Samenvatting arbeidsrecht

ARBEIDSRECHT
THEMA 1: INLEIDING

BEGRIP EN GRONDSLAGEN

Arbeidsrecht = het recht dat van toepassing is op arbeidsprestaties geleverd in ondergeschikt verband

Bied antwoord op de ongelijkheid in de arbeidsverhouding of op de arbeidsmarkt

o Feitelijke ongelijkheid: WN bevindt zich in inferieure onderhandelingspositie tov WG bij aangaan AO
o Juridische ongelijkheid: WN bevindt zich in juridische ondergeschiktheid tov WG in AO

Functie arbeidsrecht ; tegengewicht bieden voor de superieure positie vd werkgever

o Beschermend recht: beschermt positie vd werknemer + belang arbeidsmarkt of bredere maatschappij
o Ordenend recht: regelt de verhoudingen tussen de betrokken partijen

DE INBEDDING VAN HET ARBEIDSRECHT IN HET SOCIALE RECHT

Sociaal recht = arbeidsrecht + socialezekerheidsrecht

o Historisch perspectief ; klassenstrijd = sociale kwestie = uitbuiting van werkende mensen (begin 19 e e)
o Sociaal ; verbondenheid vd 2 rechten die sociale verhoudingen in hun regelingen als voorwerp hebben

Volwaardige rechtsgebieden met eigen structuren, principes, context en dynamieken
MAAR gedeelde historische wortels en toepassingsgebieden overlappingen deels

BRONNEN VAN HET ARBEIDSRECHT

In het arbeidsrecht beperkte contractsvrijheid vermits het grotendeels dwingend recht is volgend uit de wet

Hiërarchie van bronnen

1. Wet AVV = algemeen verbindend verklarend
2. CAO AVV (CAO krijgt wettelijk statuut)
3. CAO niet-AVV en ondertekend
4. Geschreven individuele AO
5. CAO niet-AVV en niet ondertekend
6. Arbeidsreglement
7. Aanvullende bepalingen van de wet
8. Mondelinge AO
9. Gebruik

Hiërarchie bepaald de voorrang van de verschillende rechtsbronnen wanneer die met elkaar in strijd zijn

o Wet > collectieve arbeidsovereenkomst > individuele arbeidsovereenkomst
o Wet is dwingend, alle overeenkomsten die iets anders zeggen worden als ongeldig beschouwd
o Wet biedt minimumbepalingen, lagere rechtsbron kan verhoogd / verbetert worden
o Geen gunstigheidsbeginsel ; voor werknemers steeds gunstigere bepalingen doen voorgaan op andere


1

, o Mondelinge afspraak, die na schriftelijke afspraak gemaakt is, kan gelden als ze niet in strijd is

ARBEIDSRECHT EN EUROPA

Naar een Europees antwoord? (globalisering, digitalisering, grensoverschreidende arbeid…)
MAAR

o Arbeidsrecht is primair nationaal recht
o Sociaal Europa is problematisch ; sociale dumping
 Technieken om sociale rechten van werknemers te ondermijnen (race-to-the-bottom)
 Ontmanteling: arbeidsvoorwaarden van werknemers worden verlaagd
 Vervanging: competitief voordeel creëren door duur product te vervangen door goedkopere
 Delokalisatie: bedrijf verhuist naar land waar arbeidsvoorwaarden goedkoper zijn (of dreigt)

DUS sociale politiek is gedeelde verantwoordelijkheid tussen de EU en de lidstaten

EUROPEES JURIDISCH KADER
EU verdrag
Verdrag Werking EU
Handvest van de grondrechten

Interne markt Sociaal beleid Werkgeversbeleid Grondrechten
Afgeleide (secundaire) wetgeving
Interactie met de lidstaten

Bronnen van Europees arbeidsrecht

o Verdrag
 VWEU
 Handvest van de grondrechten EU
o Afgeleide wetgeving: verordeningen, richtlijnen…
 Gebaseerd op rechten uit het verdrag
o Soft law
 Juridische instrumenten die niet of moeilijk wettelijk afgedwongen kunnen worden
 Wel regulerende werking

EU rechtshandelingen
= uiting van de wil van partijen om een rechtsgevolg tot stand te kunnen brengen

o Verordeningen
 Bindende rechtshandeling
 Van toepassing in de hele EU
 Vb. Verordening vrij verkeer van werknemers (492/2011)
o Richtlijnen
 Rechtshandeling die bepaald doel vastlegt
 Lidstaten kiezen zelf hoe ze dat doel bereiken
 Vb. Detacheringsrichtlijn (96/71), arbeidstijdenrichtlijn (2003/88)
o Besluiten
 Bindend voor degene tot wie het gericht is (EU-land of bedrijf)
 Rechtstreeks van toepassing


2

, o Aanbevelingen / adviezen
 Niet bindend

Hoe de EU omgaat met het europees recht op nationaal vlak

o Harmonisatie
 Afstemming / gelijkstelling regelgeving
 Uniformiteit doorheen de EU
o Coördinatie
 Overeenstemmen regelgeving op eenander (lidstaten behouden hun eigen systeem)
 Vb. Sociale zekerheid in de EU


GRENSOVERSCHRIJDENDE TEWERKSTELLING
= werknemers die werkzaamheden verrichten over de nationale grenzen heen

VRIJ VERKEER VAN WERKNEMERS

o Werknemergedreven mobiliteit: ik beslis zelf als individu om in een ander land te gaan werken
 Migratie: definitieve aard van verpaatsing
 Grensarbeid: werknemer die woont in een andere lidstaat dan waar die werkt
 Seizoensarbeider: buitenlandse arbeidskrachten om stijging in productie op te vangen
o Toepassingsvoorwaarden
 Lawrie-Blum arrest
- “Hoofdkenmerk vd arbeidsverhouding is, dat iemand gedurende een bepaalde tijd
voor een ander en onder zijn gezag prestaties levert en als tegenprestatie
vergoeding ontvangt.”
 Grensoverschrijdend element
 Werknemer = unieburger + op Europees niveau gedefinieerd wat een werknemer is
 Verrichte werzaamheden ≠ bijkomend, maar hebben bepaalde economische waarde
o Directe werking + horizontale werking
o Gaststaat moet toegang verlenen aan WN op zijn grondgebied
o Gelijke behandeling met lokale werknemers in de gaststaat
o Discriminatie / belemmerende maatregelen verboden, tenzij gerechtvaardigd
 Directe discriminatie: discrimineren obv nationaliteit
- Openbare veiligheid
- Openbare orde
- Volksgezondheid
 Indirecte discriminatie: discrimineren obv taal, woonplaatsvereisten…
- Moet een doel hebben
- Moet proportioneel zijn
- De maatregel moet dat doel kunnen bereiken
o Gaat gepaard met verblijfsrechten voor familieleden (zelfs indien niet-EU onderdanen)
o Principe: recht gaststaat van toepassing op arbeidsrelatie (lex loci laboris)
 Hierdoor verzekeren we dat de werking vh arbeidsrecht niet verstoord wordt in de gaststaat
 Oorsprongslandbeginsel: recht zendstaat van toepassing op arbeidsrelatie
 Keuze WG / WN: kiezen zelf welk arbeidsrecht van toepassing is op hun arbeidsrelatie
- Maar wel minimumbescherming ; dwingend recht van waar de WN werkt




3

, VRIJ VERKEER VAN DIENSTEN: DETACHERING

o Werkgevergedreven mobiliteit: WG stuurt WN voor een bepaalde tijd naar andere lidstaat om daar
een dienst te verrichten, WN keert terug naar de zendstaat wanneer de dienst verricht is
 Aanneming: gedetacheerde onderneming stuurt zijn werknemer naar een andere lidstaat
 Intra-concern: detachering gebeurt binnen een groep van venootschappen
 Via uitzendbedrijf: werknemers aanwerven om te detacheren
o Controversieel
 Politiek
 Sociale dumping
 Brievenbusvennootschappen
o Toepassingsvoorwaarden
 Tijdelijk werk verrichten in andere lidstaat dan waar gedetacheerde WN normaal werkt
 Detacherende onderneming gevestigd in zendstaat en er substantiële activiteiten verrichten
 AO tussen detacherende onderneming en gedetacheerde WN
 Verrichte werkzaamheden hebben voldoende nauwe band met de gaststaat
o Gaststaat moet toegang verlenen aan buitenlandse onderneming op zijn grondgebied
o Geen gelijke behandeling met lokale werknemers in de gaststaat
o Toepassing Detacheringsrichtlijnen: minimum én maximumbescherming WN (cf. Laval-quartet)
 Vrij verkeer van diensten bevorderen
 Eerlijke mededinging / concurrentie
 Eerbieding van werknemersrechten
o Gunstigheidsbeginsel
 WN ziet steeds het voor hem meest gunstige stelsel van toepassing
o Principe: recht gaststaat én zendstaat van toepassing
 Lex loci laboris: recht gaststaat van toepassing op arbeidsrelatie
- Harde kern bepalingen + openbare orde bepalingen
- Voorwaarde kern: gunstiger + vormgegeven in wettelijke bepalingen of CAO AVV
 Oorsprongslandbeginsel: recht zendstaat van toepassing op arbeidsrelatie
- Alles wat valt buiten de harde kern bepalingen

! Uitzonderingen moeten beperkend geïnterpreteerd worden

o




4