Wetenschappelijk Denken – Contact 6 – 7 – 8
1. Prehistorische tijd: verandering van levensgewoonten en ziekten
➔ Steentijd, bronstijd en ijzertijd
➢ Overgang nomaden naar eerste vestigingen
• Ontstaan van monoculturen
• Domesticatie van eerste huisdieren
➢ Infectieziekten tgv contact met eerste huisdieren
• Pokken < vee
• Mazelen < runderpest
• Influenza < gevogelte, paarden, varkens
➢ Men gelooft in het bestaan van bovennatuurlijke wezens die voor ziekte en genezing
zorgen
➢ Geneeskunde beperkt tot het verzorgen van wonden en primitieve ingrepen
➢ Planten en kruiden gebruikt als natuurlijk medicijn
➢ ‘Geneeskunde’ in de handen van sjamanen
➔ Oude Egypte
➢ Bovennatuurlijke oorzakelijkheid
➢ Kennis van verschillende medicijnen en behandelingsmethodes
➢ Kennis van de anatomie
➢ Artsen gespecialiseerd in één ziekte
➢ Hesy-Ra
➔ Mesopotamië
➢ Introductie van het concept van diagnoses, prognoses, lichamelijk onderzoek,
voorschrijven van medicijnen
➢ Diagnostisch ‘handboek’: via inspectie van symptomen de ziekte vaststellen
➢ Onderscheiden van beroertes, koorts, aandoeningen aan ogen, oren, huid en hart
➔ India
➢ Eerste wetenschappelijke systeem voor de geneeskunst: geschriften van de Ayurveda
(‘Levensprincipe’)
➢ De centrale ayurvedische gedachte is dat een ziekte eerst in de geest ontstaat en zich pas
na herhaald genegeerd te worden in het lichaam manifesteert
➢ Sushruta’s geschriften omvatten:
• Gebruik van kruiden, mineralen en dierlijke producten (melk, boter en yoghurt),
kennis over therapie, en nosologie
• Beschrijving van 1120 lichamelijke en mentale aandoeningen
• 125 geneeskundige instrumenten, 300 procedures
➢ Menselijke geneeskunst ingedeeld in 8 categorieën: interne geneeskunde, chirurgie, oog-,
oor-, neus- en keelaandoeningen, pediatrie, geestelijke geneeskunde, toxicologie,
ouderdom en de (mannelijke) vruchtbaarheid
➔ China:
➢ Een methode van analyse en synthese
➢ Onderzoeken van de interne systemen van het menselijk lichaam en hun relatie met de
interne en externe omgeving
2. Geneeskunde van de oudheid
➔ Oudste Griekse medische school gesticht rond 700 vC
➔ Geloof in de klassieke elementen: vuur, water, aarde, lucht
➔ Focus op kennis en studie van de anatomie
➔ Asclepios
➢ Arts (700 vC) en latere halfgod van de geneeskunst
➢ 3 dochters:
• Hygieia (godin van de gezondheid)
• Achelois (godin van de maan en pijnstilling)
• Panacea (godin van de geneesmiddelen)
, ➢ Vermoedelijk geboren in Epidaurus waar een van de eerste georganiseerde ziekenhuizen
was
➢ De legende wil dat men naar Epidaurus ging als men ziek was. Wanneer men in een
droom een slang zag, was men genezen
➢ De asklepiosstaf of esculaap is al sinds eeuwen het symbool voor artsen en apothekers
➔ Hippocrates van Kos
➢ Een Griekse arts, beschouwd als de grondlegger van de Westerse geneeskunde
➢ Zag (als eerste) natuurlijke, in plaats van bovennatuurlijke oorzaken voor ziekten
➢ Haalde de geneeskunde in de Westerse wereld uit de taboesfeer van tovenarij en
godsdienst
➢ Scheidde de geneeskunde van de heersende natuurfilosofische benaderingen binnen de
Atheense school → scheiding tussen denken en doen
➢ Hij was een van de eersten in de Westerse wereld die op basis van lichamelijke
symptomen een diagnose kon stellen en daarbij een bepaalde therapie voorschreef. Dit
principe werd echter al enkele millennia toegepast in India en China.
➢ Legt nadruk op:
• Hygiëne, zowel voor arts als patiënt
• Gezonde eet- en drinkgewoonten
• Het belang van frisse lucht
• Een natuurlijk verloop van processen in het lichaam
➢ Leer van de humores: gezondheid hangt af van de balans tussen lichaamssappen.
➢ Lichaam bestaat uit vier soorten lichaamssappen: slijm (flegma), bloed (sanguin), gele gal
(choleris) en zwarte gal (melancholisch) die fysieke en psychische toestand (het
temperament) verklaren
➢ Artsenschool op het eiland Kos:
• Schreef een 70-tal medische werken
• Strenge beroepsmoraal en gedragsregels voor de arts: 'Eed van Hippocrates’
• Ziekten dienen bestudeerd te worden door nauwkeurige observaties
• Nota’s nemen (diagnose) en een prognose opstellen
• Artsen moeten openstaan voor suggesties van collega’s en naar oorzaken zoeken
• Eenvoudige behandelingen voorschrijven
• Chirurgisch ingrijpen enkel in laatste instantie en moet overgelaten worden aan
specialisten
➔ Socrates
➔ Plato
➔ Aristoteles
➔ Aulus Cornelius Celsus
➢ Romeins filosoof en intellectueel
➢ Schrijver van encyclopedieën: Artes
➢ Artes behandelde zes verschillende onderwerpen: landbouw, krijgskunde, retorica,
filosofie, recht én geneeskunde.
➢ Enkel acht boeken over de geneeskunde zijn bewaard gebleven, De Medicina
• Boek 1-4 (de Diaiêtikê): Geschiedenis van de Geneeskunde, beschrijving van
gezondheid en ziekte rekening houdend met leeftijdsverschillen, seizoenen,
overzicht van methodes om ziekten te voorkomen en te behandelen, acute en
chronische ziekten, afwijkingen
• Boek 5-6 (de Pharmakeutiké): Beschrijving van allerlei medicijnen, verzorging
van verschillende soorten wonden en zweren, behandelingsmethodes voor
specifieke ziekten die één deel van het lichaam beïnvloeden (bv nauwkeurige
beschrijving van een blaassteenoperatie)
• Boek 7-8: (de Cheirourgia): bespreking van de chirurgie en verschillende types
breuken en ontwrichtingen
➢ Kreeg weinig erkenning in zijn tijd, zijn werken werden wel tot in de 18e eeuw gebruikt
➔ Claudius Galenus
➢ Een Grieks/Romeinse (hof)arts, lijfarts van Keizers Marcus Aurelius, Commodus &
Severus
➢ Zeer lange en intensieve studie van de geneeskunde
➢ Schreef gedurende zijn leven om en nabij de 500 boeken
➢ Zijn geneeskundig systeem domineert de medische wetenschap bijna 1500 jaar lang
1. Prehistorische tijd: verandering van levensgewoonten en ziekten
➔ Steentijd, bronstijd en ijzertijd
➢ Overgang nomaden naar eerste vestigingen
• Ontstaan van monoculturen
• Domesticatie van eerste huisdieren
➢ Infectieziekten tgv contact met eerste huisdieren
• Pokken < vee
• Mazelen < runderpest
• Influenza < gevogelte, paarden, varkens
➢ Men gelooft in het bestaan van bovennatuurlijke wezens die voor ziekte en genezing
zorgen
➢ Geneeskunde beperkt tot het verzorgen van wonden en primitieve ingrepen
➢ Planten en kruiden gebruikt als natuurlijk medicijn
➢ ‘Geneeskunde’ in de handen van sjamanen
➔ Oude Egypte
➢ Bovennatuurlijke oorzakelijkheid
➢ Kennis van verschillende medicijnen en behandelingsmethodes
➢ Kennis van de anatomie
➢ Artsen gespecialiseerd in één ziekte
➢ Hesy-Ra
➔ Mesopotamië
➢ Introductie van het concept van diagnoses, prognoses, lichamelijk onderzoek,
voorschrijven van medicijnen
➢ Diagnostisch ‘handboek’: via inspectie van symptomen de ziekte vaststellen
➢ Onderscheiden van beroertes, koorts, aandoeningen aan ogen, oren, huid en hart
➔ India
➢ Eerste wetenschappelijke systeem voor de geneeskunst: geschriften van de Ayurveda
(‘Levensprincipe’)
➢ De centrale ayurvedische gedachte is dat een ziekte eerst in de geest ontstaat en zich pas
na herhaald genegeerd te worden in het lichaam manifesteert
➢ Sushruta’s geschriften omvatten:
• Gebruik van kruiden, mineralen en dierlijke producten (melk, boter en yoghurt),
kennis over therapie, en nosologie
• Beschrijving van 1120 lichamelijke en mentale aandoeningen
• 125 geneeskundige instrumenten, 300 procedures
➢ Menselijke geneeskunst ingedeeld in 8 categorieën: interne geneeskunde, chirurgie, oog-,
oor-, neus- en keelaandoeningen, pediatrie, geestelijke geneeskunde, toxicologie,
ouderdom en de (mannelijke) vruchtbaarheid
➔ China:
➢ Een methode van analyse en synthese
➢ Onderzoeken van de interne systemen van het menselijk lichaam en hun relatie met de
interne en externe omgeving
2. Geneeskunde van de oudheid
➔ Oudste Griekse medische school gesticht rond 700 vC
➔ Geloof in de klassieke elementen: vuur, water, aarde, lucht
➔ Focus op kennis en studie van de anatomie
➔ Asclepios
➢ Arts (700 vC) en latere halfgod van de geneeskunst
➢ 3 dochters:
• Hygieia (godin van de gezondheid)
• Achelois (godin van de maan en pijnstilling)
• Panacea (godin van de geneesmiddelen)
, ➢ Vermoedelijk geboren in Epidaurus waar een van de eerste georganiseerde ziekenhuizen
was
➢ De legende wil dat men naar Epidaurus ging als men ziek was. Wanneer men in een
droom een slang zag, was men genezen
➢ De asklepiosstaf of esculaap is al sinds eeuwen het symbool voor artsen en apothekers
➔ Hippocrates van Kos
➢ Een Griekse arts, beschouwd als de grondlegger van de Westerse geneeskunde
➢ Zag (als eerste) natuurlijke, in plaats van bovennatuurlijke oorzaken voor ziekten
➢ Haalde de geneeskunde in de Westerse wereld uit de taboesfeer van tovenarij en
godsdienst
➢ Scheidde de geneeskunde van de heersende natuurfilosofische benaderingen binnen de
Atheense school → scheiding tussen denken en doen
➢ Hij was een van de eersten in de Westerse wereld die op basis van lichamelijke
symptomen een diagnose kon stellen en daarbij een bepaalde therapie voorschreef. Dit
principe werd echter al enkele millennia toegepast in India en China.
➢ Legt nadruk op:
• Hygiëne, zowel voor arts als patiënt
• Gezonde eet- en drinkgewoonten
• Het belang van frisse lucht
• Een natuurlijk verloop van processen in het lichaam
➢ Leer van de humores: gezondheid hangt af van de balans tussen lichaamssappen.
➢ Lichaam bestaat uit vier soorten lichaamssappen: slijm (flegma), bloed (sanguin), gele gal
(choleris) en zwarte gal (melancholisch) die fysieke en psychische toestand (het
temperament) verklaren
➢ Artsenschool op het eiland Kos:
• Schreef een 70-tal medische werken
• Strenge beroepsmoraal en gedragsregels voor de arts: 'Eed van Hippocrates’
• Ziekten dienen bestudeerd te worden door nauwkeurige observaties
• Nota’s nemen (diagnose) en een prognose opstellen
• Artsen moeten openstaan voor suggesties van collega’s en naar oorzaken zoeken
• Eenvoudige behandelingen voorschrijven
• Chirurgisch ingrijpen enkel in laatste instantie en moet overgelaten worden aan
specialisten
➔ Socrates
➔ Plato
➔ Aristoteles
➔ Aulus Cornelius Celsus
➢ Romeins filosoof en intellectueel
➢ Schrijver van encyclopedieën: Artes
➢ Artes behandelde zes verschillende onderwerpen: landbouw, krijgskunde, retorica,
filosofie, recht én geneeskunde.
➢ Enkel acht boeken over de geneeskunde zijn bewaard gebleven, De Medicina
• Boek 1-4 (de Diaiêtikê): Geschiedenis van de Geneeskunde, beschrijving van
gezondheid en ziekte rekening houdend met leeftijdsverschillen, seizoenen,
overzicht van methodes om ziekten te voorkomen en te behandelen, acute en
chronische ziekten, afwijkingen
• Boek 5-6 (de Pharmakeutiké): Beschrijving van allerlei medicijnen, verzorging
van verschillende soorten wonden en zweren, behandelingsmethodes voor
specifieke ziekten die één deel van het lichaam beïnvloeden (bv nauwkeurige
beschrijving van een blaassteenoperatie)
• Boek 7-8: (de Cheirourgia): bespreking van de chirurgie en verschillende types
breuken en ontwrichtingen
➢ Kreeg weinig erkenning in zijn tijd, zijn werken werden wel tot in de 18e eeuw gebruikt
➔ Claudius Galenus
➢ Een Grieks/Romeinse (hof)arts, lijfarts van Keizers Marcus Aurelius, Commodus &
Severus
➢ Zeer lange en intensieve studie van de geneeskunde
➢ Schreef gedurende zijn leven om en nabij de 500 boeken
➢ Zijn geneeskundig systeem domineert de medische wetenschap bijna 1500 jaar lang
