Theoretische orthopedagogiek
1. Alle orthopedagogisch handelen is agogisch handelen
Wat is agogie(k)?
Agogie/ agogisch handelen = staat voor de ‘de internationale, niet wederkerige beïnvloeding door
één of meerdere personen gericht op een wenselijk geachte wijziging door de cliënt ervaren als
welzijnsbevordering’ (Ten have, 1973)
Agoog = veranderaar / ‘iemand die anderen begeleidt om hen door middel van hun eigen tot
gedragsveranderingen te laten komen’ (Winkelaar, 2004)
“Agoog geeft opnieuw vorm aan het alledaagse juist voor die mensen voor wie het alledaagse niet zo
gewoon is” (Feijet al., 2006)
K in agogiek staat in voor de leer / de wetenschap
Agogiek is de wetenschap met betrekking tot het begeleiden (ondersteunen) van mensen
Agogiek ‘is een verzamelnaam voor de leer van het leiden, begeleiden van mensen, ongeacht hun
leeftijd, op een beroepsmatige manier’. (Koffeman 1976)
Agogiek is de leer die wijziging en richtlijnen geeft voor d manier waarop individuele personen,
groepen, organisaties en samenlevingsverbanden kunnen worden begeleid in
veranderingsprocessen. Het gaar er daarbij om, dat die begeleiding plaatsvindt vanuit de situatie
waarin de betrokkenen zich bevinden en dat zijn mogelijkheden krijgen aangereikt om zoveel
mogelijk zelf te handelen teneinde tot de gewenste verandering te komen. (Winkelaar, 2004)
Doen veranderen: ‘theory of changing’
Theory of change = verandering ten gevolge spontane veranderingsprocessen van het middelbaar
naar het hoger gaan
Theory of changing = veranderingsprocessen die bewust en doelgericht worden opgezet met het oog
op verandering bewust orthopedagogie studeren
Drie sleutelbegrippen van het agogisch handelen
Verder op de definitie van Winkelaar (2004)
Veranderen of beïnvloeden
- Doel agogie = het handelen van mensen veranderen
- Een ‘ideaalbeeld’, ‘totale vorming’ bestaat niet
- Iedereen moet blijven veranderen
- We spreken over ‘permanente educatie’, ‘altijd durend leren’, ‘eeuwig durende opvoeding’
,Handelen
Gedrag
o Wat mensen concreet doen
o Ook instinctief en impulsief
o Zichtbaar en (objectief) observeerbaar
Handelen
o Wat we bewust doen
o Waarin een ‘denkmoment’ zit
o Ook wat onzichtbaar is: gedachten, gevoelens, intenties, motieven, redenen,…
o Doen veranderen, is kijken naar het handelen en in dialoog gaan -> observeren en
communiceren
Emancipatie of empowerment als doel
Wat? Een vrijwillige, gewenste verandering in het handelen op psycho-sociaal vlak
Wie? (Jong) volwassenen als individu, in groep, in een organisatie of als lid van een groter
samenlevingsverband
Hoe? Op een systematische, bewuste, doelgerichte en professionele manier en door een herkenbaar
agoog
Waarom? Met een emancipatie en empowerment als doel
Richtinggevende kenmerken van het agogisch handelen
Psychosociale verandering
Psyche slaat op alles wat je bezighoudt, denkt, voelt, wilt
Sociaal slaat op onderlinge verhoudingen tussen mensen
Samenvoeging is bedacht omdat het niet goed van elkaar te onderscheiden zijn. Ze
beïnvloeden elkaar
Doelgericht
De verandering komt niet toevallig tot stand vooraf gepland en bedacht.
Agogisch handelen = methodisch handelen.
Systematisch
Stap voor stap via een planmatige manier aan verandering gewerkt.
Bewust
Over elke stap wordt er goed nagedacht/ bewust gekozen.
De betrokken personen weten aan welke verandering er gewerkt wordt en waarom
Gewenst door de betrokkenen, vrijwillig
Alle betrokken staan (idealiter) achter de verandering = hij is dus vrijwillig
(dit is niet altijd het geval, soms is er bij de hulpverlening een vorm van dwang)
, Niet wederzijds
De relatie is asymmetrisch (complementair) dat betekent dat de betrokkene in een andere positie
staat. Dat staat tegenover een symmetrische relatie die gebaseerd is op gelijkheid.
Wel gelijkwaardigheid! Gewoon een andere positie.
Beroepsmatig
Agogische interventie = degene die het doet voor anderen het doet vanuit een professionele positie
of zijn beroep.
Betekent niet dat je ervoor betaald moet worden (vrijwilligerswerk)
Waardegebonden
Situatie beschrijven zonder een oordeel te geven
Descriptieve wetenschap / prescriptieve wetenschap
De professionalisering van het agogisch handelen
Ontwikkeling van wetenschap en techniek
Het leven van volwassenen duidelijk uitgestippeld in vaste patronen. De ontwikkeling van
wetenschap en techniek veranderde de maatschappij zo ingrijpend en in zo’n snel tempo dat ook
volwassenen hun handelen voortdurend moesten bijstellen (brinkman, 2004)
Stijgende individualisering
Eigen keuzes en eigen verantwoordelijkheid versus veropgestelde kaders en richtlijnen
Het vertrekpunt van het agogisch handelen
Exagogiek of curatief agogisch werk
Vertrekken vanuit een probleem. Het gaat om hulpverlening.
Anagogiek of positief agogisch werk
Uitgangssituatie wordt als normaal/gewoon ervaren. Bedoeling is om verdere ontwikkelingen op
gang te brengen te verbeteren. Het gaat om vorming
Katagogiek of preventief agogisch werk
Niet vertrekken vanuit een probleem maar preventief optreden. Vermijden dat er problemen gaan
optreden
Niveaus van veranderingsprocessen
Microniveau
Hulpverlener heel specifiek bezig / klein, 1 persoon of
kleine groep
Gesprek met een ouder
Mesoniveau
Dit zit in het midden / een groep of organisatie
HOGENT
Macroniveau
1. Alle orthopedagogisch handelen is agogisch handelen
Wat is agogie(k)?
Agogie/ agogisch handelen = staat voor de ‘de internationale, niet wederkerige beïnvloeding door
één of meerdere personen gericht op een wenselijk geachte wijziging door de cliënt ervaren als
welzijnsbevordering’ (Ten have, 1973)
Agoog = veranderaar / ‘iemand die anderen begeleidt om hen door middel van hun eigen tot
gedragsveranderingen te laten komen’ (Winkelaar, 2004)
“Agoog geeft opnieuw vorm aan het alledaagse juist voor die mensen voor wie het alledaagse niet zo
gewoon is” (Feijet al., 2006)
K in agogiek staat in voor de leer / de wetenschap
Agogiek is de wetenschap met betrekking tot het begeleiden (ondersteunen) van mensen
Agogiek ‘is een verzamelnaam voor de leer van het leiden, begeleiden van mensen, ongeacht hun
leeftijd, op een beroepsmatige manier’. (Koffeman 1976)
Agogiek is de leer die wijziging en richtlijnen geeft voor d manier waarop individuele personen,
groepen, organisaties en samenlevingsverbanden kunnen worden begeleid in
veranderingsprocessen. Het gaar er daarbij om, dat die begeleiding plaatsvindt vanuit de situatie
waarin de betrokkenen zich bevinden en dat zijn mogelijkheden krijgen aangereikt om zoveel
mogelijk zelf te handelen teneinde tot de gewenste verandering te komen. (Winkelaar, 2004)
Doen veranderen: ‘theory of changing’
Theory of change = verandering ten gevolge spontane veranderingsprocessen van het middelbaar
naar het hoger gaan
Theory of changing = veranderingsprocessen die bewust en doelgericht worden opgezet met het oog
op verandering bewust orthopedagogie studeren
Drie sleutelbegrippen van het agogisch handelen
Verder op de definitie van Winkelaar (2004)
Veranderen of beïnvloeden
- Doel agogie = het handelen van mensen veranderen
- Een ‘ideaalbeeld’, ‘totale vorming’ bestaat niet
- Iedereen moet blijven veranderen
- We spreken over ‘permanente educatie’, ‘altijd durend leren’, ‘eeuwig durende opvoeding’
,Handelen
Gedrag
o Wat mensen concreet doen
o Ook instinctief en impulsief
o Zichtbaar en (objectief) observeerbaar
Handelen
o Wat we bewust doen
o Waarin een ‘denkmoment’ zit
o Ook wat onzichtbaar is: gedachten, gevoelens, intenties, motieven, redenen,…
o Doen veranderen, is kijken naar het handelen en in dialoog gaan -> observeren en
communiceren
Emancipatie of empowerment als doel
Wat? Een vrijwillige, gewenste verandering in het handelen op psycho-sociaal vlak
Wie? (Jong) volwassenen als individu, in groep, in een organisatie of als lid van een groter
samenlevingsverband
Hoe? Op een systematische, bewuste, doelgerichte en professionele manier en door een herkenbaar
agoog
Waarom? Met een emancipatie en empowerment als doel
Richtinggevende kenmerken van het agogisch handelen
Psychosociale verandering
Psyche slaat op alles wat je bezighoudt, denkt, voelt, wilt
Sociaal slaat op onderlinge verhoudingen tussen mensen
Samenvoeging is bedacht omdat het niet goed van elkaar te onderscheiden zijn. Ze
beïnvloeden elkaar
Doelgericht
De verandering komt niet toevallig tot stand vooraf gepland en bedacht.
Agogisch handelen = methodisch handelen.
Systematisch
Stap voor stap via een planmatige manier aan verandering gewerkt.
Bewust
Over elke stap wordt er goed nagedacht/ bewust gekozen.
De betrokken personen weten aan welke verandering er gewerkt wordt en waarom
Gewenst door de betrokkenen, vrijwillig
Alle betrokken staan (idealiter) achter de verandering = hij is dus vrijwillig
(dit is niet altijd het geval, soms is er bij de hulpverlening een vorm van dwang)
, Niet wederzijds
De relatie is asymmetrisch (complementair) dat betekent dat de betrokkene in een andere positie
staat. Dat staat tegenover een symmetrische relatie die gebaseerd is op gelijkheid.
Wel gelijkwaardigheid! Gewoon een andere positie.
Beroepsmatig
Agogische interventie = degene die het doet voor anderen het doet vanuit een professionele positie
of zijn beroep.
Betekent niet dat je ervoor betaald moet worden (vrijwilligerswerk)
Waardegebonden
Situatie beschrijven zonder een oordeel te geven
Descriptieve wetenschap / prescriptieve wetenschap
De professionalisering van het agogisch handelen
Ontwikkeling van wetenschap en techniek
Het leven van volwassenen duidelijk uitgestippeld in vaste patronen. De ontwikkeling van
wetenschap en techniek veranderde de maatschappij zo ingrijpend en in zo’n snel tempo dat ook
volwassenen hun handelen voortdurend moesten bijstellen (brinkman, 2004)
Stijgende individualisering
Eigen keuzes en eigen verantwoordelijkheid versus veropgestelde kaders en richtlijnen
Het vertrekpunt van het agogisch handelen
Exagogiek of curatief agogisch werk
Vertrekken vanuit een probleem. Het gaat om hulpverlening.
Anagogiek of positief agogisch werk
Uitgangssituatie wordt als normaal/gewoon ervaren. Bedoeling is om verdere ontwikkelingen op
gang te brengen te verbeteren. Het gaat om vorming
Katagogiek of preventief agogisch werk
Niet vertrekken vanuit een probleem maar preventief optreden. Vermijden dat er problemen gaan
optreden
Niveaus van veranderingsprocessen
Microniveau
Hulpverlener heel specifiek bezig / klein, 1 persoon of
kleine groep
Gesprek met een ouder
Mesoniveau
Dit zit in het midden / een groep of organisatie
HOGENT
Macroniveau
