College 2:
Psychotherapie en het
Mechanistisch wereldbeeld
Inleiding
- Tweeslachtige houding ten aanzien van psychologie
- Aan de ene kant: Psychische factoren worden verondersteld zeer
belangrijk te zijn: stress, placebo’s, beroep van psychotherapeut raakt
meer en meer ingeburgerd, algemeen aanvaard dat men ‘over zijn
problemen moet spreken’ en zo verder.
- Aan de andere kant: Psychische factoren uiteindelijk strikt terug te
voeren tot genetisch gedetermineerde biologische factoren
(=mechanistisch wereldbeeld)
Psychotherapie is slechts een tijdelijk lapmiddel
Er is in onze maatschappij een tendens aan de gang om het psychische als zeer
belangrijk te bechouwen. Daarnaast is er een minstens even sterke tendens om
alles op een neurobiologische manier te gaan verklaren omtrent het menselijke
wezen. Dat is het zogenaamde mechanistische mensbeeld: de gedachte dat elk
aspect van ons bewustzijn voortkomt en bepaald wordt door een aantal
processen in ons hersenen wordt algemeen aanvaard en staat eigenlijk in een
spanningsveld tot die eerder vernoemde erkenning van het belang van het
psychische. Die twee zaken rijmen niet zo goed met elkaar. Waarom zou het
psychische belangrijk zijn als het uiteindelijk te reduceren valt tot het
neurobiologische? Men ziet dan psychotherapie als iets voorlopigs, iets dat we
toepassen tot we de échte oorzaken gevonden hebben gestiueerd in de
hersenen. Depressie wordt vb veroorzaakt op het niveau van de
neurotransmitters.
- Zo oud als de mens zelf: Leucipus, Democritus
1
, “We kunnen de huidige toestand van het heelal
beschouwen als het gevlg van het verleden en als
de oorzaak van de toekomst. Als er een
intelligentie zou zijn die, op een gegeven moment,
alle krachten zou kennen die op de materie
inwerken, alsook de exacte situatie van elk
onderdeel van alle materie, dan zou deze alle
bewegingen van de grootste hemellichamen tot
het kleinste atoom kunnen omvatten en zou er
niets meer onzeker zijn voor deze intelligentie; het
verleden ent als de toekomstworden voor hem
zichtbaar gemaakt” (Laplace, 1814)
We moeten ons afvragen: in welke mate is er iets of niets van aan van dat
mechanistisch mensbeeld? Het is zo oud als de mensheid zelf.
- Weerlegd door alle grote filosofen: Plato, Socrates, Aristoteles, Hegel,
Kant, Russel (zie Russelparadox)
- Ook door fysici, zie bijvoorbeeld Heisenberg (maar ook Planck, Bohr, …)
- Werd dominante wereldbeeld tijdens de Verlichting, sinds wetten van
Newton (merk op zeer belangrijk!! : Newton zelf nam er afstand van, zie
Gleick, 2003)
De gedachte van een strikt gedetermineerd mechanisme is altijd weerlegd
geweest door de grote filosofen en denkers. De meest fundamentel weerlegging
is gekomen vanuit de fysica. Vanaf de Verlichting won het wel aan kracht en werd
het het dominante wereldbeeld. Met de opkomst van de wetenschap werd de
mensheid meer en meer bevangen door de idee dat de mens een machine is en
dat je alles aan de mens kan begrijpen op basis van zijn mechanise
eigenschappen.
2
, - Enige grote verhaal dat nog rest: Oerknal zet uitdijend heelal in werking
(George LeMaitre, 1931)
- Probleem: gekoppeld aan strikt lineair, mechanistisch causaal denken
en strikte hiërarchie onder de wetenschappen
- Is de psychotherapeut dus van rationaliteit verstoken?
- Klopt voor een deel: Psychotherapeuten begrijpen vaak slechts heel
gebrekkig de logica van hun eigen praktijk en vallen uitiendelijk terug
op mechanistisch denken
Bovenstaande strikte hiërarchie ziet er als volgt uit: aan de basis van alles heb je
een reeks fysische wetmatigheden die bv bepalen hoe elementaire deeltjes zich
gedragen. Die wetematigheden determineren het veld van de chemie, de chemie
determineert het veld van de biochemie. Op een volgend niveau de fysiologie en
anatomie en dan de psychologie. De psychologische wetmatigheden bepalen dan
het economische en sociologische niveau. Maar alles is dus te herleiden tot die
mechanistische wetmatigheden die het gedrag van de elementaire deeltjes
bepalen.
- Kritische beschouwing van 2 mechanistische veronderstellingen:
1) De wereld en de dingen zich strikt logisch laten
begrijpen / strikt logisch zijn? Als je lange genoeg zoekt zal je
zien dat elk fenomeen zich strikt logisch laat begrijpen. Elk feit is
uiteindelijk logisch begrijpbaar. Dit klopt niet!
2) Het psychische is louter gevolg van het mechanistisch –
materialistische?
3
Psychotherapie en het
Mechanistisch wereldbeeld
Inleiding
- Tweeslachtige houding ten aanzien van psychologie
- Aan de ene kant: Psychische factoren worden verondersteld zeer
belangrijk te zijn: stress, placebo’s, beroep van psychotherapeut raakt
meer en meer ingeburgerd, algemeen aanvaard dat men ‘over zijn
problemen moet spreken’ en zo verder.
- Aan de andere kant: Psychische factoren uiteindelijk strikt terug te
voeren tot genetisch gedetermineerde biologische factoren
(=mechanistisch wereldbeeld)
Psychotherapie is slechts een tijdelijk lapmiddel
Er is in onze maatschappij een tendens aan de gang om het psychische als zeer
belangrijk te bechouwen. Daarnaast is er een minstens even sterke tendens om
alles op een neurobiologische manier te gaan verklaren omtrent het menselijke
wezen. Dat is het zogenaamde mechanistische mensbeeld: de gedachte dat elk
aspect van ons bewustzijn voortkomt en bepaald wordt door een aantal
processen in ons hersenen wordt algemeen aanvaard en staat eigenlijk in een
spanningsveld tot die eerder vernoemde erkenning van het belang van het
psychische. Die twee zaken rijmen niet zo goed met elkaar. Waarom zou het
psychische belangrijk zijn als het uiteindelijk te reduceren valt tot het
neurobiologische? Men ziet dan psychotherapie als iets voorlopigs, iets dat we
toepassen tot we de échte oorzaken gevonden hebben gestiueerd in de
hersenen. Depressie wordt vb veroorzaakt op het niveau van de
neurotransmitters.
- Zo oud als de mens zelf: Leucipus, Democritus
1
, “We kunnen de huidige toestand van het heelal
beschouwen als het gevlg van het verleden en als
de oorzaak van de toekomst. Als er een
intelligentie zou zijn die, op een gegeven moment,
alle krachten zou kennen die op de materie
inwerken, alsook de exacte situatie van elk
onderdeel van alle materie, dan zou deze alle
bewegingen van de grootste hemellichamen tot
het kleinste atoom kunnen omvatten en zou er
niets meer onzeker zijn voor deze intelligentie; het
verleden ent als de toekomstworden voor hem
zichtbaar gemaakt” (Laplace, 1814)
We moeten ons afvragen: in welke mate is er iets of niets van aan van dat
mechanistisch mensbeeld? Het is zo oud als de mensheid zelf.
- Weerlegd door alle grote filosofen: Plato, Socrates, Aristoteles, Hegel,
Kant, Russel (zie Russelparadox)
- Ook door fysici, zie bijvoorbeeld Heisenberg (maar ook Planck, Bohr, …)
- Werd dominante wereldbeeld tijdens de Verlichting, sinds wetten van
Newton (merk op zeer belangrijk!! : Newton zelf nam er afstand van, zie
Gleick, 2003)
De gedachte van een strikt gedetermineerd mechanisme is altijd weerlegd
geweest door de grote filosofen en denkers. De meest fundamentel weerlegging
is gekomen vanuit de fysica. Vanaf de Verlichting won het wel aan kracht en werd
het het dominante wereldbeeld. Met de opkomst van de wetenschap werd de
mensheid meer en meer bevangen door de idee dat de mens een machine is en
dat je alles aan de mens kan begrijpen op basis van zijn mechanise
eigenschappen.
2
, - Enige grote verhaal dat nog rest: Oerknal zet uitdijend heelal in werking
(George LeMaitre, 1931)
- Probleem: gekoppeld aan strikt lineair, mechanistisch causaal denken
en strikte hiërarchie onder de wetenschappen
- Is de psychotherapeut dus van rationaliteit verstoken?
- Klopt voor een deel: Psychotherapeuten begrijpen vaak slechts heel
gebrekkig de logica van hun eigen praktijk en vallen uitiendelijk terug
op mechanistisch denken
Bovenstaande strikte hiërarchie ziet er als volgt uit: aan de basis van alles heb je
een reeks fysische wetmatigheden die bv bepalen hoe elementaire deeltjes zich
gedragen. Die wetematigheden determineren het veld van de chemie, de chemie
determineert het veld van de biochemie. Op een volgend niveau de fysiologie en
anatomie en dan de psychologie. De psychologische wetmatigheden bepalen dan
het economische en sociologische niveau. Maar alles is dus te herleiden tot die
mechanistische wetmatigheden die het gedrag van de elementaire deeltjes
bepalen.
- Kritische beschouwing van 2 mechanistische veronderstellingen:
1) De wereld en de dingen zich strikt logisch laten
begrijpen / strikt logisch zijn? Als je lange genoeg zoekt zal je
zien dat elk fenomeen zich strikt logisch laat begrijpen. Elk feit is
uiteindelijk logisch begrijpbaar. Dit klopt niet!
2) Het psychische is louter gevolg van het mechanistisch –
materialistische?
3
