Samenvatting Biomedische wetenschappen S5

Biomedische wetenschappen S5
1 Bouw van het lymfestelsel

 Lymfevaten
Periferie  venen

 Vloeistof
Lymfevocht ~ plasma maar
zonder EW

 Lymfocyten
Cellen gespecialiseerd i/d verdediging v/h lichaam

 Mucosa geassocieerd lymfoïd
weefsel en tonsillen (MALT)
Verzameling van los bindweefsel en
lymfocyten in lymfefollikels

 Lymfoïde organen
Complexere structuren die
lymfocyten bevatten, verbonden met
lymfevaten


Examen: geef de anatomie & functie v/d verschillende onderdelen v/h lymfestelsel

1.1 Functies: algemeen (kunnen uitleggen)
1. Productie, onderhoud en verspreiding van lymfocyten
 Productie in rode beenmerg (opslag: milt, thymus)
 Vallen binnendringende organismen, abnormale cellen en vreemde EW aan
 Maken deze onschadelijk
2. Behoud van bloedvolume
 Lymfestelsel brengt weefselvocht terug naar BB (! 3,6 liter per dag !))
 Verzekert constante samenstelling van interstitiële vloeistof

3. Transport vanuit weefsels naar BB
 Stoffen zoals hormonen, VS, afvalstoffen die geproduceerd worden door weefsels,
maar niet direct in BB terechtkomen




1

, 1.2 Lymfevaten

 Beginnen “blind” als lymfecapillairen i/d weefsels
 1-lagig endotheel met mini-kleppen
 Drainage overtollig weefselvocht & EW
 Wand ≈ venen, maar dunner & meer kleppen,
omdat de druk in vaten enorm laag is

FUNCTIE:
 Na filtratie t.h.v. lymfeknopen,
lymfe vervoeren naar venen



1.2.1 Lymfevaten: lymfecapillairen




1.2.2 Lymfevaten: ducti lymfatici
Ductus thoracicus (borstbuis)
 Transporteert lymfe vanuit hele lichaam behalve rechtsboven
 Mondt uit i/d linker ondersleutelbeenader

Ductus lymfaticus dexter (rechter lymfebuis)

 Mondt uit i/d rechter ondersleutelbeenader
 Verzamelt lymfe uit rechterboven lichaamshelft


1.3 Lymfevocht: lymfoedeem
 Wanneer afvoer van lymfe verstoord is
 opzwellen getroffen deel




2

, 1.4 Cellen in het lymfatisch systeem
1.4.1 Soorten lymfocyten (3)
T-cellen (80%)  afkomstig v/d thymus
SOORTEN
 Cytotoxische T-cellen
 Leveren cellulaire immuniteit
 Vallen vreemde en door virus geïnfecteerde cellen aan
 Regulerende T-cellen
 T-helpercellen
 T-suppressorcellen
 Geheugen T-cellen
 Zorgen voor immunologisch geheugen
B-cellen (10-15%)  afkomstig uit het beenmerg
 Kunnen plasmacellen worden
 Specifiek v/e bepaald antigeen
 Produceren antilichamen die zich aan dat antigeen binden
 Antilichamen zijn immunoglobulinen
 Geheugen B-cellen
 Verantwoordelijk voor humorale immuniteit
NK-cellen (10-5%)  Natural killer
 Voeren immunologische surveillance uit
 Vallen cellen aan
 Vreemde cellen
 Door virussen geïnfecteerde cellen
 Kankercellen
Klein deel in BB, grootste deel in lymfoïde organen

Examen: Geef de verschillende cellen + functie




3

,1.4.2 Herkomst v/d lymfocyten (= cellen v/h lymfestelsel)




 Starten allemaal i/h rode beenmerg!
o Hierin zitten hemocytoblasten
 Deze differentieert hier in o.a. een lymfoïde stamcel
 = voorloper van alle soorten lymofocyten
 Afh. van soort lymfoïde stamcel je gaat maken, gaat het een andere
weg opgaan
 1. Lymfoïde stamcellen migreren naar thymus
 Komt in thymus aan en differentieert in o.a. t-cellen o.i.v. van de
thymosinen (thymushormonen)  vorming t-cellen
 2. Lymfoïde stamcellen differentieert tot
 Vorming B-cellen of NK-cellen

1.5 MALT (Mucosa-geAssocieerd Lymfoïd weefsel en Tonsillen)
 Ongekapseld lymfoïd weefsel in
o Mucosa MD-kanaal
o Slijmvliezen luchtwegen
o Slijmvliezen urogenitaalstelsel
o Tonsillen

1.5.1 MALT: tonsillen – ring van Waldeyer
Bestaan uit los bindweefsel dat dicht opeengepakte lymfocyten bevat
FUNCTIE
 Controleren & filteren de lymfe
 Verwijderen antigenen
 Starten immuunreactie
 Amandelen (tonsillen) zijn lymfefollikels i/d wanden v/d
keelholte
 Vormen een “krans”  ring van Waldeyer




4

,1.5.2 MALT: Platen van Peyer
 Groepen lymfefollikels onder epitheelbekleding van darmen, vnl. t.h.v. appendix




1.6 Lymfoïde organen
 Belangrijke lymfoïde organen:
Perifeer: Differentiatie van actieve T- en B-
 Lymfeknopen/lymfeklieren lymfocyten met productie van
 Milt actieve moleculen tot gevolg

Centraal: Antigeenonafhankelijke proliferatie van lymfoïde
 Thymus stamcellen en differentiatie tot actieve T- en B-
 Beenmerg lymfocyten

 Liggen op plaatsen die vatbaar zijn voor pathogenen



1.6.1 Lymfoïde organen: lymfeknopen
= lymfeklieren, weiknopen
 Boonvormig
 Regionaal
 Strategisch gelegen:
o Hals, oksels, lies
o Mediastinum
o Langs de aorta

 Functie:
o Controleren & filteren de lymfe
o Verwijderen AG
o Starten de immuunreactie




5

,1.6.2 Lymfoïde organen: bouw van een
lymfeknoop
 Let vooral op de verschillen
met het MALT:
o Geen kapsel bij MALT,
wel bij lymfeknoop
o Los weefsel bij MALT,
goed georganiseerd bij
de lymfeknoop




1.6.3 Lymfoïde organen: thymus
 Ligt achter het borstbeen, op hartzakje
 Hier delen en rijpen van de T-cellen
 Krimpt na de puberteit
 Produceren thymosinen
o Hormonen die de ontwikkeling van T-cellen reguleert
(deling – rijping)



1.6.4 Lymfoïde organen: milt
 Grootste lymfoïd orgaan
 Bloed georiënteerd

Bestaat uit 2 delen:
Witte pulpa ~ immuunstelsel Rode pulpa ~ bloed
 Verwijdert antigenen  Recycleert
 Start immuunreactie beschadigde of te
oude RBC
 Slaat Fe uit
gerecycleerde RBC op




6

,2 Inleiding tot lymfestelsel & immuniteit (fysiologie lymfestelsel)
2.1 Plaats van het verweer




Besmetting Ontsteking Infectie
= Overbrengen van = Reactie v/h lichaam op = Lichaam binnendringen
ziektekiemen op weefsel of infectie (calor, rubor, dolor, vermenigvuldigingschad
voorwerp tumor) e  ziekteverschijnselen
 Als je geïnfecteerd bent, wordt je niet altijd ziek = Afh. van opgebouwde immuniteit.
 Virulentie: Maat voor de hoeveelheid schade die een micro-organisme zijn gastheer toedient
 Aanvalskracht: vermogen v/e MO om ziekte te veroorzaken.

2.2 Het lymfestelsel in de verdediging van het lichaam
 Aangeboren afweer
o Beschermt tegen bedreigingen




2.2.1 Barrières

7

,  Neus (niezen)  Voorhoofd (wenkbrauwen)
 Huid (pH, zweet)  Ogen (wimpers,tranen)
 Vagina (pH)  Longen (hoesten)
 Urether (spoeling)  GI-TRACT (lysozyme in speeksel)




2.3 Soorten fagocyten




2.3.1 Microfagen

Neutrofielen  1ste lijnsfagocyten bij infectie: beenmerg gestimuleerd om veel neutrofielen te
maken  gaan naar infectieplaats & MO  dan † (neutrofielen gaan dood)
 Fagocyteren celresten en bacteriën  pusvorming bij etterende wonde
 Levensduur: +/- 48u
 Eosinofielen  fagocyteren parasieten, komen niet vaak in actie!
o ook sterk gestegen bij allergische reacties

2.3.2 Macrofagen (belangrijkste cellen)
 Monocyten in bloed  +/- 24u
o Differentiëren tot verschillende soorten, als de monocyten naar weefsels trekken
(RES)
o Bij infectie: migreren naar infectieplaats (= diapedese)
o Worden aangetrokken en afgestoten door chemische stoffen (= chemotaxis)
o Fagocyteren MO (alles opeten)
 Namen monocyten-afgeleiden = afh. v/h weefsel waarin ze zitten
Lever Kupffer cellen
Longen Alveolaire macrofagen
CNS Microglia
Bot Osteoclasten




2.4 Fagocytose
= verwijderen celresten & ziekteverwekkers
START: aanwezigheid microbe of iets anders
1. Aanhechting microbe aan fagocyt

8

, 2. Opname i/d cel
3. Vorming v/e fagosoom  versmelting lysosoom en fagosoom
4. Vorming fagolysosoom
5. Digestie v/d opgenomen microben door enzymen
6. Vorming restpartikels met onverteerbaar materiaal
7. Vrijstelling van afval




3 Immunologische surveillantie
= continue bewaking van gezonde weefsels, sporen afwijkende cellen op & doden deze.

NK-cellen: Zoeken + doden abnormale (kanker)cellen + door virus geïnfecteerde cellen
o Indien deze er zijn, worden deze geneutraliseerd:

A: reactie NK-cel op lichaamseigen B: reactie NK-cel op lichaamsvreemde
cellen cellen (afwijkende cellen)




 MHC 1- eiwit = ALTIJD aanwezig  NK cellen herkennen deze
op lichaamseigen cel = blauw cellen, door aanwezigheid van
 Rode uitstulping (paars) = antigenen.
mogelijks vreemd EW  Geven EW af = perforinen 
 Doelcel maakt contact met NK- doden afwijkende cel, door
cel  vreemde EW maakt grote poriën te maken i/h
contact met activerende plasmamembraan.
receptor in NK-cel  Vertragen verspreiding v/e
 Tegelijkertijd bindt MHC 1 op de bacteriële of virale infectie.
inhiberende receptor
 NK cel laat lichaamseigencellen
met rust

Indien: lichaamseigencel dood  MHC
1 cel gaat eraf  wel reactie
* activerende receptor
* inhiberende receptor


3.1 Beschermingseiwitten: interferon
= heel specifieke cytokines v/h IS bij virale infectie.

9

, Geïnfecteerde cel secreteert glycoproteïnen.
 Binden op receptoren van naburige cellen + geven het signaal ‘‘voorbereid zijn op de
komst van viruspartikels’’

FUNCTIE
 Vertragen virusverspreiding
 Versterken macrofagenactiviteit en NK cellen

Cytokine Interferon
= chemische signaalmolecule = heel specifiek cytokine v/h IS bij virale infectie
afgescheiden door weefselcellen  Beïnvloeding celactiviteit en weefsels i/h hele
 Lokaal lichaam
 Kortlevend  Rol bij specifieke verdedigingsmechanismen
Alle cytokines zijn interferonen, niet alle interferonen zijn cytokines

3.2 Antivirale werking interferonen




Gastcel 1: maakt interferon en is
gedood door virus.



Gastcel 2: beschermt tegen virus,
door interferon van gastcel 1




Examen: deze stappen in de juiste volgorde kunnen zetten

3.3 Complementsysteem
= Complex systeem van EW
• Starten een kettingreactie (positieve terugkoppeling)
• Vernietigen de doelcelmembraan (door poriën erin te maken)
• Stimuleren ontstekingsreactie + trekken fagocyten aan




10