Samenvatting Sociale psychologie 1: sociale cognitie VUB (3sp!)

LenaC
’23-‘24

Samenvatting Sociale Psychologie 1: sociale cognitie
Inhoud
1. Introductie sociale psychologie....................................................................................................3
1.1 Wat is sociale psychologie?......................................................................................................3
1.2 De kracht van de situatie .........................................................................................................4
1.3 De kracht van sociale invloed...................................................................................................5
1.4 Waar constructies vandaan komen: fundamentele menselijke motieven .................................5
1.5 Sociale psychologie en sociale problemen ...............................................................................5
2. Methodologie  hoe sociale psychologen onderzoek doen ........................................................7
2.1 Hypotheses en theorieën formuleren ......................................................................................7
2.2 De observatiemethode: sociaal gedrag beschrijven..................................................................8
2.3 De correlatiemethode: sociaal gedrag voorspellen ...................................................................9
2.4 De experimentele methode: causale vragen beantwoorden .................................................. 10
2.5 Nieuwe ontwikkelingen ......................................................................................................... 12
2.6 Etische vragen in de sociale psychologie ................................................................................ 13
3. Sociale cognitie: hoe we denken over de sociale wereld ............................................................ 13
3.1 De sociale denker .................................................................................................................. 13
3.2 Automatische sociale denker met schema’s........................................................................... 14
3.3 Soorten automatisch denken ................................................................................................. 16
3.4 De invloed van cultuur op onbewust denken ......................................................................... 18
3.5 Gecontroleerd sociaal denken: denken met hoge inspanning ................................................. 19
4. Sociale perceptie: hoe we andere mensen kunnen begrijpen..................................................... 21
4.1 Non-verbale communicatie ................................................................................................... 21
4.2 Eerste indrukken.................................................................................................................... 23
4.3 Causale attributie: het beantwoorden van de ‘waarom’-vraag ............................................... 25
5. Zelf............................................................................................................................................ 32
5.1 De natuur van het zelf ........................................................................................................... 32
5.2 Onszelf kennen ...................................................................................................................... 33
5.2.1 Introspectie ....................................................................................................................... 33
5.3 Zelfcontrole ........................................................................................................................... 38
5.4 Impression management: de hele wereld is een podium ....................................................... 38
5.5 Zelfvertrouwen: hoe we over onszelf denken......................................................................... 39
6. Dissonantie  de nood om onze daden te rechtvaardigen ........................................................ 40
6.1 Een stabiel, positief zelfbeeld behouden ................................................................................ 40
6.2 Self justification – zelfrechtvaardiging .................................................................................... 43

1

,LenaC
’23-‘24

6.3 Waarom zou iemand een slecht zelfbeeld willen behouden? ................................................. 46




2

,LenaC
’23-‘24

1. Introductie sociale psychologie
1.1 Wat is sociale psychologie?
 Kunnen mensen normaal/gezond leven onder sociale beperkingen?
- Bv: sociaal isolement in kleine bubbels, social distacing zonder aanrakingen,
mondmaskers,…
De hypocampus zou verkleinen als je geen sociale contacten hebt, je sociale brein
veranderd niet
 Waarom is een (studenten)doop voor sommige zo populair  wanneer leid dit tot grote
vriendschappen in een nieuwe groep, en wanneer niet?
Hoe harder de doop, hoe aantrekkelijker die lijkt
 Sociale invloed (social influence) = het effect dat woorden, daden of louter de aanwezigheid
van andere mensen hebben op onze gedachte, gevoelens, houdingen of gedrag
 Sociale psychologie (social psychology) = de wetenschappelijke studie van de manier waarop
de gedachten, gevoelens, en handelingen van mensen worden beïnvloed door de werkelijke
of ingebeelde aanwezigheid van andere mensen
Kan ook ingebeelde aanwezigheid zijn, dus zonder dat ze er echt zijn bv: sociale normen
 Andere mensen kunnen ons direct of indirect beïnvloeden
- Directe overtuigingspogingen
- Indirect door aanwezigheid en culturele waarden

Hoe kunnen we anders sociale psychologie begrijpen?
 Via journalisten, experten en sociale critici, maar dit is niet wetenschappelijk
 Sociale psychologie onderscheidt zich van filosofie omdat het een empirisch vakgebied is
Filosofie kan interessante vragen opwekken, maar psychologen moeten het antwoord geven
 Sociale psychologie onderscheid zich van andere sociale wetenschappen door de nadruk te
leggen op constuals, of persoonlijke interpretaties
Constuals = eigen subjectieve waarheid
 Mensen zijn zich niet altijd bewust van de oorsprong van hun gedachten en gedrag (bv:
“telling more than we know”  mensen zijn geneigd om een uitleg te geven, maar dat doen
we pas achteraf. We kunnen niet zeker weten of dat juist is)
 Gesimplificeerd en tegenstrijdig: hoe bepaal je wie gelijk heeft
Mensen denken simpel over oorzaken en gevolg, daardoor is het moeilijk om te weten wat
correct is
 Hoe kan je weten welke filosofische visie waar is of niet?
Als er een filosofische discussie is, hoe weet je dan wat juist is en wat niet
 Daarvoor hebben we psychologen nodig
 Bijvoorbeeld:
- Descartes zei: de wekelijk komt neutraal bij ons binnen. Dan gaat ons brein en geest
daarover nadenken en dan beslissen we of het waar of niet waar is
- Spinosa zei: de waarheid komt binnen en wij geloven dat. Pas als we een beetje gaan
nadenken kunnen we zeggen als het niet waar is
Spinosa had gelijk: ‘waar’nemen




3

, LenaC
’23-‘24

Sociale psychologie in vergelijking met andere sociale wetenschappen




 Sociale psychologie vergeleken met persoonlijkheidspsychologie  focus op individuele
verschillen, gedefinieerd als de aspecten van de persoonlijkheid van mensen die hen anders
maken dan andere mensen
 Sociale psychologie vergeleken met andere sociale wetenschappen
- Sociale wetenschappen: brede maatschappelijke, economische, politieke en historische
factoren
- Sociale psychologie: het individu in een sociale context, en algemene wetten of
eigenschappen die sociaal gedrag beheersen, ongeacht sociale klasse of cultuur


1.2 De kracht van de situatie
 De kracht van sociale invloed begrijpen
- Mensen zijn vatbaar voor de fundamentele attributiefout (fundamental attribution
error) = de neiging om de rol van eigenschappen te overschatten en de rol van de situatie
bij het bepalen van het gedag van mensen te onderschatten
= Te veel aandacht aan de persoon en te weinig aan de situatie waarin die zich bevind
 Voorbeeld van onderzoek:




- Mensen die competitief zijn vs mensen die coöperatief zijn
- Community game: samenwerken vs wall street game: winnen
- Het verschil tussen rood en blauw is verwaarloosbaar klein, maar wel een groot verschil
tussen community game en wall street game
- We weten dus uit onderzoek dat de verschillen voornamelijk in de context zitten
- Dus ongeacht wat je persoonlijke neiging is en of je competitief bent of niet  als je een
community game speelt heb je meer de neiging om samen te spelen. Als je een wall
street spel speelt heb je meer de neiging om te winnen




4