ARBEIDS EN
ORGANISATIE
PSYCHOLOGIE
Joeri Hofmans
Pauline Delphine Verhelst
VUB | 2019-2020
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Inleiding en situering ..................................................2
1. Historische en maatschappelijke evoluties ................................................................... 2
2. Evolutie van maatschappelijke beeld over de mens in een arbeidssituatie .................. 4
Hoofdstuk 2: Basisdeterminanten van gedrag .................................8
1. Determinanten van individueel gedrag ......................................................................... 8
1.1 Waarden ...................................................................................................................... 8
1.2 Attituden.................................................................................................................... 10
1.3 Persoonlijkheid .......................................................................................................... 11
1.4 Perceptie.................................................................................................................... 13
1.5 Leerprocessen............................................................................................................ 13
2. Determinanten van gedrag in groepen ....................................................................... 14
2.1 Definitie van groep .................................................................................................... 14
2.2 Rollen ......................................................................................................................... 14
2.3 Normen ...................................................................................................................... 15
2.4 Groepscohesie ........................................................................................................... 15
2.5 Groepsgrootte ........................................................................................................... 16
2.6 Groepssamenstelling ................................................................................................. 17
2.7 Status en statusverschillen ........................................................................................ 17
2.8 Groepsbesluitvorming ............................................................................................... 17
Hoofdstuk 3: Diversiteit op het werk ............................................. 20
1. Lagen van diversiteit .................................................................................................... 20
2. Discriminatietheorieën ................................................................................................ 21
3. Discriminatie: de lagen doorlicht ................................................................................. 23
4. Omgaan met diversiteit ............................................................................................... 25
Hoofdstuk 4: Arbeidsmotivatie- en satisfactie ............................... 27
1. Arbeidsmotivatie ......................................................................................................... 27
2. Arbeidssatisfactie ........................................................................................................ 35
Hoofdstuk 5: Autonome werksystemen en job design ................... 40
Hoofdstuk 6: Leiderschap .............................................................. 45
Hoofdstuk 7: Werving en selectie .................................................. 51
Samenvatting arbeids- en organisatiepsychologie 1
,Hoofdstuk 1: Inleiding en situering
- Beïnvloeding tussen werknemer en organisatie
- Consumentenpsychologie: mens als consument
- Producentenpsychologie: mens als producent
o Mens – mens relatie: sociale psychologie
o Mens – arbeid relatie
§ Ergonomie
• Persoon = gegeven, job passen we aan, aan de persoon
§ Arbeidspsychologie
• Job = gegeven, persoon aanpassen aan job
• Werving en selectie
• Training en ontwikkeling
§ Organisatiepsychologie
• Bestuderen van menselijk gedrag binnen een
organisatiecontext
1. Historische en maatschappelijke evoluties
- Filosofie
o Plato
§ Beschrijft ideale Staat als plaats waar individuen die taken toegewezen
krijgen waarvoor best geschikt
• 3 rollen: filosofen/ politici – wachters – voetvolk
§ Stelt: geen twee personen exact gelijk geboren; mensen verschillen
qua natuurlijke begaafdheden
• Testen opstellen voor wie het best gepast was
§ Stelt militaire geschiktheidstests op om soldaten van ideale Staat te
selecteren
• Begin van selectie
o Navarro
§ Grote individuele verschillen
§ Verschillende beroepen vereisen verschillende vaardigheidspatronen
§ Belang van goede professionele diagnostiek door de staat, zodat men
jongeren kan verplichten het kennisdomein te bestuderen waarvoor
meest geschikt (juiste opleiding geven)
• Voordeel voor staat
• Voordeel voor individu: geen tijd en moeite verspillen
• Vergelijkbaar met ijkingstoetsen
- Natuurwetenschappelijke methode
o Op een systematische manier de realiteit toetsen (en hypotheses hierover)
o Bv: Milgram experiment
§ Hoe mensen tijdens 2e WO veel dingen hebben gedaan tegen hun
eigen waarden, waarom gruweldaden?
§ Hypothese: volgzaam ten opzichte van autoriteit
§ Experiment: mensen uitgenodigd in labo voor leerexperiment
• Straf met elektrische schokken bij fouten
• Persoon moet zelf elektrische schokken geven
• Schok werd telkens verhoogd
Samenvatting arbeids- en organisatiepsychologie 2
, • Hoever gaan mensen in het schokken geven?
• 65% ging door tot 450 volt door autoriteit
• Nabijheid vergelijken
• Experiment met vriend/familielid: 40%
§ Fenomenen testen
- Maatschappelijke ontwikkeling/ sociale invloeden
o Door industriële revolutie, nood aan psychologie
o Hoe kunnen we mensen het best laten presteren en zorgen dat ze zich goed
voelen?
o Ontwikkelingen blijven voortduren
- Humanisme
o Verklaringsmodel als alternatief voor het goddelijke verklaringsmodel
o Mens centraal à leven op aarde = belangrijk
- Eerste academische ontwikkelingen
o Wilhelm Wundt: eerste psychologisch labo
o Hoe snel reageren mensen op signalen
o Experimentele methoden
o Introspectie
§ Vragen wat mensen dachten daarover
§ Weggevallen
- Arbeidspsychologie – consumentenpsychologie
o Walter Dill Scott
§ Toespraak over psychologie en reclame (hoe beïnvloed?)
§ Commerciële activiteit linken met psychologische inzichten
§ Wat is de invloed?
o Hugo Münsterberg
§ Student van Wundt
§ Experimentele methoden toepassen op selectie
§ Trambestuurders (schijf met witte stip)
§ Telefoonoperatoren
- Methodologische invloeden
o Differentiële psychologie
§ Verschillen tussen mensen
§ Galton, Pearson
• Methoden om verschillen te analyseren
• Ontwikkelen statistische elementen
• Interesse in verschillen tussen mensen
§ Nadien intelligentietesten
§ Nadien persoonlijkheidstesten
Samenvatting arbeids- en organisatiepsychologie 3
ORGANISATIE
PSYCHOLOGIE
Joeri Hofmans
Pauline Delphine Verhelst
VUB | 2019-2020
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Inleiding en situering ..................................................2
1. Historische en maatschappelijke evoluties ................................................................... 2
2. Evolutie van maatschappelijke beeld over de mens in een arbeidssituatie .................. 4
Hoofdstuk 2: Basisdeterminanten van gedrag .................................8
1. Determinanten van individueel gedrag ......................................................................... 8
1.1 Waarden ...................................................................................................................... 8
1.2 Attituden.................................................................................................................... 10
1.3 Persoonlijkheid .......................................................................................................... 11
1.4 Perceptie.................................................................................................................... 13
1.5 Leerprocessen............................................................................................................ 13
2. Determinanten van gedrag in groepen ....................................................................... 14
2.1 Definitie van groep .................................................................................................... 14
2.2 Rollen ......................................................................................................................... 14
2.3 Normen ...................................................................................................................... 15
2.4 Groepscohesie ........................................................................................................... 15
2.5 Groepsgrootte ........................................................................................................... 16
2.6 Groepssamenstelling ................................................................................................. 17
2.7 Status en statusverschillen ........................................................................................ 17
2.8 Groepsbesluitvorming ............................................................................................... 17
Hoofdstuk 3: Diversiteit op het werk ............................................. 20
1. Lagen van diversiteit .................................................................................................... 20
2. Discriminatietheorieën ................................................................................................ 21
3. Discriminatie: de lagen doorlicht ................................................................................. 23
4. Omgaan met diversiteit ............................................................................................... 25
Hoofdstuk 4: Arbeidsmotivatie- en satisfactie ............................... 27
1. Arbeidsmotivatie ......................................................................................................... 27
2. Arbeidssatisfactie ........................................................................................................ 35
Hoofdstuk 5: Autonome werksystemen en job design ................... 40
Hoofdstuk 6: Leiderschap .............................................................. 45
Hoofdstuk 7: Werving en selectie .................................................. 51
Samenvatting arbeids- en organisatiepsychologie 1
,Hoofdstuk 1: Inleiding en situering
- Beïnvloeding tussen werknemer en organisatie
- Consumentenpsychologie: mens als consument
- Producentenpsychologie: mens als producent
o Mens – mens relatie: sociale psychologie
o Mens – arbeid relatie
§ Ergonomie
• Persoon = gegeven, job passen we aan, aan de persoon
§ Arbeidspsychologie
• Job = gegeven, persoon aanpassen aan job
• Werving en selectie
• Training en ontwikkeling
§ Organisatiepsychologie
• Bestuderen van menselijk gedrag binnen een
organisatiecontext
1. Historische en maatschappelijke evoluties
- Filosofie
o Plato
§ Beschrijft ideale Staat als plaats waar individuen die taken toegewezen
krijgen waarvoor best geschikt
• 3 rollen: filosofen/ politici – wachters – voetvolk
§ Stelt: geen twee personen exact gelijk geboren; mensen verschillen
qua natuurlijke begaafdheden
• Testen opstellen voor wie het best gepast was
§ Stelt militaire geschiktheidstests op om soldaten van ideale Staat te
selecteren
• Begin van selectie
o Navarro
§ Grote individuele verschillen
§ Verschillende beroepen vereisen verschillende vaardigheidspatronen
§ Belang van goede professionele diagnostiek door de staat, zodat men
jongeren kan verplichten het kennisdomein te bestuderen waarvoor
meest geschikt (juiste opleiding geven)
• Voordeel voor staat
• Voordeel voor individu: geen tijd en moeite verspillen
• Vergelijkbaar met ijkingstoetsen
- Natuurwetenschappelijke methode
o Op een systematische manier de realiteit toetsen (en hypotheses hierover)
o Bv: Milgram experiment
§ Hoe mensen tijdens 2e WO veel dingen hebben gedaan tegen hun
eigen waarden, waarom gruweldaden?
§ Hypothese: volgzaam ten opzichte van autoriteit
§ Experiment: mensen uitgenodigd in labo voor leerexperiment
• Straf met elektrische schokken bij fouten
• Persoon moet zelf elektrische schokken geven
• Schok werd telkens verhoogd
Samenvatting arbeids- en organisatiepsychologie 2
, • Hoever gaan mensen in het schokken geven?
• 65% ging door tot 450 volt door autoriteit
• Nabijheid vergelijken
• Experiment met vriend/familielid: 40%
§ Fenomenen testen
- Maatschappelijke ontwikkeling/ sociale invloeden
o Door industriële revolutie, nood aan psychologie
o Hoe kunnen we mensen het best laten presteren en zorgen dat ze zich goed
voelen?
o Ontwikkelingen blijven voortduren
- Humanisme
o Verklaringsmodel als alternatief voor het goddelijke verklaringsmodel
o Mens centraal à leven op aarde = belangrijk
- Eerste academische ontwikkelingen
o Wilhelm Wundt: eerste psychologisch labo
o Hoe snel reageren mensen op signalen
o Experimentele methoden
o Introspectie
§ Vragen wat mensen dachten daarover
§ Weggevallen
- Arbeidspsychologie – consumentenpsychologie
o Walter Dill Scott
§ Toespraak over psychologie en reclame (hoe beïnvloed?)
§ Commerciële activiteit linken met psychologische inzichten
§ Wat is de invloed?
o Hugo Münsterberg
§ Student van Wundt
§ Experimentele methoden toepassen op selectie
§ Trambestuurders (schijf met witte stip)
§ Telefoonoperatoren
- Methodologische invloeden
o Differentiële psychologie
§ Verschillen tussen mensen
§ Galton, Pearson
• Methoden om verschillen te analyseren
• Ontwikkelen statistische elementen
• Interesse in verschillen tussen mensen
§ Nadien intelligentietesten
§ Nadien persoonlijkheidstesten
Samenvatting arbeids- en organisatiepsychologie 3
