Les 1
,Architectuurtheorie
Wat na het modernisme? ( 20e eeuw)
➔ Werd groot in jaren ‘20 met bekende villa’s van bv Corbusier, Adolf loos ( la Roche, Stein,
Barcelona paviljoen,…)
➔ Gebroken met verleden, met eclectische architectuur
= drukke architectuur , zoals bv centraal station Antwerpen
➔ Gebroken met onhygiënische 19e eeuw ,
er werd nagedacht over huisvestingen , hoe kunnen we onhygiënische toestanden
19e eeuw uit wereld helpen? Kan architectuur hierbij helpen?
➔ Geloof en utopie via architectuur in absolute vooruitgang ,
streven naar ideale samenleving, architectuur speelde hier een hele grote rol in ,
Corbusier ( moderne architectuur) bv ook, ‘ architectuur of de revolutie’ = met mijn
architectuur kan ik ervoor zorgen dat de arbeidersklassen niet zal rebelleren tegen de
fabriekseigenaren , want als ze in mijn woningen wonen hebben ze geen enkele
reden om te revolteren , hij was zeer overtuigend en was niet bescheiden i.t.t. Adolf
loos
➔ Geloof in moraliteit via architectuur, verbeteren van moraal mens via architectuur
zorgden voor een betere mens & maakbaarheid v.d. mens en de samenleving
➔ Modernisme ging gepaard met idee van universaliteit, er was maar 1 vorm van goede
architectuur , maar 1 vorm van het schone/ware
Er was geen sprake van diversiteit, alles binnen 1 kader van absolute vooruitgang ,
architectuur kan hierin helpen en stuurde de vooruitgang , er was een
doelgerichtheid op 1 interpretatie van de vooruitgang
➔ Ging samen met rationaliteit =’ voorspelbaarheid’ , op voorhand kunnen voorspellen wat
voor gebouw er nodig is
Bepaalde arch zoals mies van der rohe, maakte gebruik van bepaalde oertypes , hij
paste altijd zelfde oertypes toe = vorm van rationaliteit ( bv paviljoen, tempel, patio
woning, rijwoning, typische appartementsblok met typische leefruimtes tussen elkaar
gepropt , … ) Corbusier daar in tegen , geloofde in zekere rationaliteit maar was vrijer
in zijn denken en handelen , behalve in zijn teksten , hierin was hij zeer streng en
geordend , functiescheiding in zijn teksten van stedenbouw, wonnen in deze steden
werd onderscheden van ontspannende, professionele leven,
verkeersinfrastructuur,…
Plannen voor steden waren eigenlijk schema’s gebaseerd op deze functiescheiding
Op arch niveau ( Corbusier , mies van der rohe, … ) -> een idee van plaat loosheid =
TABULA RASA , idee dat gebouw op om het even welke plaats mag komen , context
van minder belang dan type of functie gebouw
➔ Abstracte vormen , relatieve eenvoud, modernisme tegelijkertijd intern zeer complex en
niet eenduidig
streefde wel naar utopie maar we zagen grote verschillen tussen :
rationalisme vs. functionalisme
mies van der rohe ( rationalist werkend met oertypes ) en zijn voorganger, hannes
meier = functionalist , voor elke opdracht liet hij zich volledig sturen door vraag/
opdrachtgever
, praktijk vs. theorie
bv Corbusier : theorie : heel streng , functiescheiding / praktijk : losser , unité
d’habitation , wonen werken , ontspanning allemaal in 1 gebouw samen gebracht
NEUE NATIONALGALERIE , LUDWIG MIES VAN DER ROHE
Gerenoveerd door shepperfield
je ziet idee van oertype, paviljoen dat
hier als museum werkt je ziet
inkom, museum ondergronds, ontwerp
ontstaan vanuit opdracht die Mies
kreeg van Bacardi om publiek paviljoen
te maken , dit ontwerp is er nooit
gekomen , wel neue nationalgalerie,
functie maakt dus niet uit, puur
architectonische verschijning primeert ,
bij mies materialiteit = veel belangrijker
VAN NELLEFABRIEK , BRINKMAN & VAN DER VLUGT
Tussenvorm tussen rationaliteit en
functionaliteit
= fabrieksgebouw , in bepaalde maten
afgestemd op wat er gemaakt word( koffie,
tabak , thee)
= functioneel , je ziet structuur met
kolommen binnenin , sprake van grote
rationaliteit in plaatsing kolommen ,
draagstructuur zorgt dat gebouw ook op heel andere manier kan ingevuld worden ,
Bv. verdiepingsvloeren = verschillende hoogtes dus niet zo rationeel zijn zoals van der rohe,
= rationaliteit , omdat het vandaag andere invulling heeft dan toen, nu kleine bedrijfjes, gebouw
rationeel genoeg om dit te ondersteunen
SANATORIUM ZONNESTRAAL , DUIKER & BIJVOET
= functionalistisch
= gebouwd op maat voor diamantarbeiders
= sanatorium, arbeiders leidde aan tuberculose (
door slijpen diamant -> stof ) , om beter te worden
-> sanatorium -> zonnestraal )
, KOEIENSTAL GUT GARKAU , HUGO HARING
= Functionalistisch , specifiek op maat
Zo geconstrueerd, dat elk dier bijna gedefinieerde
plek heeft ,
Stier, koeien,…
Iedereen eigen lichtinval -> speciale dakvorm
BURGERWEESHUIS AMSTERDAM, VAN EYCK
Na oorloogse periode, team ten,
= opvolgers modernisme /laat modernisten
= figuren als aldo vn eyck , jan carlo de carlo,
pedren allison smitson ( uk ), bakema ( nl ), …
allemaal van team 10
= architectuur begint zich vorm te geven
volgens structuren , opvatting gebaseerd op
structuralisme
➔ structuralisme komt vooral uit taalfilosofie & antropologie
➔ gelooft in grote structuren en varianten ( varianten mogelijk op wat er in die grote structuur
ziet )
o bv in taal : Nederlands grotere structuur, elk eigen manier van praten , eigen parool ,
deze parool verschilt van pers tot pers , er is een soort dominante structuur maar
ook eigen elementen ,
in dit soort gebouwen zien we er een soort interpretatie van , we zien grote
structuren maar ook eigenheid, wisselwerking tussen grote en kleine schaal = typisch
aldo vn eyck
hoe interageren? Via klusteren , hier : ook heel duidelijk een aantal clusters met
aantal grotere en kleinere assen
= weeshuis , elke leeftijdscategorie, eigen
cluster binnen groter geheel ,
nuanceverschillen
Ook veel aandacht voor interieur, op maat
van bewoners en kinderen die er
woonden, veel licht, tussen meubel en
speeltuig
,Architectuurtheorie
Wat na het modernisme? ( 20e eeuw)
➔ Werd groot in jaren ‘20 met bekende villa’s van bv Corbusier, Adolf loos ( la Roche, Stein,
Barcelona paviljoen,…)
➔ Gebroken met verleden, met eclectische architectuur
= drukke architectuur , zoals bv centraal station Antwerpen
➔ Gebroken met onhygiënische 19e eeuw ,
er werd nagedacht over huisvestingen , hoe kunnen we onhygiënische toestanden
19e eeuw uit wereld helpen? Kan architectuur hierbij helpen?
➔ Geloof en utopie via architectuur in absolute vooruitgang ,
streven naar ideale samenleving, architectuur speelde hier een hele grote rol in ,
Corbusier ( moderne architectuur) bv ook, ‘ architectuur of de revolutie’ = met mijn
architectuur kan ik ervoor zorgen dat de arbeidersklassen niet zal rebelleren tegen de
fabriekseigenaren , want als ze in mijn woningen wonen hebben ze geen enkele
reden om te revolteren , hij was zeer overtuigend en was niet bescheiden i.t.t. Adolf
loos
➔ Geloof in moraliteit via architectuur, verbeteren van moraal mens via architectuur
zorgden voor een betere mens & maakbaarheid v.d. mens en de samenleving
➔ Modernisme ging gepaard met idee van universaliteit, er was maar 1 vorm van goede
architectuur , maar 1 vorm van het schone/ware
Er was geen sprake van diversiteit, alles binnen 1 kader van absolute vooruitgang ,
architectuur kan hierin helpen en stuurde de vooruitgang , er was een
doelgerichtheid op 1 interpretatie van de vooruitgang
➔ Ging samen met rationaliteit =’ voorspelbaarheid’ , op voorhand kunnen voorspellen wat
voor gebouw er nodig is
Bepaalde arch zoals mies van der rohe, maakte gebruik van bepaalde oertypes , hij
paste altijd zelfde oertypes toe = vorm van rationaliteit ( bv paviljoen, tempel, patio
woning, rijwoning, typische appartementsblok met typische leefruimtes tussen elkaar
gepropt , … ) Corbusier daar in tegen , geloofde in zekere rationaliteit maar was vrijer
in zijn denken en handelen , behalve in zijn teksten , hierin was hij zeer streng en
geordend , functiescheiding in zijn teksten van stedenbouw, wonnen in deze steden
werd onderscheden van ontspannende, professionele leven,
verkeersinfrastructuur,…
Plannen voor steden waren eigenlijk schema’s gebaseerd op deze functiescheiding
Op arch niveau ( Corbusier , mies van der rohe, … ) -> een idee van plaat loosheid =
TABULA RASA , idee dat gebouw op om het even welke plaats mag komen , context
van minder belang dan type of functie gebouw
➔ Abstracte vormen , relatieve eenvoud, modernisme tegelijkertijd intern zeer complex en
niet eenduidig
streefde wel naar utopie maar we zagen grote verschillen tussen :
rationalisme vs. functionalisme
mies van der rohe ( rationalist werkend met oertypes ) en zijn voorganger, hannes
meier = functionalist , voor elke opdracht liet hij zich volledig sturen door vraag/
opdrachtgever
, praktijk vs. theorie
bv Corbusier : theorie : heel streng , functiescheiding / praktijk : losser , unité
d’habitation , wonen werken , ontspanning allemaal in 1 gebouw samen gebracht
NEUE NATIONALGALERIE , LUDWIG MIES VAN DER ROHE
Gerenoveerd door shepperfield
je ziet idee van oertype, paviljoen dat
hier als museum werkt je ziet
inkom, museum ondergronds, ontwerp
ontstaan vanuit opdracht die Mies
kreeg van Bacardi om publiek paviljoen
te maken , dit ontwerp is er nooit
gekomen , wel neue nationalgalerie,
functie maakt dus niet uit, puur
architectonische verschijning primeert ,
bij mies materialiteit = veel belangrijker
VAN NELLEFABRIEK , BRINKMAN & VAN DER VLUGT
Tussenvorm tussen rationaliteit en
functionaliteit
= fabrieksgebouw , in bepaalde maten
afgestemd op wat er gemaakt word( koffie,
tabak , thee)
= functioneel , je ziet structuur met
kolommen binnenin , sprake van grote
rationaliteit in plaatsing kolommen ,
draagstructuur zorgt dat gebouw ook op heel andere manier kan ingevuld worden ,
Bv. verdiepingsvloeren = verschillende hoogtes dus niet zo rationeel zijn zoals van der rohe,
= rationaliteit , omdat het vandaag andere invulling heeft dan toen, nu kleine bedrijfjes, gebouw
rationeel genoeg om dit te ondersteunen
SANATORIUM ZONNESTRAAL , DUIKER & BIJVOET
= functionalistisch
= gebouwd op maat voor diamantarbeiders
= sanatorium, arbeiders leidde aan tuberculose (
door slijpen diamant -> stof ) , om beter te worden
-> sanatorium -> zonnestraal )
, KOEIENSTAL GUT GARKAU , HUGO HARING
= Functionalistisch , specifiek op maat
Zo geconstrueerd, dat elk dier bijna gedefinieerde
plek heeft ,
Stier, koeien,…
Iedereen eigen lichtinval -> speciale dakvorm
BURGERWEESHUIS AMSTERDAM, VAN EYCK
Na oorloogse periode, team ten,
= opvolgers modernisme /laat modernisten
= figuren als aldo vn eyck , jan carlo de carlo,
pedren allison smitson ( uk ), bakema ( nl ), …
allemaal van team 10
= architectuur begint zich vorm te geven
volgens structuren , opvatting gebaseerd op
structuralisme
➔ structuralisme komt vooral uit taalfilosofie & antropologie
➔ gelooft in grote structuren en varianten ( varianten mogelijk op wat er in die grote structuur
ziet )
o bv in taal : Nederlands grotere structuur, elk eigen manier van praten , eigen parool ,
deze parool verschilt van pers tot pers , er is een soort dominante structuur maar
ook eigen elementen ,
in dit soort gebouwen zien we er een soort interpretatie van , we zien grote
structuren maar ook eigenheid, wisselwerking tussen grote en kleine schaal = typisch
aldo vn eyck
hoe interageren? Via klusteren , hier : ook heel duidelijk een aantal clusters met
aantal grotere en kleinere assen
= weeshuis , elke leeftijdscategorie, eigen
cluster binnen groter geheel ,
nuanceverschillen
Ook veel aandacht voor interieur, op maat
van bewoners en kinderen die er
woonden, veel licht, tussen meubel en
speeltuig
