Rooms-katholieke
godsdienst
Inleiding: De Bijbel
Een narratieve traditie:
Verhalen in de Bijbel zijn geen dogmatische verhalen, ze doen een beroep op de verbeelding, bevatten wijsheid en
een tijdloze waarheid. Essentieel is dat ‘waar’ geen synoniem is voor ‘echt gebeurd’.
Religieuze waarheden en existentiële vragen
Verhalen met een tijdloze kern
Elke generatie mensen die werkt met deze wijsheidsbron, moet tekens hun interpretatie doen van de verhalen in
deze specifieke context.
!! Examenvraag !! Verhalen analyseren in functie van didactiek?
Herkenning: Op welke manier zie ik een link met mijn leven? Welke voorbeelden kan je geven uit eigen omgeving?
Betekenissen: Formuleer in volledige zinnen de betekenis(sen) die jij in dit verhaal kan terug vinden. Gebruik criteria.
Context & thema’s: Welke rollen herken ik in dit verhaal? Wat zijn de dilemma’s, de keuzes, waarom verteld?
Essentie op kinderniveau: Hoe kan je de betekenis nu vertellen zodat het begrijpelijk is voor de kinderen?
Blikvanger: Welk dagdagelijks voorwerp kan jij koppelen aan dit verhaal? Symbolisch met voorwerp aan de slag?
Mythen als genre:
‘Als je je in een mythe verdiept, krijg je een idee van hoe mensen ergens op de wereld vroeger dachten of de dingen
beleefden. Het zijn verhalen die je leren elkaar en de wereld beter te begrijpen.’
1. Meervoudig analyseren en metaforisch taalgebruik
Moraliseren => meervoudig/metaforisch analyseren
1.1. Leessleutels
Persoonsnamen
Geografie
Chronologie
Sociografie
(de plaats in de maatschappij, kruispuntdenken dat iets vertelt over de plaats in de maatschappij)
Intertekstualiteit
Heil/onheil
1.2. Een archetype
= bepaalde patronen en rollen die iedereen herkent als personage of als persoon
(moeder, oudste broer, vader, de leerkracht, de handelaar, …)
!! Vult de sociografie aan
De Bijbel is een bibliotheek van 73 boeken (biblia) over de geschiedenis van het joodse volk
(mondeling => neergeschreven => herwerkt => één verhaal => canonisatie)
Ontstaan in periode van 1000 jaar: mondelinge overlevering, neergeschreven door verschillende redacties
Canonisatie => het selecteren van verhalen die in de Bijbel verschijnen
De verhalen spelen zich af tegen de achtergrond van:
Historische context (geschiedenis Oude Nabije Oosten)
Geografische context (de vruchtbare halve maan)
Geestescontext (monotheïsme vs. heidens veelgodendom in bv Egypte)
De verhalen geven soms een verkeerde indruk van historische verhalen omdat ze als een chronologisch verhaal aan
elkaar geschreven zijn => een historische kern MAAR de beschreven levenservaringen en wijsheden zijn belangrijker
, !! Het Oude Testament start in het jodendom, het Nieuwe Testament start van de geboorte van Jezus
Joden noemen het Oude Testament de Tenach (Hebreeuwse Bijbel)
T => Thora (de Wet) N => Neviim (Profeten) CH => Chetoevim (Geschriften)
Er zijn 4 misvattingen over de Bijbel:
1) De bijbel is één boek
De bijbel bestaat uit twee boeken, het Oude Testament en het Nieuwe Testament
2) De bijbel is het (letterlijk) woord van God
Het is NIET het letterlijke woord van God, de bijbel werd geschreven door verschillende schrijvers
In de bijbel gaat het om mensenwoorden die taal en betekenis geven aan diep-menselijke ervaringen
Bv. jaloezie, liefde, waarom lijden mensen, schuldgevoel, geweld, …
!! Opvallend !!God komt ter sprake in de verhalen, Hij treedt op als een personage dat spreekt en handelt
‘Welke betekenis(sen) krijgt ‘God’ als personage doorheen de Bijbelse verhalen?
3) De bijbel is een geschiedenisboek
Geschiedenis heeft als kenmerk dat het feitelijke gebeurtenissen zijn, de bijbel heeft NOOIT de intentie gehad om
een geschiedenisboek te zijn. Het zijn geen droge elementen die ze wilden vertellen, vertellen over de belevenissen
van het joodse volk.
4) De bijbel bevat het antwoord op alle menselijke vragen
De bijbel dient als inspiratiebron, het geeft geen concrete aanwijzingen of antwoorden op actuele vragen en
problemen. Het is onze eigen verantwoordelijkheid om zelf die antwoorden te zoeken en vinden.
De Joodse heilsgeschiedenis
- Bijbel = neerslag van ‘heils’geschiedenis
- De joden hebben verhalenderwijs neergeschreven hoe zij in de loop van de geschiedenis Gods trouwe
aanwezigheid mochten ervaren => 2de taal
- Het is geen historisch boek met nauwkeurige tijdsaanduidingen => 1 ste taal
- Data moet je met een korreltje zout nemen
Deel 1; Het Oude Testament
Europese context:
- Het Christendom had/heeft een enorme invloed
- Hét Christendom = Katholieken protestanten, quakers, getuigen van Jehova => grote interne diversiteit
(intrareligieuze verschillen)
- Daarnaast zijn er veel interreligieuze verschillen tussen verschillende godsdiensten
!! Veel Bijbelse uitdrukkingen zijn in onze taal blijven hangen + feestdagen hangen samen met het Christendom
1. De ontstaan sgeschiedenis van het oude testam en t
Om de ontstaansgeschiedenis van het OT goed te begrijpen, is het nodig de geschiedenis van het volk van Israël te
kennen. Het ontstaan van de Joodse bijbel tegen de achtergrond van de geschiedenis van het volk Israël is een
belangrijk gegeven.
, !! Verhalen uit het OT zijn heel lang mondeling doorgegeven, van generatie op generatie. Pas toen Israël een koninkrijk
werd (rond 1000 v.C.), werden de verhalen voor de eerste keer op schrift gesteld.
Fase 1: Koningstijd
Aan het koninklijke hof waren schrijvers aanwezig die de verhalen en gebeurtenissen neerschreven, oude
verhalen en liederen werden eindelijk opgeschreven.
Ook de gebeurtenissen aan het hof en de ‘hedendaagse geschiedenis’ werden neergeschreven door
hofschrijvers, die ooggetuigen waren aan het hof van de koningen.
Fase 2: Periode voor de Babylonische ballingschap
In de koningstijd werden de profeten actief: mannen en vrouwen die de geschiedenis van hun tijd en het
optreden van de koningen met een kritisch ook bekeken.
(Bekende profeten: Elia, Elisa, Amos, Hosea (Noordrijk) en Jesaja, Micha, Jeremia (Zuiden)
Deze profeten bekeken de geschiedenis van het volk met een kritische blik, in het licht van hun visie op het
verbond met God. Deze profetieën werden ook neergeschreven in profetische kringen.
Fase 3: Periode na de ballingschap
Tijdens de ballingschap waren de Joden alles kwijt: hun land, hun koning, hun tempel, hun priesters, … Tijdens
de ballingschap traden profeten op die van de ballingschap een heilzame crisis maakten (een tijd van bezinning
en herbronning).
Het volk kwam tot inzicht dat JHWH niet afhankelijk is van uiterlijke zaken (koning of tempel), ze bleven elkaar
ontmoeten in leerhuizen om samen de verhalen te beluisteren en te herdenken met rituelen en feesten.
Na de ballingschap leefde het volk verspreid. Degene die terug naar Jeruzalem trokken, leefden onder
wisselende vreemde overheersingen (Perzen, Grieken en Romeinen). Priesters in de nieuwe tempel speelden
een grote rol in het verder opschrijven van de verhalen.
De Tora kreeg hier zijn definitieve vorm, de eerste 5 boeken van het OT (de 5 boeken van Mozes)
Verdere canonisering van de Joodse Bijbel
In de 5de eeuw v.C. zijn de eerste 5 boeken (de Tora) tot heilig geschrift geworden: ze werden voorgelezen door
priesters in de tempel en algemeen aanvaard als erkende heilige schrift (= canon)
Het tweede deel van de Tenach (de profeten) zou rond 200 v.C. zijn definitieve vorm gekregen hebben.
Pas tegen het einde van de 1ste eeuw (na Christus) is het derde deel, de geschriften, samengesteld. Daarin
bevinden zich de Psalmen, het boek Job, spreuken, het hooflied, Prediker en enkele latere geschriften.
Men ontdekte Bijbelse boekrollen in de dorre woestijn van Israël, deze werden de dode-zeerollen genoemd en
zijn meer dan 2000 jaar oud. => behoorden aan een joodse afscheidingsbeweging, de Essen.
2. Situer ing van de context van de oudtestam en tische ver halen
2.1. De historische context
De schrijvers van de Tenach gebruiken de geschiedenis van het volk van Israël om de religieuze boodschap te
kaderen en te illustreren. Een religieuze boodschap die gebracht wordt aan de hand van verhalen over een volk.
Dit kan de indruk geven dat de verhalen bedoeld zijn als historische verhalen, ‘echt gebeurde’ verhalen
=> niet het geval!
Ze gebruikten gebeurtenissen en de geschiedenis als achtergrond voor de verhalen die ze willen vertellen, het
gaat om literaire verhalen met een boodschap. MAAR sommige verhalen bevatten wel een historische kern die
dient als achtergrond of vertrekpunt voor een verhaal.
Om deze historische elementen te kunnen herkennen, situeren we de geschiedenis van Israël:
2.1.1. Aartsvaders
De vroegste historische periode, is de tijd van de aartsvaders Abraham, Isaak en Jacob.
!! Opgelet !! Dit zijn geen historische personages.
godsdienst
Inleiding: De Bijbel
Een narratieve traditie:
Verhalen in de Bijbel zijn geen dogmatische verhalen, ze doen een beroep op de verbeelding, bevatten wijsheid en
een tijdloze waarheid. Essentieel is dat ‘waar’ geen synoniem is voor ‘echt gebeurd’.
Religieuze waarheden en existentiële vragen
Verhalen met een tijdloze kern
Elke generatie mensen die werkt met deze wijsheidsbron, moet tekens hun interpretatie doen van de verhalen in
deze specifieke context.
!! Examenvraag !! Verhalen analyseren in functie van didactiek?
Herkenning: Op welke manier zie ik een link met mijn leven? Welke voorbeelden kan je geven uit eigen omgeving?
Betekenissen: Formuleer in volledige zinnen de betekenis(sen) die jij in dit verhaal kan terug vinden. Gebruik criteria.
Context & thema’s: Welke rollen herken ik in dit verhaal? Wat zijn de dilemma’s, de keuzes, waarom verteld?
Essentie op kinderniveau: Hoe kan je de betekenis nu vertellen zodat het begrijpelijk is voor de kinderen?
Blikvanger: Welk dagdagelijks voorwerp kan jij koppelen aan dit verhaal? Symbolisch met voorwerp aan de slag?
Mythen als genre:
‘Als je je in een mythe verdiept, krijg je een idee van hoe mensen ergens op de wereld vroeger dachten of de dingen
beleefden. Het zijn verhalen die je leren elkaar en de wereld beter te begrijpen.’
1. Meervoudig analyseren en metaforisch taalgebruik
Moraliseren => meervoudig/metaforisch analyseren
1.1. Leessleutels
Persoonsnamen
Geografie
Chronologie
Sociografie
(de plaats in de maatschappij, kruispuntdenken dat iets vertelt over de plaats in de maatschappij)
Intertekstualiteit
Heil/onheil
1.2. Een archetype
= bepaalde patronen en rollen die iedereen herkent als personage of als persoon
(moeder, oudste broer, vader, de leerkracht, de handelaar, …)
!! Vult de sociografie aan
De Bijbel is een bibliotheek van 73 boeken (biblia) over de geschiedenis van het joodse volk
(mondeling => neergeschreven => herwerkt => één verhaal => canonisatie)
Ontstaan in periode van 1000 jaar: mondelinge overlevering, neergeschreven door verschillende redacties
Canonisatie => het selecteren van verhalen die in de Bijbel verschijnen
De verhalen spelen zich af tegen de achtergrond van:
Historische context (geschiedenis Oude Nabije Oosten)
Geografische context (de vruchtbare halve maan)
Geestescontext (monotheïsme vs. heidens veelgodendom in bv Egypte)
De verhalen geven soms een verkeerde indruk van historische verhalen omdat ze als een chronologisch verhaal aan
elkaar geschreven zijn => een historische kern MAAR de beschreven levenservaringen en wijsheden zijn belangrijker
, !! Het Oude Testament start in het jodendom, het Nieuwe Testament start van de geboorte van Jezus
Joden noemen het Oude Testament de Tenach (Hebreeuwse Bijbel)
T => Thora (de Wet) N => Neviim (Profeten) CH => Chetoevim (Geschriften)
Er zijn 4 misvattingen over de Bijbel:
1) De bijbel is één boek
De bijbel bestaat uit twee boeken, het Oude Testament en het Nieuwe Testament
2) De bijbel is het (letterlijk) woord van God
Het is NIET het letterlijke woord van God, de bijbel werd geschreven door verschillende schrijvers
In de bijbel gaat het om mensenwoorden die taal en betekenis geven aan diep-menselijke ervaringen
Bv. jaloezie, liefde, waarom lijden mensen, schuldgevoel, geweld, …
!! Opvallend !!God komt ter sprake in de verhalen, Hij treedt op als een personage dat spreekt en handelt
‘Welke betekenis(sen) krijgt ‘God’ als personage doorheen de Bijbelse verhalen?
3) De bijbel is een geschiedenisboek
Geschiedenis heeft als kenmerk dat het feitelijke gebeurtenissen zijn, de bijbel heeft NOOIT de intentie gehad om
een geschiedenisboek te zijn. Het zijn geen droge elementen die ze wilden vertellen, vertellen over de belevenissen
van het joodse volk.
4) De bijbel bevat het antwoord op alle menselijke vragen
De bijbel dient als inspiratiebron, het geeft geen concrete aanwijzingen of antwoorden op actuele vragen en
problemen. Het is onze eigen verantwoordelijkheid om zelf die antwoorden te zoeken en vinden.
De Joodse heilsgeschiedenis
- Bijbel = neerslag van ‘heils’geschiedenis
- De joden hebben verhalenderwijs neergeschreven hoe zij in de loop van de geschiedenis Gods trouwe
aanwezigheid mochten ervaren => 2de taal
- Het is geen historisch boek met nauwkeurige tijdsaanduidingen => 1 ste taal
- Data moet je met een korreltje zout nemen
Deel 1; Het Oude Testament
Europese context:
- Het Christendom had/heeft een enorme invloed
- Hét Christendom = Katholieken protestanten, quakers, getuigen van Jehova => grote interne diversiteit
(intrareligieuze verschillen)
- Daarnaast zijn er veel interreligieuze verschillen tussen verschillende godsdiensten
!! Veel Bijbelse uitdrukkingen zijn in onze taal blijven hangen + feestdagen hangen samen met het Christendom
1. De ontstaan sgeschiedenis van het oude testam en t
Om de ontstaansgeschiedenis van het OT goed te begrijpen, is het nodig de geschiedenis van het volk van Israël te
kennen. Het ontstaan van de Joodse bijbel tegen de achtergrond van de geschiedenis van het volk Israël is een
belangrijk gegeven.
, !! Verhalen uit het OT zijn heel lang mondeling doorgegeven, van generatie op generatie. Pas toen Israël een koninkrijk
werd (rond 1000 v.C.), werden de verhalen voor de eerste keer op schrift gesteld.
Fase 1: Koningstijd
Aan het koninklijke hof waren schrijvers aanwezig die de verhalen en gebeurtenissen neerschreven, oude
verhalen en liederen werden eindelijk opgeschreven.
Ook de gebeurtenissen aan het hof en de ‘hedendaagse geschiedenis’ werden neergeschreven door
hofschrijvers, die ooggetuigen waren aan het hof van de koningen.
Fase 2: Periode voor de Babylonische ballingschap
In de koningstijd werden de profeten actief: mannen en vrouwen die de geschiedenis van hun tijd en het
optreden van de koningen met een kritisch ook bekeken.
(Bekende profeten: Elia, Elisa, Amos, Hosea (Noordrijk) en Jesaja, Micha, Jeremia (Zuiden)
Deze profeten bekeken de geschiedenis van het volk met een kritische blik, in het licht van hun visie op het
verbond met God. Deze profetieën werden ook neergeschreven in profetische kringen.
Fase 3: Periode na de ballingschap
Tijdens de ballingschap waren de Joden alles kwijt: hun land, hun koning, hun tempel, hun priesters, … Tijdens
de ballingschap traden profeten op die van de ballingschap een heilzame crisis maakten (een tijd van bezinning
en herbronning).
Het volk kwam tot inzicht dat JHWH niet afhankelijk is van uiterlijke zaken (koning of tempel), ze bleven elkaar
ontmoeten in leerhuizen om samen de verhalen te beluisteren en te herdenken met rituelen en feesten.
Na de ballingschap leefde het volk verspreid. Degene die terug naar Jeruzalem trokken, leefden onder
wisselende vreemde overheersingen (Perzen, Grieken en Romeinen). Priesters in de nieuwe tempel speelden
een grote rol in het verder opschrijven van de verhalen.
De Tora kreeg hier zijn definitieve vorm, de eerste 5 boeken van het OT (de 5 boeken van Mozes)
Verdere canonisering van de Joodse Bijbel
In de 5de eeuw v.C. zijn de eerste 5 boeken (de Tora) tot heilig geschrift geworden: ze werden voorgelezen door
priesters in de tempel en algemeen aanvaard als erkende heilige schrift (= canon)
Het tweede deel van de Tenach (de profeten) zou rond 200 v.C. zijn definitieve vorm gekregen hebben.
Pas tegen het einde van de 1ste eeuw (na Christus) is het derde deel, de geschriften, samengesteld. Daarin
bevinden zich de Psalmen, het boek Job, spreuken, het hooflied, Prediker en enkele latere geschriften.
Men ontdekte Bijbelse boekrollen in de dorre woestijn van Israël, deze werden de dode-zeerollen genoemd en
zijn meer dan 2000 jaar oud. => behoorden aan een joodse afscheidingsbeweging, de Essen.
2. Situer ing van de context van de oudtestam en tische ver halen
2.1. De historische context
De schrijvers van de Tenach gebruiken de geschiedenis van het volk van Israël om de religieuze boodschap te
kaderen en te illustreren. Een religieuze boodschap die gebracht wordt aan de hand van verhalen over een volk.
Dit kan de indruk geven dat de verhalen bedoeld zijn als historische verhalen, ‘echt gebeurde’ verhalen
=> niet het geval!
Ze gebruikten gebeurtenissen en de geschiedenis als achtergrond voor de verhalen die ze willen vertellen, het
gaat om literaire verhalen met een boodschap. MAAR sommige verhalen bevatten wel een historische kern die
dient als achtergrond of vertrekpunt voor een verhaal.
Om deze historische elementen te kunnen herkennen, situeren we de geschiedenis van Israël:
2.1.1. Aartsvaders
De vroegste historische periode, is de tijd van de aartsvaders Abraham, Isaak en Jacob.
!! Opgelet !! Dit zijn geen historische personages.
