel, labrador, bearded collie, WHWT (west highland whit terrier)
7
,Pathogenese
- Glucocorticoid tekort
è Verminderde gluconeogenese
è Verminderde werking Na/K pomp
è Verminderde productie RBC en neutrofielen
è Anorexie, lethargie, zwakte = vaag
- Mineralocorticoid tekort: aldosteron = behoud Na en uitscheiden K à tekort à
è Verlies Na via nier (+ H2O en Cl): hypoNa
Ø Hypovolemie
Ø Verminderde renale bloedvloei
Ø Pre-renale azotemie
Ø Zwakte, anorexie, braken
è Kaliumretentie: hyperK
Ø Hartritmestoornissen, bradycardie, blok, …
Ø DDX hyperK (zeker bij hond): urinewegobstructie en ziekte van Addison
Klinische symptomen: vaag!
- Lethargie, apathie, zwakte à lichamelijk OZ (vaag):
è Tekenen van hypovolemie: zwakke pols, verlengde CVT en dehydratatie
è Bradycardie
è Abdominale pijn: geen goede verklaring voor
- Anorexie
- Beven
- Diarree, braken (soms bloederig)
- Abdominale pijn: geen goede verklaring voor
- Soms PU/PD: water volgt Na
Addisonpatiënten kunnen spoedgevallen zijn!
- Acuut braken
- Erge zwakte
- Hypovolemische shock: zwakke pols, verlengde CVT en dehydratatie
- GI bloedverlies
Labobevindingen
- Laag Na, hoog K
- Azotemie (ureum, creatinine): prerenaal, moeilijkheid: verlies Na in urine en water volgt à dus
patiënten met goede nierfunctie, maar wel problemen met concentreren urine
è Normaal heel geconcentreerde urine bij prerenale azotemie
è Belangrijke DDX ziekte van addison: acute nierziekte à zorgt ook voor anorexie, milde GI
problemen, kan ook minder K uitscheiden, …
- Hypoglycemie
- Niet regeneratieve anemie (soms regeneratief), neutropenie, eosinofilie, lymfocytose
- Soms milde hypercalcemie: minder uitscheiding
Differentiaaldiagnosen
- ANI/AKI, uroperitoneum: ivm azotemie en hyperkaliëmie
- Acute gastro-enteritis (maagtorsie, perforatie, parvo)
- Acute pancreatitis
8
, SYNDROOM VAN CUSHING (HYPERADRENOCORTICISME, HYPERCORTISOLISME)
Leerdoelstellingen
- Definitie (incl. de verschillende vormen) & pathofysiologie
- Een vermoeden van diagnose stellen obv. signalement, klassieke symptomen en labo à weten
dat bevestigende testen nodig zijn (UCCR, LDDST, …)
- (Complicaties kennen): niet echt besproken in de les
- Opties voor behandeling kunnen citeren (afh. van oorzaak: medicatie, chirurgie, radiotherapie)
Etiologie
- ACTH afhankelijk: ‘pituitary-dependent’: hypofyse-afhankelijk
è Hypofysetumoren (85%)
Ø Veel ACTH à veel cortisol
Ø Indien heel groot à ruimte innemend proces à neurologische veranderingen mogelijk
- ACTH onafhankelijk: ‘pituitary-independent’: ‘adrenal-dependent’: bijnierschorsafhankelijk
è Bijnierschorstumoren (15%)
- Gevolg = chronisch cortisol overmaat
Links: hypofyse tumor à meer ACTH à meer
cortisol: bijnieren vergroot à neg fb: nodule
gaat autonoom ACTH uitscheiden dus neg fb
werkt niet meer
Rechts: 15% v d patiënten bijnierschorstumor
à tumor maakt meet cortisol aan en neg fb
werkt wel à minder ACTH, maar autonome
productie cortisol door bijniertumor
Signalement
- Middelbare – oude leeftijd
- Alle rassen (predisposities)
- Geen geslachtspredispositie
9
