Samenvatting Ontwikkeling van de vormgeving

ONTWIKKELING VAN DE VORMGEVING


Onder vormgeving verstaan we simpelweg tekenen. Tekenen is een belangrijke
vaardigheid voor de ontwikkeling van een kind. Het heeft een positieve invloed op de
ontwikkeling van de fijne motoriek en oog-handcoördinatie. Daarnaast is tekenen ook
een uitlaatklep voor emoties. Kinderen kunnen hun gevoelens kwijt in hun tekeningen.

De ontwikkeling van de vormgeving kan men indelen in verschillende fasen, waarbij
Abraham (1979) zich baseerde op de achterliggende processen die belangrijk zijn met
het oog op het projectief gebruik van kindertekeningen.


1. Het kribbelstadium (18 maand - 3 jaar)

1.1 Het ongedifferentieerd kribbelen (18 maand – 2 jaar)

Vanaf 18 maand heeft de peuter object permanentie verworven (Piaget), dwz dat hij
verwacht dat zijn motorische activiteit met het potlood krabbels zal achterlaten. Het
kribbelen gaat samen met de anale fase waarin alles heeft te maken met het verwerven
van controle.
De eerste tekening van een kind is eerder een toevallige aangelegenheid. Door
ongecontroleerd krassen verschijnt er plots een tekening op papier. Het kind beleeft hier
plezier aan, en het ‘opzettelijk’ krassen begint! Een eerste tekening omvat vooral
verticale krassen, horizontale krassen en stippen. Daarna komen de ronde krassen.

Dit eerste kribbelen is vormloos en weinig georganiseerd. Het is een uitstekende oog-
handcoördinatie-oefening voor het kind. Het kind beweegt de arm vanuit de schouder in
regelmatige ritmische bewegingen. Als het kind de elleboog laat steunen, verloopt het
kribbelen meestal zigzag.
De peuter probeert binnen de grenzen te blijven maar heeft hier moeite mee. Hij
ontwikkelt stilaan een voorkeur voor vormen en lijnpatronen en door herhaling zal hij
deze na een tijdje onthouden.

Men mag de relationele context waarin het tekenen tot stand komt niet onderschatten.
Tekenen is een nabootsingspelletje dat ondersteund wordt door gebaren en klanken.
Andere tekeningen kunnen een speciale aantrekkingskracht op de peuter hebben en
aanleiding geven tot speelse interacties.

Kenmerken:
 Fase van staan/stappen
 Anale fase
 Links/rechts handigheid wordt duidelijk
 Imiteren is belangrijk
 Leren door oefening/herhaling



Psychomotorische Ontwikkeling 1

,  Spiraalvormige bewegingen
 Cirkels met los begin- en eindpunt
 Blijven niet binnen de omranding van het blad


1.2 Het gedifferentieerd kribbelen (2 jaar – 3 jaar)

Bij kinderen in de sensopatische fase, tussen 2 en 3 jaar, is er nog geen sprake van
echte vormgeving. Ronde vormen worden vaak aanzien als typisch voor het orale
stadium. Kinderen van deze leeftijd zullen enkel betekenisloos krabbelen. Het
motorische proces staat hierbij centraal en het resultaat is van geen belang. Het kind is
op deze leeftijd wel al in staat om een horizontale en een verticale lijn te imiteren. Het
kind kan ook een lange of een korte lijn imiteren, maar dat gebeurt op basis van het
nabootsen van de beweging omdat het kind het verschil in lengte tussen twee
lijnstukken kan waarnemen.
De vormen beginnen zich te sluiten, wat wijst op het begin van het afgrenzen van zijn
omgeving. Het kind kan dus een onderscheid beginnen maken tussen zichzelf en de
buitenwereld. Centraal in deze fase staat het verwerven van basisvormen zoals cirkels,
kruisen, vierkanten en driehoeken. De krabbels vullen het hele blad niet meer. Ze
kunnen ook stippen tekenen.

Later in deze fase kan het kind zijn krabbels interpreteren als de afbeelding van iets; hij
benoemt dus na het tekenen. Ook kan hij de krabbels wisselend benoemen; het hangt af
van het moment.
Zo kan bijvoorbeeld de tekening van vandaag zijn papa voorstellen, morgen stelt
diezelfde tekening een huis voor en later weer iets anders
Deze benoeming hangt af van allerlei factoren zoals emoties, vermoeidheid, moment
van de dag, plaats,…

Kenmerken:
 Sensopathische fase/orale stadium
 Basisvormen, stippen
 Gesloten vormen (afgrenzen van de omgeving, onderscheid ik-buitenwereld)
 Niet heel het blad wordt gebruikt
 Los begin- en eindpunt
 Nog geen doel, belevingslust
 Interesse voor kleur


2. Het stadium van de kopvoeters (3 jaar – 4 jaar)

Het stadium van de kopvoeters loopt samen met de identiteitsfase. Dit is de fase waarin
de kleuter zijn ‘ik’ bevestigt. Het bewust gebruik van het woordje ‘ik’ wijst op een
beleving waarin het kind zich als een totaliteit ontgrenst van al het omliggende.



Psychomotorische Ontwikkeling 2