Samenvatting teksten Internationale Veiligheid
LES 1: Concepten Internationale Veiligheid en Evolutie Veiligheidsstudies
National security as an Ambiguous Symbol
- Arnold Wolfers
1. Inleiding tot de ambiguïteit van "nationale veiligheid" (pp. 481–483)
• Wolfers begint met de opmerking dat termen als "nationaal belang" en "nationale veiligheid" veel
gebruikt worden in het politieke discours, vaak verondersteld richtinggevend te zijn. Deze termen
zijn echter vaag en dienen vaak als retorische symbolen in plaats van precieze beleidsconcepten.
Ze kunnen diverse standpunten verenigen onder een misleidende consensus, waardoor
verschillende actoren hun voorkeursbeleid als veiligheidsgedreven kunnen bestempelen.
"Ze betekenen mogelijk niet hetzelfde voor verschillende mensen. Ze hebben mogelijk helemaal geen
precieze betekenis." (p. 481)
• Hij merkt ook de verschuiving op in het Amerikaanse buitenlandbeleidsdiscours van economische
welvaartsbelangen (tijdens de Depressie) naar veiligheidszorgen tijdens de Koude Oorlog (p. 482).
2. De conceptuele uitdagingen van het definiëren van veiligheid (pp. 484–486)
• Wolfers onderzoekt twee dimensies van veiligheid:
§ Objectieve veiligheid: afwezigheid van bedreigingen voor kernwaarden.
§ Subjectieve veiligheid: afwezigheid van angst of perceptie van dreiging.
"Veiligheid meet, objectief gezien, de afwezigheid van dreiging... in subjectieve zin, de afwezigheid van
angst..." (p. 485)
• Verschillende landen reageren verschillend op vergelijkbare externe omstandigheden vanwege
geschiedenis, perceptie of recent trauma (bijv. Frankrijk na de Eerste Wereldoorlog versus de VS
voor de Tweede Wereldoorlog). Zelfs een gedeeld doel van "veiligheid" leidt dus tot zeer
uiteenlopende gedragingen.
3. Diversiteit in nationaal gedrag en veiligheidsdoelen (pp. 486-490)
• Landen streven niet uniform maximale veiligheid na omdat:
§ Niet alle landen met hetzelfde dreigingsniveau worden geconfronteerd.
§ Sommige waarden (zoals koloniën of ideologie) kunnen worden opgeo_erd, andere worden
uitgebreid onder de vlag van "veiligheid".
§ Interne politiek, nationaal karakter en historische ervaringen bepalen wat een land als
"voldoende" veiligheid beschouwt.
• Wolfers suggereert dat de meeste staten proberen de kosten te minimaliseren en tegelijkertijd te
bereiken wat zij als voldoende bescherming beschouwen.
“Veiligheid is uiteindelijk niets anders dan de afwezigheid van het kwaad van onzekerheid, een negatieve
waarde...” (p. 488)
4. Veiligheid versus macht: het middelendebat (pp. 490–492)
• Veiligheid wordt vaak verward met militaire macht, maar Wolfers waarschuwt ervoor om te
veronderstellen dat machtsopbouw de enige of beste weg naar veiligheid is.
§ Landen kunnen vertrouwen op neutraliteit, allianties, juridische overeenkomsten of
diplomatie.
§ De nadruk op militaire macht kan een veiligheidsdilemma oproepen (vgl. John Herz).
“Verzetskracht kan niet onmiskenbaar worden onderscheiden van agressiekracht.” (p. 494)
5. Opportunisme en de paradox van het veiligheidsbeleid (pp. 493–497)
, • Wolfers bespreekt de instrumentele rationaliteit van veiligheid: of het een middel is tot hogere
doelen (bijv. vrijheid, vrede) of een doel op zich.
• Hij maakt onderscheid tussen:
§ Maximalistisch beleid dat absolute veiligheid nastreeft (bijvoorbeeld door middel van
overheersend geweld), en
§ Gematigd beleid dat relatieve veiligheid nastreeft en onnodige provocatie vermijdt.
• Het veiligheidsbeleid moet contextafhankelijk zijn, met name met betrekking tot:
§ De neiging van de tegenstander om aan te vallen (pp. 496-497),
§ De mogelijkheid om hun intenties via diplomatieke middelen te beïnvloeden.
"Het ideale veiligheidsbeleid is er een dat zou leiden tot een verdeling van waarden die zo bevredigend is
voor alle landen dat de intentie om aan te vallen... zou worden geminimaliseerd." (p. 498)
6. De morele dimensie van het veiligheidsbeleid (pp. 498-502)
• Wolfers maakt een cruciaal onderscheid tussen:
§ Morele evaluatie (het afwegen van de o_ers en gevolgen van een veiligheidsbeleid) en
§ Moralisme (dogmatische, uniforme voorschriften).
• Veiligheid, hoewel vaak noodzakelijk, is niet inherent moreel – de rechtvaardiging ervan hangt af
van:
§ De beschermde waarden (bijv. vrijheid versus overheersing),
§ Het nagestreefde veiligheidsniveau, en
§ De gebruikte middelen (dwang versus diplomatiek).
“Beleid inzake nationale veiligheid is verre van volledig goed of volledig slecht, maar kan moreel
lofwaardig of verwerpelijk zijn, afhankelijk van het specifieke karakter ervan en de specifieke
omstandigheden.” (p. 501)
Page
Insight
Reference
"National security" is a vague but powerful symbol that allows broad consensus with
p. 481
little precision.
The shift from economic welfare to security concerns reflects historical context (e.g.,
p. 482
Cold War).
Objective vs. subjective security are distinct but interrelated; perceptions often diverge
pp. 484–485
from actual threats.
Nations di_er in how much security they pursue, and what values they're willing to trade
pp. 486–490
o_.
Security policies di_er not just in ends but in means: some rely on power, others on
p. 491
cooperation or neutrality.
Power-based security may trigger the “security dilemma,” making all sides less secure. p. 494
An ideal security policy balances deterrence with e_orts to reduce others’ incentives to
pp. 496–497
attack.
Security should not be assumed morally justified—trade-o_s must be judged case by
pp. 498–501
case.
Simplicity and spook: Terrorism and the Dynamics of Threat Exaggeration
- John Mueller
Overdrijving van dreigingen:
,Dit artikel bespreekt hoe er sinds 1945 een tendens is geweest om buitenlandse dreigingen te
overdrijven, met name in de context van terrorisme. Dit patroon van alarmisme zet zich vandaag de dag
voort en weerspiegelt een historisch precedent tijdens de Koude Oorlog.
Gevolgen van alarmisme:
Alarmisme en overreacties op dreigingen kunnen schadelijke gevolgen hebben, met name economisch.
Het artikel stelt dat dergelijke reacties onbedoeld de gevolgen kunnen creëren die terroristen nastreven,
zelfs als ze die niet zelf kunnen veroorzaken.
Weerbaarheid van de Verenigde Staten
Het artikel stelt dat de Verenigde Staten niet zo kwetsbaar zijn voor terroristische daden als vaak wordt
beweerd. Het suggereert dat het land aanzienlijke schade kan absorberen door extreme terroristische
daden en historisch gezien zwaardere dreigingen heeft overleefd.
Aard van modern terrorisme
Het artikel belicht een verschuiving in de motieven achter terrorisme. Hoewel terrorisme historisch
gezien vaak gekoppeld was aan specifieke politieke eisen, lijken veel hedendaagse terroristen te
handelen vanuit een drang om willekeurig te doden, wat traditionele afschrikkingsstrategieën
compliceert.
Rol van media en politici
De manier waarop de media omgaan met risico's en relatieve waarschijnlijkheid, wordt bekritiseerd,
omdat ze er vaak niet in slagen een evenwichtig perspectief te bieden op terrorisme en de daadwerkelijke
risico's ervan. Dit draagt bij aan publieke hysterie en misverstanden over de ware aard van dreigingen.
Historische context
Het artikel trekt parallellen tussen dreigingen uit het verleden en het heden, en suggereert dat extreme
gebeurtenissen weliswaar alarmerend kunnen zijn, maar niet noodzakelijkerwijs wijzen op een trend naar
groter gevaar. Historische voorbeelden, zoals de nasleep van de Eerste Wereldoorlog, illustreren dat zelfs
de meest destructieve gebeurtenissen gevolgd kunnen worden door andere die nog catastrofaler zijn.
Al deze inzichten benadrukken het belang van een weloverwogen reactie op terrorisme en waarschuwen
voor de gevaren van overdrijving en alarmisme bij het vormgeven van de publieke perceptie en het beleid.
Security cooperation
- Harald Müller
1. Veiligheid definiëren (pp. 477–478)
Müller begint met het betwisten van het traditionele begrip veiligheid als simpelweg de afwezigheid van
existentiële bedreigingen voor de staat door andere staten. Hij pleit voor een bredere, multidimensionale
visie die het volgende omvat:
• Maatschappelijke veiligheid (bedreigingen voor culturele groepen),
• Menselijke veiligheid (bedreigingen voor individuen),
• Economische, informatieve en milieuveiligheid.
Hij bekritiseert deze verbreding en vraagt zich af of "veiligheid" analytische waarde verliest als het alles
omvat.
2. Samenwerking op het gebied van veiligheid (pp. 478–479)
, Samenwerking op het gebied van veiligheid wordt doorgaans begrepen als coördinatie tussen rivalen of
voormalige vijanden. De paradox is dat staten hun voortbestaan, zelfs gedeeltelijk, moeten
toevertrouwen aan potentieel onbetrouwbare partners. Dit brengt risico's met zich mee zoals:
• Opo_ering van strategische autonomie,
• Verlies van verrassingsvermogen,
• Afhankelijkheid van militaire beslissingen van anderen.
3. Soorten samenwerking (pp. 479–480)
De tekst categoriseert verschillende vormen:
• Allianties, zelfs onder vrienden, zijn inherent kwetsbaar vanwege mogelijke rolomkeringen.
• Naoorlogse regelingen, samenwerking binnen de VN-Veiligheidsraad en collectieve
veiligheidssystemen zijn gericht op het institutionaliseren van vrede.
• Globale/regionale regelingen zoals het Non-Proliferatieverdrag (NPV), het Mijnenverbodverdrag of
kernwapenvrije zones weerspiegelen wijdverbreide samenwerking.
4. De puzzel (pp. 480–481)
Waarom werken staten samen op het gebied van veiligheid, zelfs als toekomstige vijandigheid mogelijk
is? Samenwerking vereist het opo_eren van de huidige veiligheid om een hogere stabiliteit in de toekomst
te verkrijgen – een gok gezien de onzekere intenties van anderen.
Belangrijkste theoretische perspectieven en inzichten
Realisme (pp. 481–485)
• Neorealisme (Waltz) benadrukt overleven in een anarchistische wereld. Samenwerking is
zeldzaam vanwege:
§ Het probleem van relatieve winst: de angst dat partners er meer baat bij zullen hebben.
§ Alliantiedilemma's (Snyder): het afwegen van loyaliteit versus nationaal belang.
• Defensief realisme (Glaser) is optimistischer. Het staat samenwerking onder onzekerheid toe,
maar staat nog steeds voor de uitdaging om de intenties van rivalen te vertrouwen.
• Optimistisch realisten (bijv. Grieco, Schweller, Jervis) rekken het realisme op door vertrouwen,
historische ervaring en normen te integreren, waardoor de grenzen van het realisme vervagen.
Neo-institutionalisme (pp. 485–489)
• Ga uit van rationele, zelfzuchtige actoren in een anarchistisch systeem.
• Belangrijkste mechanismen:
§ Communicatie en signalering om vertrouwen op te bouwen.
§ Schaduw van de toekomst: herhaalde interactie maakt overlopen kostbaar.
§ Instituties verlagen transactiekosten en zorgen voor handhaving (bijv. het Non-
Proliferatieverdrag, het CSE-verdrag, de persistentie van de NAVO na de Koude Oorlog).
• Zwakte: worstelt met het verklaren hoe de eerste samenwerking begint in vijandige omgevingen.
Liberalisme (pp. 490–494)
• Richt zich op binnenlandse structuren en de theorie van democratische vrede:
§ Monadische versie: democratieën zijn inherent vreedzaam.
§ Dyadische versie: democratieën vertrouwen elkaar meer dan autocratieën.
• Verklaart diepe, transparante samenwerking (bijv. NAVO, EU), maar worstelt met:
§ Het verklaren van samenwerking met niet-democratieën.
§ Verschillen in het gedrag van democratische staten (bijv. VS versus Canada).
§ Spanningen tussen liberale normen (bijv. privacy) en de behoefte aan transparantie in
samenwerking.
LES 1: Concepten Internationale Veiligheid en Evolutie Veiligheidsstudies
National security as an Ambiguous Symbol
- Arnold Wolfers
1. Inleiding tot de ambiguïteit van "nationale veiligheid" (pp. 481–483)
• Wolfers begint met de opmerking dat termen als "nationaal belang" en "nationale veiligheid" veel
gebruikt worden in het politieke discours, vaak verondersteld richtinggevend te zijn. Deze termen
zijn echter vaag en dienen vaak als retorische symbolen in plaats van precieze beleidsconcepten.
Ze kunnen diverse standpunten verenigen onder een misleidende consensus, waardoor
verschillende actoren hun voorkeursbeleid als veiligheidsgedreven kunnen bestempelen.
"Ze betekenen mogelijk niet hetzelfde voor verschillende mensen. Ze hebben mogelijk helemaal geen
precieze betekenis." (p. 481)
• Hij merkt ook de verschuiving op in het Amerikaanse buitenlandbeleidsdiscours van economische
welvaartsbelangen (tijdens de Depressie) naar veiligheidszorgen tijdens de Koude Oorlog (p. 482).
2. De conceptuele uitdagingen van het definiëren van veiligheid (pp. 484–486)
• Wolfers onderzoekt twee dimensies van veiligheid:
§ Objectieve veiligheid: afwezigheid van bedreigingen voor kernwaarden.
§ Subjectieve veiligheid: afwezigheid van angst of perceptie van dreiging.
"Veiligheid meet, objectief gezien, de afwezigheid van dreiging... in subjectieve zin, de afwezigheid van
angst..." (p. 485)
• Verschillende landen reageren verschillend op vergelijkbare externe omstandigheden vanwege
geschiedenis, perceptie of recent trauma (bijv. Frankrijk na de Eerste Wereldoorlog versus de VS
voor de Tweede Wereldoorlog). Zelfs een gedeeld doel van "veiligheid" leidt dus tot zeer
uiteenlopende gedragingen.
3. Diversiteit in nationaal gedrag en veiligheidsdoelen (pp. 486-490)
• Landen streven niet uniform maximale veiligheid na omdat:
§ Niet alle landen met hetzelfde dreigingsniveau worden geconfronteerd.
§ Sommige waarden (zoals koloniën of ideologie) kunnen worden opgeo_erd, andere worden
uitgebreid onder de vlag van "veiligheid".
§ Interne politiek, nationaal karakter en historische ervaringen bepalen wat een land als
"voldoende" veiligheid beschouwt.
• Wolfers suggereert dat de meeste staten proberen de kosten te minimaliseren en tegelijkertijd te
bereiken wat zij als voldoende bescherming beschouwen.
“Veiligheid is uiteindelijk niets anders dan de afwezigheid van het kwaad van onzekerheid, een negatieve
waarde...” (p. 488)
4. Veiligheid versus macht: het middelendebat (pp. 490–492)
• Veiligheid wordt vaak verward met militaire macht, maar Wolfers waarschuwt ervoor om te
veronderstellen dat machtsopbouw de enige of beste weg naar veiligheid is.
§ Landen kunnen vertrouwen op neutraliteit, allianties, juridische overeenkomsten of
diplomatie.
§ De nadruk op militaire macht kan een veiligheidsdilemma oproepen (vgl. John Herz).
“Verzetskracht kan niet onmiskenbaar worden onderscheiden van agressiekracht.” (p. 494)
5. Opportunisme en de paradox van het veiligheidsbeleid (pp. 493–497)
, • Wolfers bespreekt de instrumentele rationaliteit van veiligheid: of het een middel is tot hogere
doelen (bijv. vrijheid, vrede) of een doel op zich.
• Hij maakt onderscheid tussen:
§ Maximalistisch beleid dat absolute veiligheid nastreeft (bijvoorbeeld door middel van
overheersend geweld), en
§ Gematigd beleid dat relatieve veiligheid nastreeft en onnodige provocatie vermijdt.
• Het veiligheidsbeleid moet contextafhankelijk zijn, met name met betrekking tot:
§ De neiging van de tegenstander om aan te vallen (pp. 496-497),
§ De mogelijkheid om hun intenties via diplomatieke middelen te beïnvloeden.
"Het ideale veiligheidsbeleid is er een dat zou leiden tot een verdeling van waarden die zo bevredigend is
voor alle landen dat de intentie om aan te vallen... zou worden geminimaliseerd." (p. 498)
6. De morele dimensie van het veiligheidsbeleid (pp. 498-502)
• Wolfers maakt een cruciaal onderscheid tussen:
§ Morele evaluatie (het afwegen van de o_ers en gevolgen van een veiligheidsbeleid) en
§ Moralisme (dogmatische, uniforme voorschriften).
• Veiligheid, hoewel vaak noodzakelijk, is niet inherent moreel – de rechtvaardiging ervan hangt af
van:
§ De beschermde waarden (bijv. vrijheid versus overheersing),
§ Het nagestreefde veiligheidsniveau, en
§ De gebruikte middelen (dwang versus diplomatiek).
“Beleid inzake nationale veiligheid is verre van volledig goed of volledig slecht, maar kan moreel
lofwaardig of verwerpelijk zijn, afhankelijk van het specifieke karakter ervan en de specifieke
omstandigheden.” (p. 501)
Page
Insight
Reference
"National security" is a vague but powerful symbol that allows broad consensus with
p. 481
little precision.
The shift from economic welfare to security concerns reflects historical context (e.g.,
p. 482
Cold War).
Objective vs. subjective security are distinct but interrelated; perceptions often diverge
pp. 484–485
from actual threats.
Nations di_er in how much security they pursue, and what values they're willing to trade
pp. 486–490
o_.
Security policies di_er not just in ends but in means: some rely on power, others on
p. 491
cooperation or neutrality.
Power-based security may trigger the “security dilemma,” making all sides less secure. p. 494
An ideal security policy balances deterrence with e_orts to reduce others’ incentives to
pp. 496–497
attack.
Security should not be assumed morally justified—trade-o_s must be judged case by
pp. 498–501
case.
Simplicity and spook: Terrorism and the Dynamics of Threat Exaggeration
- John Mueller
Overdrijving van dreigingen:
,Dit artikel bespreekt hoe er sinds 1945 een tendens is geweest om buitenlandse dreigingen te
overdrijven, met name in de context van terrorisme. Dit patroon van alarmisme zet zich vandaag de dag
voort en weerspiegelt een historisch precedent tijdens de Koude Oorlog.
Gevolgen van alarmisme:
Alarmisme en overreacties op dreigingen kunnen schadelijke gevolgen hebben, met name economisch.
Het artikel stelt dat dergelijke reacties onbedoeld de gevolgen kunnen creëren die terroristen nastreven,
zelfs als ze die niet zelf kunnen veroorzaken.
Weerbaarheid van de Verenigde Staten
Het artikel stelt dat de Verenigde Staten niet zo kwetsbaar zijn voor terroristische daden als vaak wordt
beweerd. Het suggereert dat het land aanzienlijke schade kan absorberen door extreme terroristische
daden en historisch gezien zwaardere dreigingen heeft overleefd.
Aard van modern terrorisme
Het artikel belicht een verschuiving in de motieven achter terrorisme. Hoewel terrorisme historisch
gezien vaak gekoppeld was aan specifieke politieke eisen, lijken veel hedendaagse terroristen te
handelen vanuit een drang om willekeurig te doden, wat traditionele afschrikkingsstrategieën
compliceert.
Rol van media en politici
De manier waarop de media omgaan met risico's en relatieve waarschijnlijkheid, wordt bekritiseerd,
omdat ze er vaak niet in slagen een evenwichtig perspectief te bieden op terrorisme en de daadwerkelijke
risico's ervan. Dit draagt bij aan publieke hysterie en misverstanden over de ware aard van dreigingen.
Historische context
Het artikel trekt parallellen tussen dreigingen uit het verleden en het heden, en suggereert dat extreme
gebeurtenissen weliswaar alarmerend kunnen zijn, maar niet noodzakelijkerwijs wijzen op een trend naar
groter gevaar. Historische voorbeelden, zoals de nasleep van de Eerste Wereldoorlog, illustreren dat zelfs
de meest destructieve gebeurtenissen gevolgd kunnen worden door andere die nog catastrofaler zijn.
Al deze inzichten benadrukken het belang van een weloverwogen reactie op terrorisme en waarschuwen
voor de gevaren van overdrijving en alarmisme bij het vormgeven van de publieke perceptie en het beleid.
Security cooperation
- Harald Müller
1. Veiligheid definiëren (pp. 477–478)
Müller begint met het betwisten van het traditionele begrip veiligheid als simpelweg de afwezigheid van
existentiële bedreigingen voor de staat door andere staten. Hij pleit voor een bredere, multidimensionale
visie die het volgende omvat:
• Maatschappelijke veiligheid (bedreigingen voor culturele groepen),
• Menselijke veiligheid (bedreigingen voor individuen),
• Economische, informatieve en milieuveiligheid.
Hij bekritiseert deze verbreding en vraagt zich af of "veiligheid" analytische waarde verliest als het alles
omvat.
2. Samenwerking op het gebied van veiligheid (pp. 478–479)
, Samenwerking op het gebied van veiligheid wordt doorgaans begrepen als coördinatie tussen rivalen of
voormalige vijanden. De paradox is dat staten hun voortbestaan, zelfs gedeeltelijk, moeten
toevertrouwen aan potentieel onbetrouwbare partners. Dit brengt risico's met zich mee zoals:
• Opo_ering van strategische autonomie,
• Verlies van verrassingsvermogen,
• Afhankelijkheid van militaire beslissingen van anderen.
3. Soorten samenwerking (pp. 479–480)
De tekst categoriseert verschillende vormen:
• Allianties, zelfs onder vrienden, zijn inherent kwetsbaar vanwege mogelijke rolomkeringen.
• Naoorlogse regelingen, samenwerking binnen de VN-Veiligheidsraad en collectieve
veiligheidssystemen zijn gericht op het institutionaliseren van vrede.
• Globale/regionale regelingen zoals het Non-Proliferatieverdrag (NPV), het Mijnenverbodverdrag of
kernwapenvrije zones weerspiegelen wijdverbreide samenwerking.
4. De puzzel (pp. 480–481)
Waarom werken staten samen op het gebied van veiligheid, zelfs als toekomstige vijandigheid mogelijk
is? Samenwerking vereist het opo_eren van de huidige veiligheid om een hogere stabiliteit in de toekomst
te verkrijgen – een gok gezien de onzekere intenties van anderen.
Belangrijkste theoretische perspectieven en inzichten
Realisme (pp. 481–485)
• Neorealisme (Waltz) benadrukt overleven in een anarchistische wereld. Samenwerking is
zeldzaam vanwege:
§ Het probleem van relatieve winst: de angst dat partners er meer baat bij zullen hebben.
§ Alliantiedilemma's (Snyder): het afwegen van loyaliteit versus nationaal belang.
• Defensief realisme (Glaser) is optimistischer. Het staat samenwerking onder onzekerheid toe,
maar staat nog steeds voor de uitdaging om de intenties van rivalen te vertrouwen.
• Optimistisch realisten (bijv. Grieco, Schweller, Jervis) rekken het realisme op door vertrouwen,
historische ervaring en normen te integreren, waardoor de grenzen van het realisme vervagen.
Neo-institutionalisme (pp. 485–489)
• Ga uit van rationele, zelfzuchtige actoren in een anarchistisch systeem.
• Belangrijkste mechanismen:
§ Communicatie en signalering om vertrouwen op te bouwen.
§ Schaduw van de toekomst: herhaalde interactie maakt overlopen kostbaar.
§ Instituties verlagen transactiekosten en zorgen voor handhaving (bijv. het Non-
Proliferatieverdrag, het CSE-verdrag, de persistentie van de NAVO na de Koude Oorlog).
• Zwakte: worstelt met het verklaren hoe de eerste samenwerking begint in vijandige omgevingen.
Liberalisme (pp. 490–494)
• Richt zich op binnenlandse structuren en de theorie van democratische vrede:
§ Monadische versie: democratieën zijn inherent vreedzaam.
§ Dyadische versie: democratieën vertrouwen elkaar meer dan autocratieën.
• Verklaart diepe, transparante samenwerking (bijv. NAVO, EU), maar worstelt met:
§ Het verklaren van samenwerking met niet-democratieën.
§ Verschillen in het gedrag van democratische staten (bijv. VS versus Canada).
§ Spanningen tussen liberale normen (bijv. privacy) en de behoefte aan transparantie in
samenwerking.
