Jeugdrecht
Kennismaking met jeugdrecht
Wat is jeugdrecht?
- Het is een specialisatie vanuit 2 grotere rechtsgebieden
o Strafrecht
o Personen en familierecht
- Positie van minderjarigen staan centraal (-18)
- Ook ouders en opvoedingsverantwoordelijken zijn een belangrijke
actor in het jeugdrecht
In dit OLOD ligt de focus op de rechten van de kinderen, meer bepaald de
rechten van de kinderen in de jeugdhulpverlening.
Wat moet je weten als je in de jeugdhulpverlening werkt? Hoe kan deze
kennis je helpen in de hulpverlening?
Op het examen ga je adhv openboek examen je kennis verwerken en
toepassen.
- Vooral toepassingsvragen
- Voorbeeld examenvraag: kunnen toepassen bij bijvoorbeeld inzage
in een dossier (heeft het kind recht om zijn dossier in te kijken, ja of
nee? En wat wel en wat niet?)
- Voorbeeld examenvraag: Wat is de link/overeenkomst met IVRK en
de wet van de voogdij? (= inzichtvraag)
Handboek: Terecht: Rechten van de kinderen in de
jeugdhulpverlening
1
,Inhoudsopgave
Kennismaking met jeugdrecht........................................................................................................................ 1
1. Hoofdstuk 1: Het internationaal verdrag van de rechten van het kind.........................................................5
1.1. Ontstaansgeschiedenis..................................................................................................................................5
1.1.1. De Universele verklaring van de rechten van de mens (UVRM)...........................................................5
1.1.2. 20 november 1989 ondertekening van het kinderrechtenverdrag.......................................................5
1.1.3. Wat is het IVRK?....................................................................................................................................5
1.2. De inhoud van het Verdrag...........................................................................................................................6
1.2.1. Basisprincipes........................................................................................................................................6
1.2.2. De 3 P’s..................................................................................................................................................8
1.2.3. Draagwijdte IVRK...................................................................................................................................9
1.2.4. De 54 artikels van het IVRK....................................................................................................................9
1.3. De toepassing van het verdrag controleren..................................................................................................9
1.3.1. Het internationaal comité voor de rechten van het kind....................................................................10
1.3.2. Het kinderrechtencommissariaat........................................................................................................11
1.3.3. Kinderrechtencoalitie..........................................................................................................................12
1.3.4. Kinderrechteneductie..........................................................................................................................13
1.3.5. JoKer (kind- en jongereneffectrapport)...............................................................................................13
1.3.6. ’t Zitemzo.............................................................................................................................................13
1.3.7. De Nationale Commissie voor de Rechten van het kind.....................................................................13
1.3.8. Keki: Kenniscentrum kinderrechten....................................................................................................14
2. Hoofdstuk 2: Jeugdhulpverlening in Vlaanderen.......................................................................................16
2.1. Inleiding.......................................................................................................................................................16
2.1.1. Ontstaansgeschiedenis........................................................................................................................16
2.1.2. Het Decreet Integrale Jeugdhulp.........................................................................................................17
2.2. Rechtstreeks toegankelijke jeugdhulpverlening.........................................................................................21
2.2.1. Vrijwillige instemming.........................................................................................................................21
2.2.2. Brede instap.........................................................................................................................................21
2.2.3. Probleemgebonden hulp.....................................................................................................................21
2.2.4. Multidisciplinaire teams......................................................................................................................21
2.3. Onderscheid rechtstreeks toegankelijke en niet rechtstreeks toegankelijk................................................23
2.3.1. Rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp.................................................................................................23
2.3.2. Niet rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp..........................................................................................23
2.3.3. De gemandateerde voorzieiningen.....................................................................................................27
2.4. De gerechtelijke jeugdhulp..........................................................................................................................29
2.4.1. De vorderingsmogelijkheden van het parket:.....................................................................................29
2.4.2. De gerechtelijke maatregelen.............................................................................................................30
2.4.3. De sociale dienst van de Jeugdrechtbank...........................................................................................32
3. Hoofdstuk 3: Het nieuwe jeugddelinquentierecht.....................................................................................33
3.1. Inleiding.......................................................................................................................................................33
3.1.1. Wetenschappelijke onderbouwing......................................................................................................33
3.1.2. Voortraject...........................................................................................................................................33
3.1.3. Naar een inwerkingstreding................................................................................................................33
3.1.4. Inleidende begrippen...........................................................................................................................34
3.2. Basisprincipes van het nieuwe decreet.......................................................................................................35
3.2.1. Verantwoordelijkheid van de jongeren als constructief vertrekpunt.................................................35
2
, 3.2.2. Duidelijke, snelle, constructieve en herstelgerichte reacties op jeugddelicten gepleegd door
minderjarigen................................................................................................................................................35
3.2.3. Evidence based....................................................................................................................................36
3.2.4. Gedifferentieerd aanbod van reacties op jeugddelinquentie.............................................................36
3.2.5. Verschillende kaders en componenten om te reageren.....................................................................36
3.2.6. Onderscheid tussen de antwoorden op jeugddelinquentie en jeugdhulpverlening..........................37
3.2.7. Gesloten opvang als meest ingrijpende reactie op een jeugddelict...................................................37
3.2.8. Rechtswaarborgen en kwaliteitseisen (belangrijk deel voor docent).................................................37
3.3. Toepassingsgebied......................................................................................................................................38
3.4. Verschillende actoren in het jeugddelinquentierecht.................................................................................38
3.4.1. De politie..............................................................................................................................................38
3.4.2. Het Openbaar Ministerie.....................................................................................................................38
3.4.3. De onderzoeksrechter.........................................................................................................................39
3.4.4. Familie en jeugdrechtbank..................................................................................................................39
3.4.5. De sociale dienst van de jeugdrechtbank............................................................................................39
3.4.6. De advocatuur.....................................................................................................................................39
3.4.7. Verloop van de procedure...................................................................................................................39
3.5. Antwoorden op diverse niveaus..................................................................................................................40
3.5.1. Het openbaar ministerie......................................................................................................................40
3.5.2. Procedure voor de jeugdrechtbank.....................................................................................................46
3.5.3. De jeugdrechter – de voorbereidende fase.........................................................................................47
3.5.4. De afhandeling op het niveau van de jeugdrechtbank: de rechtspleging ten gronde........................51
3.6. Uitzonderingen:...........................................................................................................................................54
4. Hoofdstuk 4: Het Decreet Rechtspositie van de Minderjarige in de Jeugdhulp...........................................54
4.1. Inleiding.......................................................................................................................................................54
4.1.1. Algemeen kader...................................................................................................................................55
4.1.2. Toepassingsgebied...............................................................................................................................55
4.2. Algemene principes.....................................................................................................................................55
4.2.1. Bekwaamheid van de minderjarige.....................................................................................................55
4.2.2. Het belang van de minderjarige (art. 5)..............................................................................................57
4.3. Eigenlijke rechten........................................................................................................................................61
4.3.1. Niet-discriminatie en recht op jeugdhulp............................................................................................61
4.3.2. Instemming en vrije keuze...................................................................................................................61
4.3.3. Recht op informatie (art. 11)...............................................................................................................62
4.3.4. Respect voor het gezinsleven..............................................................................................................64
4.3.5. Recht op inspraak en participatie........................................................................................................64
4.3.6. Recht op een dossier...........................................................................................................................65
4.3.7. Recht op bijstand van een vertrouwenspersoon................................................................................68
4.3.8. Recht op privacy..................................................................................................................................68
4.3.9. Recht op een menswaardige behandeling..........................................................................................69
5. Hoofdstuk 5: De rechten van de niet begeleide minderjarige vluchteling..................................................73
5.1. Inleiding.......................................................................................................................................................73
5.2. Wat is een Niet Begeleide Minderjarige?....................................................................................................74
5.2.1. Art. 5 van de voogdijwet definieert de NMBV....................................................................................74
5.2.2. Uitbreiding van de definitie NMBV (2014)..........................................................................................75
5.3. Verblijfprocedure.........................................................................................................................................77
5.3.1. Verzoek om internationale bescherming............................................................................................77
5.3.2. Verblijfprocedure slachtoffer mensenhandel.....................................................................................77
5.3.3. (Humanitaire) Regularisatieprocedure:...............................................................................................78
5.3.4. Bijzondere verblijfsprocedure.............................................................................................................78
3
, 5.4. De rechten van de minderjarige niet begeleide vluchteling........................................................................79
5.4.1. Recht op opvang..................................................................................................................................79
5.4.2. Recht op een voogd.............................................................................................................................82
5.4.3. Recht op gezinshereniging...................................................................................................................84
5.4.4. Recht op onderwijs..............................................................................................................................85
5.4.5. Recht om niet opgesloten te worden..................................................................................................85
5.4.6. Recht op medische en psychologische hulp........................................................................................86
6. Het beroepsgeheim.................................................................................................................................. 87
6.1. Basisprincipes..............................................................................................................................................87
6.1.1. Wettelijke definitie van beroepsgeheim.............................................................................................87
6.1.2. Wat is de inhoud van het beroepsgeheim?.........................................................................................88
6.2. Verschil beroepsgeheim – discretieplicht....................................................................................................89
6.3. Strafrechtelijke maatregelen......................................................................................................................89
6.3.1. Beroepen die binnen Justitie verantwoordelijkheid dragen voor de uitvoering van strafrechtelijke
maatregelen...................................................................................................................................................89
6.3.2. Door de wet voorziene uitzonderingen op het beroepsgeheim.........................................................89
6.3.3. Bedenkingen........................................................................................................................................91
6.4. Schuldig verzuim.........................................................................................................................................92
6.5. Rapportageplicht.........................................................................................................................................93
6.6. Geldt het beroepsgeheim ook ten aanzien van ouders?.............................................................................93
6.6.1. Ouderlijk gezag....................................................................................................................................93
6.7. Het gedeeld beroepsgeheim.......................................................................................................................95
6.8. Gezamenlijk beroepsgeheim.......................................................................................................................95
6.9. Gevolgen van de schendig van het beroepsgeheim....................................................................................95
6.9.1. Checklist bij het beslissen of je je beroepsgeheim mag doorbreken..................................................96
4
Kennismaking met jeugdrecht
Wat is jeugdrecht?
- Het is een specialisatie vanuit 2 grotere rechtsgebieden
o Strafrecht
o Personen en familierecht
- Positie van minderjarigen staan centraal (-18)
- Ook ouders en opvoedingsverantwoordelijken zijn een belangrijke
actor in het jeugdrecht
In dit OLOD ligt de focus op de rechten van de kinderen, meer bepaald de
rechten van de kinderen in de jeugdhulpverlening.
Wat moet je weten als je in de jeugdhulpverlening werkt? Hoe kan deze
kennis je helpen in de hulpverlening?
Op het examen ga je adhv openboek examen je kennis verwerken en
toepassen.
- Vooral toepassingsvragen
- Voorbeeld examenvraag: kunnen toepassen bij bijvoorbeeld inzage
in een dossier (heeft het kind recht om zijn dossier in te kijken, ja of
nee? En wat wel en wat niet?)
- Voorbeeld examenvraag: Wat is de link/overeenkomst met IVRK en
de wet van de voogdij? (= inzichtvraag)
Handboek: Terecht: Rechten van de kinderen in de
jeugdhulpverlening
1
,Inhoudsopgave
Kennismaking met jeugdrecht........................................................................................................................ 1
1. Hoofdstuk 1: Het internationaal verdrag van de rechten van het kind.........................................................5
1.1. Ontstaansgeschiedenis..................................................................................................................................5
1.1.1. De Universele verklaring van de rechten van de mens (UVRM)...........................................................5
1.1.2. 20 november 1989 ondertekening van het kinderrechtenverdrag.......................................................5
1.1.3. Wat is het IVRK?....................................................................................................................................5
1.2. De inhoud van het Verdrag...........................................................................................................................6
1.2.1. Basisprincipes........................................................................................................................................6
1.2.2. De 3 P’s..................................................................................................................................................8
1.2.3. Draagwijdte IVRK...................................................................................................................................9
1.2.4. De 54 artikels van het IVRK....................................................................................................................9
1.3. De toepassing van het verdrag controleren..................................................................................................9
1.3.1. Het internationaal comité voor de rechten van het kind....................................................................10
1.3.2. Het kinderrechtencommissariaat........................................................................................................11
1.3.3. Kinderrechtencoalitie..........................................................................................................................12
1.3.4. Kinderrechteneductie..........................................................................................................................13
1.3.5. JoKer (kind- en jongereneffectrapport)...............................................................................................13
1.3.6. ’t Zitemzo.............................................................................................................................................13
1.3.7. De Nationale Commissie voor de Rechten van het kind.....................................................................13
1.3.8. Keki: Kenniscentrum kinderrechten....................................................................................................14
2. Hoofdstuk 2: Jeugdhulpverlening in Vlaanderen.......................................................................................16
2.1. Inleiding.......................................................................................................................................................16
2.1.1. Ontstaansgeschiedenis........................................................................................................................16
2.1.2. Het Decreet Integrale Jeugdhulp.........................................................................................................17
2.2. Rechtstreeks toegankelijke jeugdhulpverlening.........................................................................................21
2.2.1. Vrijwillige instemming.........................................................................................................................21
2.2.2. Brede instap.........................................................................................................................................21
2.2.3. Probleemgebonden hulp.....................................................................................................................21
2.2.4. Multidisciplinaire teams......................................................................................................................21
2.3. Onderscheid rechtstreeks toegankelijke en niet rechtstreeks toegankelijk................................................23
2.3.1. Rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp.................................................................................................23
2.3.2. Niet rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp..........................................................................................23
2.3.3. De gemandateerde voorzieiningen.....................................................................................................27
2.4. De gerechtelijke jeugdhulp..........................................................................................................................29
2.4.1. De vorderingsmogelijkheden van het parket:.....................................................................................29
2.4.2. De gerechtelijke maatregelen.............................................................................................................30
2.4.3. De sociale dienst van de Jeugdrechtbank...........................................................................................32
3. Hoofdstuk 3: Het nieuwe jeugddelinquentierecht.....................................................................................33
3.1. Inleiding.......................................................................................................................................................33
3.1.1. Wetenschappelijke onderbouwing......................................................................................................33
3.1.2. Voortraject...........................................................................................................................................33
3.1.3. Naar een inwerkingstreding................................................................................................................33
3.1.4. Inleidende begrippen...........................................................................................................................34
3.2. Basisprincipes van het nieuwe decreet.......................................................................................................35
3.2.1. Verantwoordelijkheid van de jongeren als constructief vertrekpunt.................................................35
2
, 3.2.2. Duidelijke, snelle, constructieve en herstelgerichte reacties op jeugddelicten gepleegd door
minderjarigen................................................................................................................................................35
3.2.3. Evidence based....................................................................................................................................36
3.2.4. Gedifferentieerd aanbod van reacties op jeugddelinquentie.............................................................36
3.2.5. Verschillende kaders en componenten om te reageren.....................................................................36
3.2.6. Onderscheid tussen de antwoorden op jeugddelinquentie en jeugdhulpverlening..........................37
3.2.7. Gesloten opvang als meest ingrijpende reactie op een jeugddelict...................................................37
3.2.8. Rechtswaarborgen en kwaliteitseisen (belangrijk deel voor docent).................................................37
3.3. Toepassingsgebied......................................................................................................................................38
3.4. Verschillende actoren in het jeugddelinquentierecht.................................................................................38
3.4.1. De politie..............................................................................................................................................38
3.4.2. Het Openbaar Ministerie.....................................................................................................................38
3.4.3. De onderzoeksrechter.........................................................................................................................39
3.4.4. Familie en jeugdrechtbank..................................................................................................................39
3.4.5. De sociale dienst van de jeugdrechtbank............................................................................................39
3.4.6. De advocatuur.....................................................................................................................................39
3.4.7. Verloop van de procedure...................................................................................................................39
3.5. Antwoorden op diverse niveaus..................................................................................................................40
3.5.1. Het openbaar ministerie......................................................................................................................40
3.5.2. Procedure voor de jeugdrechtbank.....................................................................................................46
3.5.3. De jeugdrechter – de voorbereidende fase.........................................................................................47
3.5.4. De afhandeling op het niveau van de jeugdrechtbank: de rechtspleging ten gronde........................51
3.6. Uitzonderingen:...........................................................................................................................................54
4. Hoofdstuk 4: Het Decreet Rechtspositie van de Minderjarige in de Jeugdhulp...........................................54
4.1. Inleiding.......................................................................................................................................................54
4.1.1. Algemeen kader...................................................................................................................................55
4.1.2. Toepassingsgebied...............................................................................................................................55
4.2. Algemene principes.....................................................................................................................................55
4.2.1. Bekwaamheid van de minderjarige.....................................................................................................55
4.2.2. Het belang van de minderjarige (art. 5)..............................................................................................57
4.3. Eigenlijke rechten........................................................................................................................................61
4.3.1. Niet-discriminatie en recht op jeugdhulp............................................................................................61
4.3.2. Instemming en vrije keuze...................................................................................................................61
4.3.3. Recht op informatie (art. 11)...............................................................................................................62
4.3.4. Respect voor het gezinsleven..............................................................................................................64
4.3.5. Recht op inspraak en participatie........................................................................................................64
4.3.6. Recht op een dossier...........................................................................................................................65
4.3.7. Recht op bijstand van een vertrouwenspersoon................................................................................68
4.3.8. Recht op privacy..................................................................................................................................68
4.3.9. Recht op een menswaardige behandeling..........................................................................................69
5. Hoofdstuk 5: De rechten van de niet begeleide minderjarige vluchteling..................................................73
5.1. Inleiding.......................................................................................................................................................73
5.2. Wat is een Niet Begeleide Minderjarige?....................................................................................................74
5.2.1. Art. 5 van de voogdijwet definieert de NMBV....................................................................................74
5.2.2. Uitbreiding van de definitie NMBV (2014)..........................................................................................75
5.3. Verblijfprocedure.........................................................................................................................................77
5.3.1. Verzoek om internationale bescherming............................................................................................77
5.3.2. Verblijfprocedure slachtoffer mensenhandel.....................................................................................77
5.3.3. (Humanitaire) Regularisatieprocedure:...............................................................................................78
5.3.4. Bijzondere verblijfsprocedure.............................................................................................................78
3
, 5.4. De rechten van de minderjarige niet begeleide vluchteling........................................................................79
5.4.1. Recht op opvang..................................................................................................................................79
5.4.2. Recht op een voogd.............................................................................................................................82
5.4.3. Recht op gezinshereniging...................................................................................................................84
5.4.4. Recht op onderwijs..............................................................................................................................85
5.4.5. Recht om niet opgesloten te worden..................................................................................................85
5.4.6. Recht op medische en psychologische hulp........................................................................................86
6. Het beroepsgeheim.................................................................................................................................. 87
6.1. Basisprincipes..............................................................................................................................................87
6.1.1. Wettelijke definitie van beroepsgeheim.............................................................................................87
6.1.2. Wat is de inhoud van het beroepsgeheim?.........................................................................................88
6.2. Verschil beroepsgeheim – discretieplicht....................................................................................................89
6.3. Strafrechtelijke maatregelen......................................................................................................................89
6.3.1. Beroepen die binnen Justitie verantwoordelijkheid dragen voor de uitvoering van strafrechtelijke
maatregelen...................................................................................................................................................89
6.3.2. Door de wet voorziene uitzonderingen op het beroepsgeheim.........................................................89
6.3.3. Bedenkingen........................................................................................................................................91
6.4. Schuldig verzuim.........................................................................................................................................92
6.5. Rapportageplicht.........................................................................................................................................93
6.6. Geldt het beroepsgeheim ook ten aanzien van ouders?.............................................................................93
6.6.1. Ouderlijk gezag....................................................................................................................................93
6.7. Het gedeeld beroepsgeheim.......................................................................................................................95
6.8. Gezamenlijk beroepsgeheim.......................................................................................................................95
6.9. Gevolgen van de schendig van het beroepsgeheim....................................................................................95
6.9.1. Checklist bij het beslissen of je je beroepsgeheim mag doorbreken..................................................96
4
