Gezin als psycho-sociaal systeem
Zita Basteleus
Gezin als psycho-sociaal systeem
1ste bachelor pedagogie van het jonge
kind
2024
,Gezin als psycho-sociaal systeem
Samenvatting
L1: INLEIDING & OPVOEDINGSRELATIES ........................................................................ 4
Inleiding ....................................................................................................................................... 4
Visie ......................................................................................................................................... 4
Wat is een gezin?........................................................................................................................ 4
Invloed van het gezin ............................................................................................................... 5
Opvoedingsrelaties ...................................................................................................................... 5
Wat is opvoeding? ...................................................................................................................... 5
Elementen van de opvoedingssituatie (Vanderfaeillie, 2016) ........................................................ 6
Opvoeding in het gezin ............................................................................................................ 6
Opvoedingsrelatie ...................................................................................................................... 6
Modellen om opvoedingsrelaties te begrijpen ................................................................................ 7
Bronfenbrenner (1979) ................................................................................................................ 7
KOK: opvoedproces .................................................................................................................... 8
Wisselwerking ouder-kind........................................................................................................ 8
Betekeniscomponent toegepast op het domein van opvoeding .................................................... 9
KOK ...................................................................................................................................... 9
Casus................................................................................................................................ 9
Belsky ....................................................................................................................................... 9
Kader .................................................................................................................................... 9
Procesmodel ........................................................................................................................ 10
Synthese ..................................................................................................................................... 11
L2: GENOGRAM & GEZINSONTWIKKELING .................................................................. 12
Genogram ................................................................................................................................... 12
Genogrammen.......................................................................................................................... 12
Waarvoor kan een genogram gebruikt worden? functies genogram................................................. 13
Wat is een genogram? ................................................................................................................ 14
Codes op dimensie 2 Nagy........................................................................................................ 14
Kwaliteit van relaties .................................................................................................................. 14
Samenlevingsvormen & systemen ............................................................................................... 14
Symbolen voor persoonsgegevens .............................................................................................. 15
Symbool voor afstamming .......................................................................................................... 15
Gezinsontwikkeling ..................................................................................................................... 15
Gezinsontwikkelingsperspectief.................................................................................................. 15
Model Duvall (9 fasen) ............................................................................................................... 15
Gezinsontwikkelingsmodel | 4 conceptuele zwakheden ............................................................. 16
Systemisch gezinsontwikkelingsperspectief ................................................................................. 16
Carter en MC Goldrik model.................................................................................................... 16
Verticale stressoren ........................................................................................................... 17
Horizontale stressoren ....................................................................................................... 18
Kritische overgangsmomenten ............................................................................................ 18
Multigenerationeel perspectief Byng Hall .................................................................................... 19
Gezinsscripts ........................................................................................................................ 19
1
,Gezin als psycho-sociaal systeem
L3: SYSTEEMDENKEN ......................................................................................................... 21
Wat is systeemdenken? ............................................................................................................... 21
Bateson (1988).......................................................................................................................... 21
Definitie systeem ...................................................................................................................... 21
Centrale ideeën..................................................................................................................... 21
Gezin in het systeemdenken ........................................................................................................ 21
Voorbeeld casus ....................................................................................................................... 22
Centrale begrippen bij systeemdenken......................................................................................... 22
Circulaire causaliteit ................................................................................................................. 22
Structuur & functie .................................................................................................................... 22
Grenzen ................................................................................................................................... 23
Kluwen-gezin & los-zand-gezin ................................................................................................ 23
Overschrijding van grenzen ..................................................................................................... 24
Allianties .............................................................................................................................. 24
Hiërarchie ................................................................................................................................ 24
Sub- & supra-systemen .......................................................................................................... 24
Hiërarchische ordening .......................................................................................................... 24
Casus............................................................................................................................... 25
Homeostase ............................................................................................................................. 25
Casus .................................................................................................................................. 25
Feedback ................................................................................................................................. 26
Ouderlijk subsysteem ................................................................................................................ 27
Coalities .................................................................................................................................. 27
Gezinskaartjes als manier om uiting te geven ................................................................................ 27
Het gezin als systeem .................................................................................................................. 28
Gezinsrollen & posities .............................................................................................................. 28
Verschillende spelers............................................................................................................. 28
Grenzen tussen het ouderlijk & kinderlijk subsysteem .................................................................... 28
Problemen bij grenzen ............................................................................................................... 29
Parentificatie......................................................................................................................... 29
Zondebok ............................................................................................................................. 29
Go between .......................................................................................................................... 30
Gezinsmythen & gezinsgeheimen ................................................................................................. 30
L4: NAGY ................................................................................................................................ 32
Boszormenyi - Nagy ..................................................................................................................... 32
Conceptueel denken ................................................................................................................... 32
Dimensies van Nagy .................................................................................................................... 32
Dimensie van de feiten............................................................................................................... 33
Dimensie van de individuele psychologie ..................................................................................... 33
Dimensie van de transactionele patronen .................................................................................... 33
Dimensie van de relationele ethiek .............................................................................................. 33
Casus ......................................................................................................................................... 33
Casus 2: leg de verschillende dimensies bloot .............................................................................. 34
2
, Gezin als psycho-sociaal systeem
De 4de dimensie .......................................................................................................................... 34
Ouderlijke verantwoordelijkheid.................................................................................................. 34
Wanneer wordt er rekening gehouden met de existentiële band tussen ouder & kind? .................... 34
Loyaliteit .................................................................................................................................. 34
Voorbeelden loyaliteit ............................................................................................................ 35
Voorbeelden risico's .............................................................................................................. 35
Verticale & horizontale loyaliteit .............................................................................................. 35
Verband tussen verticale & horizontale loyaliteit........................................................................ 35
Dynamiek van geven & nemen/ontvangen .................................................................................... 36
Prille ouders.......................................................................................................................... 36
Casus .................................................................................................................................. 36
Het gevende kind ................................................................................................................... 37
Voorbeelden...................................................................................................................... 37
L5: HET PRILLE BEGIN ........................................................................................................ 38
Het begin .................................................................................................................................... 38
Ontwikkelingsopdracht bij pril ouderschap ................................................................................... 38
Generativiteit ............................................................................................................................ 38
Imaginaire baby ........................................................................................................................ 38
Reële baby ............................................................................................................................... 38
Idealen........................................................................................................................................ 39
Confrontatie met ambivalente gevoelens ..................................................................................... 39
Babyblues ................................................................................................................................ 39
Confrontatie ambivalente gevoelens ........................................................................................... 39
Primary maternal preoccupation ............................................................................................. 40
Motherhood constellation ...................................................................................................... 40
Fatherhood constellation ....................................................................................................... 40
Herdefiniëren van zelfbeelden en beelden van anderen ................................................................. 40
Confrontatie met de aanspraken van de baby................................................................................ 41
Stress bij ouders .......................................................................................................................... 41
Besluit ........................................................................................................................................ 41
VERDIEPENDE TEKSTEN.................................................................................................... 42
L1: Inleiding & opvoedingsrelaties ................................................................................................ 42
Definitie van opvoeding .............................................................................................................. 42
Aspecten in de opvoedingsrelatie ................................................................................................ 42
Model van Belsky ...................................................................................................................... 42
L2: Genogram & gezinsontwikkeling.............................................................................................. 43
Wat is een genogram? ................................................................................................................ 43
L3: Systeemdenken ..................................................................................................................... 43
Gezinsrollen & -posities ............................................................................................................. 43
De grens tussen het ouderlijk subsysteem & het subsysteem van de kinderen .................................. 44
Gezinsmythen & -geheimen........................................................................................................ 44
3
Zita Basteleus
Gezin als psycho-sociaal systeem
1ste bachelor pedagogie van het jonge
kind
2024
,Gezin als psycho-sociaal systeem
Samenvatting
L1: INLEIDING & OPVOEDINGSRELATIES ........................................................................ 4
Inleiding ....................................................................................................................................... 4
Visie ......................................................................................................................................... 4
Wat is een gezin?........................................................................................................................ 4
Invloed van het gezin ............................................................................................................... 5
Opvoedingsrelaties ...................................................................................................................... 5
Wat is opvoeding? ...................................................................................................................... 5
Elementen van de opvoedingssituatie (Vanderfaeillie, 2016) ........................................................ 6
Opvoeding in het gezin ............................................................................................................ 6
Opvoedingsrelatie ...................................................................................................................... 6
Modellen om opvoedingsrelaties te begrijpen ................................................................................ 7
Bronfenbrenner (1979) ................................................................................................................ 7
KOK: opvoedproces .................................................................................................................... 8
Wisselwerking ouder-kind........................................................................................................ 8
Betekeniscomponent toegepast op het domein van opvoeding .................................................... 9
KOK ...................................................................................................................................... 9
Casus................................................................................................................................ 9
Belsky ....................................................................................................................................... 9
Kader .................................................................................................................................... 9
Procesmodel ........................................................................................................................ 10
Synthese ..................................................................................................................................... 11
L2: GENOGRAM & GEZINSONTWIKKELING .................................................................. 12
Genogram ................................................................................................................................... 12
Genogrammen.......................................................................................................................... 12
Waarvoor kan een genogram gebruikt worden? functies genogram................................................. 13
Wat is een genogram? ................................................................................................................ 14
Codes op dimensie 2 Nagy........................................................................................................ 14
Kwaliteit van relaties .................................................................................................................. 14
Samenlevingsvormen & systemen ............................................................................................... 14
Symbolen voor persoonsgegevens .............................................................................................. 15
Symbool voor afstamming .......................................................................................................... 15
Gezinsontwikkeling ..................................................................................................................... 15
Gezinsontwikkelingsperspectief.................................................................................................. 15
Model Duvall (9 fasen) ............................................................................................................... 15
Gezinsontwikkelingsmodel | 4 conceptuele zwakheden ............................................................. 16
Systemisch gezinsontwikkelingsperspectief ................................................................................. 16
Carter en MC Goldrik model.................................................................................................... 16
Verticale stressoren ........................................................................................................... 17
Horizontale stressoren ....................................................................................................... 18
Kritische overgangsmomenten ............................................................................................ 18
Multigenerationeel perspectief Byng Hall .................................................................................... 19
Gezinsscripts ........................................................................................................................ 19
1
,Gezin als psycho-sociaal systeem
L3: SYSTEEMDENKEN ......................................................................................................... 21
Wat is systeemdenken? ............................................................................................................... 21
Bateson (1988).......................................................................................................................... 21
Definitie systeem ...................................................................................................................... 21
Centrale ideeën..................................................................................................................... 21
Gezin in het systeemdenken ........................................................................................................ 21
Voorbeeld casus ....................................................................................................................... 22
Centrale begrippen bij systeemdenken......................................................................................... 22
Circulaire causaliteit ................................................................................................................. 22
Structuur & functie .................................................................................................................... 22
Grenzen ................................................................................................................................... 23
Kluwen-gezin & los-zand-gezin ................................................................................................ 23
Overschrijding van grenzen ..................................................................................................... 24
Allianties .............................................................................................................................. 24
Hiërarchie ................................................................................................................................ 24
Sub- & supra-systemen .......................................................................................................... 24
Hiërarchische ordening .......................................................................................................... 24
Casus............................................................................................................................... 25
Homeostase ............................................................................................................................. 25
Casus .................................................................................................................................. 25
Feedback ................................................................................................................................. 26
Ouderlijk subsysteem ................................................................................................................ 27
Coalities .................................................................................................................................. 27
Gezinskaartjes als manier om uiting te geven ................................................................................ 27
Het gezin als systeem .................................................................................................................. 28
Gezinsrollen & posities .............................................................................................................. 28
Verschillende spelers............................................................................................................. 28
Grenzen tussen het ouderlijk & kinderlijk subsysteem .................................................................... 28
Problemen bij grenzen ............................................................................................................... 29
Parentificatie......................................................................................................................... 29
Zondebok ............................................................................................................................. 29
Go between .......................................................................................................................... 30
Gezinsmythen & gezinsgeheimen ................................................................................................. 30
L4: NAGY ................................................................................................................................ 32
Boszormenyi - Nagy ..................................................................................................................... 32
Conceptueel denken ................................................................................................................... 32
Dimensies van Nagy .................................................................................................................... 32
Dimensie van de feiten............................................................................................................... 33
Dimensie van de individuele psychologie ..................................................................................... 33
Dimensie van de transactionele patronen .................................................................................... 33
Dimensie van de relationele ethiek .............................................................................................. 33
Casus ......................................................................................................................................... 33
Casus 2: leg de verschillende dimensies bloot .............................................................................. 34
2
, Gezin als psycho-sociaal systeem
De 4de dimensie .......................................................................................................................... 34
Ouderlijke verantwoordelijkheid.................................................................................................. 34
Wanneer wordt er rekening gehouden met de existentiële band tussen ouder & kind? .................... 34
Loyaliteit .................................................................................................................................. 34
Voorbeelden loyaliteit ............................................................................................................ 35
Voorbeelden risico's .............................................................................................................. 35
Verticale & horizontale loyaliteit .............................................................................................. 35
Verband tussen verticale & horizontale loyaliteit........................................................................ 35
Dynamiek van geven & nemen/ontvangen .................................................................................... 36
Prille ouders.......................................................................................................................... 36
Casus .................................................................................................................................. 36
Het gevende kind ................................................................................................................... 37
Voorbeelden...................................................................................................................... 37
L5: HET PRILLE BEGIN ........................................................................................................ 38
Het begin .................................................................................................................................... 38
Ontwikkelingsopdracht bij pril ouderschap ................................................................................... 38
Generativiteit ............................................................................................................................ 38
Imaginaire baby ........................................................................................................................ 38
Reële baby ............................................................................................................................... 38
Idealen........................................................................................................................................ 39
Confrontatie met ambivalente gevoelens ..................................................................................... 39
Babyblues ................................................................................................................................ 39
Confrontatie ambivalente gevoelens ........................................................................................... 39
Primary maternal preoccupation ............................................................................................. 40
Motherhood constellation ...................................................................................................... 40
Fatherhood constellation ....................................................................................................... 40
Herdefiniëren van zelfbeelden en beelden van anderen ................................................................. 40
Confrontatie met de aanspraken van de baby................................................................................ 41
Stress bij ouders .......................................................................................................................... 41
Besluit ........................................................................................................................................ 41
VERDIEPENDE TEKSTEN.................................................................................................... 42
L1: Inleiding & opvoedingsrelaties ................................................................................................ 42
Definitie van opvoeding .............................................................................................................. 42
Aspecten in de opvoedingsrelatie ................................................................................................ 42
Model van Belsky ...................................................................................................................... 42
L2: Genogram & gezinsontwikkeling.............................................................................................. 43
Wat is een genogram? ................................................................................................................ 43
L3: Systeemdenken ..................................................................................................................... 43
Gezinsrollen & -posities ............................................................................................................. 43
De grens tussen het ouderlijk subsysteem & het subsysteem van de kinderen .................................. 44
Gezinsmythen & -geheimen........................................................................................................ 44
3