SOCIOLOGIE
Semester 2
Iris Vantomme
SRW – Fase 1
2020 – 2021
1
,Inhoudsopgave
INLEIDING ...................................................................................................................................................... 4
DEEL 1: OP VERKENNINGSTOCHT NAAR DE SOCIOLOGIE ................................................................................. 6
H1: SOCIOLOGIE, EEN POGING TOT DEFINITIE ................................................................................................... 6
1 Definitie ............................................................................................................................................... 6
2 Wetenschapskennis versus ervaringskennis ! EX. !.............................................................................. 6
3 Sociale wetenschappen versus natuurwetenschappen ....................................................................... 8
4 Onderscheid tussen sociologie en andere sociale wetenschappen ................................................... 10
H2: ONTSTAAN EN GRONDLEGGERS VAN DE SOCIOLOGIE............................................................................... 12
1 Het ontstaan van de sociologie .......................................................................................................... 12
2 De grondleggers v/d sociologie.......................................................................................................... 13
DEEL 2: DE BOUWSTENEN VAN DE SOCIOLOGIE ............................................................................................ 16
H1: SOCIAAL HANDELEN, SOCIALE INTERACTIE EN COMMUNICATIE ............................................................... 16
1 Sociaal handelen ................................................................................................................................ 16
2 Sociale interactie en communicatie ................................................................................................... 19
H2: HET ROUTINEKADER VAN DE SAMENLEVING............................................................................................. 21
1 Sociale relaties ................................................................................................................................... 21
2 Sociale positie .................................................................................................................................... 22
3 Sociale rol ........................................................................................................................................... 25
H3: CULTUUR .................................................................................................................................................... 27
1 Definitie ............................................................................................................................................. 27
2 Componenten van cultuur ................................................................................................................. 27
3 Subculturen ........................................................................................................................................ 31
4 Etnocentrisme en cultureel relativisme ............................................................................................. 34
5 Institutionalisering en instituties ....................................................................................................... 35
H4: SOCIALISERING ........................................................................................................................................... 36
1 Definitie van socialisering .................................................................................................................. 36
2 Primaire, secundaire en tertitaire socialisering ................................................................................. 37
3 Differentiële socialisering .................................................................................................................. 39
4 Anticiperende socialisering ................................................................................................................ 40
5 Het collectief ritueel .......................................................................................................................... 41
H5: CONFORMISME, DEVIANT GEDRAG EN SOCIALE CONTROLE ..................................................................... 42
1 Conformisme ..................................................................................................................................... 42
2 Deviant gedrag ................................................................................................................................... 42
3 Sociale controle.................................................................................................................................. 45
H6: SOCIALE STRATIFICATIE EN SOCIALE ONGELIJKHEID .................................................................................. 48
1 Definitie en basisprincipes ................................................................................................................. 48
2 Sociale stratificatie ............................................................................................................................. 49
3 Sociale mobiliteit ............................................................................................................................... 56
4 Sociale ongelijkheid ........................................................................................................................... 58
DEEL 3: SAMENLEVINGEN IN BEWEGING ...................................................................................................... 67
H1: GLOBALISERING.......................................................................................................................................... 67
1 Definitie ............................................................................................................................................. 67
2 Demografisch gevolg van globalisering: superdiversiteit ................................................................... 69
(Vertovec; Blommaert & Geldof) ................................................................................................................. 69
H2: VAN MODERNISERING NAAR POSTMODERNISERING ................................................................................ 70
1 Modernisering.................................................................................................................................... 70
2
, 2 Op weg naar een postmoderne samenleving? .................................................................................. 77
H3: HET VRAAGSTUK VAN DE SOCIALE COHESIE .............................................................................................. 78
1 Individualisering, rationalisering en sociale cohesie: utilitair individualisme .................................... 78
2 De evolutie in de sociale cohesie volgens Emile Durkheim ............................................................... 79
3 Meer recente studies over sociale cohesie ........................................................................................ 80
4 Solidariteit in België ........................................................................................................................... 83
H4: DEMOGRAFISCHE EVOLUTIES..................................................................................................................... 85
1 Definitie demografie .......................................................................................................................... 85
2 Opbouw van een bevolking ............................................................................................................... 85
3 Beweging van een bevolking.............................................................................................................. 91
4 Demografische transities ................................................................................................................... 92
H5: GEZINNEN IN BEWEGING ........................................................................................................................... 93
1 Definitie van gezin.............................................................................................................................. 93
2 Drie gezinstijdperken ......................................................................................................................... 93
3 Tijdsbesteding .................................................................................................................................... 95
4 Van bevelshouden naar onderhandelingshuishouden ...................................................................... 97
5 Gevolgen van (echt)scheiding ............................................................................................................ 98
6 Visie van jongeren op huwelijk & scheiding..................................................................................... 101
3
, INLEIDING
• We maken deel uit v/e samenleving. Als leden van zo’n samenlevingsverbanden handelen we met
elkaar. We behoren tot een gezin, vriendengroep, studentengroep...
• Sociologie wil:
- kijken hoe mensen samenleven in deze ¹ samenlevingsverbanden
- de werkelijkheid waarnemen, beschrijven, analyseren en verklaren. Bij deze verklaring à
socioloog legt focus op de (maatschappelijke) context. Hoe we omgaan met alles, wordt
immers bepaald door de sociale context, door de cultuur en structuur van de
samenleving(sverbanden).
• Waarom sociologie in opleiding SRW? (3 doelstellingen)
1) Theoretisch belang:
- In ons handelen worden wij deels bepaald door onze omgeving à sociaal handelen
(nurture-nature)
- De mens is een sociaal wezen
- De sociale dimensie (zowel structuur als cultuur) beïnvloedt de mens
- Doel: de structurele en culturele bepaaldheid van het menselijk handelen inzien.
o begrijpen dat het handelen mede gestuurd wordt door de ruime en minder
ruime context v/h individu (in opvoeding kijken we vaak naar het
individuele kind en dat maakt net deel uit v/e gezin, klas, school...)
o m.a.w. inzien dat de mens sociaal geconditioneerd is, zonder het te
vervallen in een sociaal determinisme
è sociale beïnvloeding, maar toch ook ruimte voor persoonlijke
verantwoordelijkheid
- Sociologie = niet enkel kijken naar genen en kenmerken v/h kind, maar naar de
sociale omgeving (structuur v/d omgeving: in welke mate bepaalt die gedrag van
het kind?) è nurture
2) Praktisch belang:
- (Theoretisch belang kan overgaan in praktisch belang)
- Maatschappelijke problemen door een sociologische bril te bekijken à tot
mogelijke oplossingen komen
- Doel: hulpvragen in hun sociale context plaatsen, bekijken in bredere context. Het
individueel probleem in onderliggende noemer plaatsen.
o Kijk niet alleen naar het individuele kind, jongere, ouder maar neem zeker ook de
context v/h kind, de jongere, de ouder in oogschouw
o Vb. hoe kunnen we verklaren dat er steeds meer jongeren met eetproblemen te
maken krijgen?
o Vb. Hoe komt het dat onze slaapproblematiek aan het stijgen is in de
samenleving?
à maatschappelijk verklaren: ‘Ik heb het druk’ krijgt meer status dan
mensen die veel vrije tijd hebben, je moet hard werken om prestige te
hebben (vroeger was dit omgekeerd) à stressgehalte à
slaapproblematiek
4
Semester 2
Iris Vantomme
SRW – Fase 1
2020 – 2021
1
,Inhoudsopgave
INLEIDING ...................................................................................................................................................... 4
DEEL 1: OP VERKENNINGSTOCHT NAAR DE SOCIOLOGIE ................................................................................. 6
H1: SOCIOLOGIE, EEN POGING TOT DEFINITIE ................................................................................................... 6
1 Definitie ............................................................................................................................................... 6
2 Wetenschapskennis versus ervaringskennis ! EX. !.............................................................................. 6
3 Sociale wetenschappen versus natuurwetenschappen ....................................................................... 8
4 Onderscheid tussen sociologie en andere sociale wetenschappen ................................................... 10
H2: ONTSTAAN EN GRONDLEGGERS VAN DE SOCIOLOGIE............................................................................... 12
1 Het ontstaan van de sociologie .......................................................................................................... 12
2 De grondleggers v/d sociologie.......................................................................................................... 13
DEEL 2: DE BOUWSTENEN VAN DE SOCIOLOGIE ............................................................................................ 16
H1: SOCIAAL HANDELEN, SOCIALE INTERACTIE EN COMMUNICATIE ............................................................... 16
1 Sociaal handelen ................................................................................................................................ 16
2 Sociale interactie en communicatie ................................................................................................... 19
H2: HET ROUTINEKADER VAN DE SAMENLEVING............................................................................................. 21
1 Sociale relaties ................................................................................................................................... 21
2 Sociale positie .................................................................................................................................... 22
3 Sociale rol ........................................................................................................................................... 25
H3: CULTUUR .................................................................................................................................................... 27
1 Definitie ............................................................................................................................................. 27
2 Componenten van cultuur ................................................................................................................. 27
3 Subculturen ........................................................................................................................................ 31
4 Etnocentrisme en cultureel relativisme ............................................................................................. 34
5 Institutionalisering en instituties ....................................................................................................... 35
H4: SOCIALISERING ........................................................................................................................................... 36
1 Definitie van socialisering .................................................................................................................. 36
2 Primaire, secundaire en tertitaire socialisering ................................................................................. 37
3 Differentiële socialisering .................................................................................................................. 39
4 Anticiperende socialisering ................................................................................................................ 40
5 Het collectief ritueel .......................................................................................................................... 41
H5: CONFORMISME, DEVIANT GEDRAG EN SOCIALE CONTROLE ..................................................................... 42
1 Conformisme ..................................................................................................................................... 42
2 Deviant gedrag ................................................................................................................................... 42
3 Sociale controle.................................................................................................................................. 45
H6: SOCIALE STRATIFICATIE EN SOCIALE ONGELIJKHEID .................................................................................. 48
1 Definitie en basisprincipes ................................................................................................................. 48
2 Sociale stratificatie ............................................................................................................................. 49
3 Sociale mobiliteit ............................................................................................................................... 56
4 Sociale ongelijkheid ........................................................................................................................... 58
DEEL 3: SAMENLEVINGEN IN BEWEGING ...................................................................................................... 67
H1: GLOBALISERING.......................................................................................................................................... 67
1 Definitie ............................................................................................................................................. 67
2 Demografisch gevolg van globalisering: superdiversiteit ................................................................... 69
(Vertovec; Blommaert & Geldof) ................................................................................................................. 69
H2: VAN MODERNISERING NAAR POSTMODERNISERING ................................................................................ 70
1 Modernisering.................................................................................................................................... 70
2
, 2 Op weg naar een postmoderne samenleving? .................................................................................. 77
H3: HET VRAAGSTUK VAN DE SOCIALE COHESIE .............................................................................................. 78
1 Individualisering, rationalisering en sociale cohesie: utilitair individualisme .................................... 78
2 De evolutie in de sociale cohesie volgens Emile Durkheim ............................................................... 79
3 Meer recente studies over sociale cohesie ........................................................................................ 80
4 Solidariteit in België ........................................................................................................................... 83
H4: DEMOGRAFISCHE EVOLUTIES..................................................................................................................... 85
1 Definitie demografie .......................................................................................................................... 85
2 Opbouw van een bevolking ............................................................................................................... 85
3 Beweging van een bevolking.............................................................................................................. 91
4 Demografische transities ................................................................................................................... 92
H5: GEZINNEN IN BEWEGING ........................................................................................................................... 93
1 Definitie van gezin.............................................................................................................................. 93
2 Drie gezinstijdperken ......................................................................................................................... 93
3 Tijdsbesteding .................................................................................................................................... 95
4 Van bevelshouden naar onderhandelingshuishouden ...................................................................... 97
5 Gevolgen van (echt)scheiding ............................................................................................................ 98
6 Visie van jongeren op huwelijk & scheiding..................................................................................... 101
3
, INLEIDING
• We maken deel uit v/e samenleving. Als leden van zo’n samenlevingsverbanden handelen we met
elkaar. We behoren tot een gezin, vriendengroep, studentengroep...
• Sociologie wil:
- kijken hoe mensen samenleven in deze ¹ samenlevingsverbanden
- de werkelijkheid waarnemen, beschrijven, analyseren en verklaren. Bij deze verklaring à
socioloog legt focus op de (maatschappelijke) context. Hoe we omgaan met alles, wordt
immers bepaald door de sociale context, door de cultuur en structuur van de
samenleving(sverbanden).
• Waarom sociologie in opleiding SRW? (3 doelstellingen)
1) Theoretisch belang:
- In ons handelen worden wij deels bepaald door onze omgeving à sociaal handelen
(nurture-nature)
- De mens is een sociaal wezen
- De sociale dimensie (zowel structuur als cultuur) beïnvloedt de mens
- Doel: de structurele en culturele bepaaldheid van het menselijk handelen inzien.
o begrijpen dat het handelen mede gestuurd wordt door de ruime en minder
ruime context v/h individu (in opvoeding kijken we vaak naar het
individuele kind en dat maakt net deel uit v/e gezin, klas, school...)
o m.a.w. inzien dat de mens sociaal geconditioneerd is, zonder het te
vervallen in een sociaal determinisme
è sociale beïnvloeding, maar toch ook ruimte voor persoonlijke
verantwoordelijkheid
- Sociologie = niet enkel kijken naar genen en kenmerken v/h kind, maar naar de
sociale omgeving (structuur v/d omgeving: in welke mate bepaalt die gedrag van
het kind?) è nurture
2) Praktisch belang:
- (Theoretisch belang kan overgaan in praktisch belang)
- Maatschappelijke problemen door een sociologische bril te bekijken à tot
mogelijke oplossingen komen
- Doel: hulpvragen in hun sociale context plaatsen, bekijken in bredere context. Het
individueel probleem in onderliggende noemer plaatsen.
o Kijk niet alleen naar het individuele kind, jongere, ouder maar neem zeker ook de
context v/h kind, de jongere, de ouder in oogschouw
o Vb. hoe kunnen we verklaren dat er steeds meer jongeren met eetproblemen te
maken krijgen?
o Vb. Hoe komt het dat onze slaapproblematiek aan het stijgen is in de
samenleving?
à maatschappelijk verklaren: ‘Ik heb het druk’ krijgt meer status dan
mensen die veel vrije tijd hebben, je moet hard werken om prestige te
hebben (vroeger was dit omgekeerd) à stressgehalte à
slaapproblematiek
4
