Overzicht van alle powerpoints Bestuursrecht met belangrijkste notities

DEEL I. Publiekrecht in perspectief
I.1 Basisbegrippen en centrale thema’s
1. Het bestuur: begrip en evolutie
Begrip: Impact horizontale machtenscheiding
 Bestuur = organen en instellingen van de uitvoerende macht
• nuancering bv. lokale besturen
 Geen absolute scheiding der machten (meer dan ‘uitvoerende’ taken)
• materiële wetgeving bv. gemeentereglement
• bestuurlijke rechtscolleges bv. Raad van State
• ook wetgevende macht en rechterlijke macht nemen bestuurlijke beslissingen (bv. gunning
overheidsopdracht, aanwerving personeel)

Begrip: impact verticale machtenscheiding
 besturen in een gelaagde rechtsorde
• federalisme: spreiding van bevoegdheden tussen verschillende autonome rechtsordes
• burger maakt deel uit van verschillende overheidsniveaus
• verhoudingen tussen verschillende bestuursniveaus met eigen bevoegdheden
en administratie

Bestuur in een gelaagde rechtsorde
 Impact van verticale machtenscheiding
• decentralisatie: centrale overheid kent bepaalde bevoegdheden toe aan (ondergeschikte)
lokale besturen
• cfr. hiërarchie der normen bv. gemeenten en provincies = territoriale
decentralisatie
• administratief of bestuurlijk toezicht
• vs. deconcentratie: delegatie van functies, maar soevereiniteit blijft onverdeeld bij centrale
overheid
• geen aparte rechtspersoonlijkheid, onderdeel van centraal bestuur bv. FOD
(in naam van minister)
• hiërarchisch toezicht

2. Opdracht van het bestuur
A. Taak van tenuitvoerlegging
 Vele rechtsdomeinen…
• onderwijs, sociale zekerheid, milieu, ruimtelijke ordening
…leiden tot vele organisaties: functionele decentralisatie
• bv. publieke radio en omroep, NMBS, gemeenschapsonderwijs
• specifieke opdrachten (vgl. territoriale decentralisatie)
• Hoe organiseren we dit?
• modernisering naar het beeld van private ondernemerschap
• verzelfstandiging door beroep op gespecialiseerde diensten

B. Taak van algemeen belang
 Het bestuur behartigt het algemeen belang en oefent gezag uit
• discretionaire vs. gebonden bevoegdheid
 Dit leidt tot bijzondere prerogatieven (= bijzonder voorrecht) en een bevoorrechte positie van het
bestuur
• bijzonder statuut van overheidsgoederen
- immuniteit van uitvoering (= kan geen beslag op gelegd worden want nodig voor
openbare dienst)

, • eenzijdige bestuurlijke rechtshandelingen / bestuurshandelingen (= handeling waar je
rechtsgevolgen aan wil verbinden)
- verregaande inmenging in private of ondernemingssfeer BINNEN DE TAAK VAN
ALGEMEEN BELANG: onteigening, belastingen heffen, een discotheek sluiten, een
omgevingsvergunning toekennen of weigeren
 kenmerken/voorrechten van de bestuurlijke rechtshandelingen
• verbindende kracht
- instemming van de bestuurde is niet vereist
• dwingende kracht (privilège du préalable)
- vermoeden van overeenstemming met het recht
- eerst gehoorzamen alvorens te protesteren
• uitvoerbare kracht (privilège de l’exécution d’office)
- op zichzelf uitvoerbaar zonder tussenkomst van de rechter, bv. uitvoeren tuchtstraf,
innen belastingen
- let wel: geen gedwongen uitvoering (geen manu militari)
 Maar bijzondere voorrechten leiden ook tot bijzondere verplichtingen van het bestuur:
• beginselen van behoorlijk bestuur (BBB)
• wetten op de openbare dienst (bv. Continuïteitsbeginsel = openbare dienst moet altijd
kunnen blijven doorlopen)
• formele motivering
• hiërarchisch (bij deconcentratie)  bestuurlijk toezicht (bij decentralisatie bv. lokale
besturen)
• openbaarheid van bestuur (transparantie, inzage in de beslissing/documenten)

3. Verhouding tussen overheid en burger
Algemeen > privaat belang
 Voorrang van algemeen belang op privaat belang leidt tot fundamentele ongelijkheid tussen
burger en overheid
 Afwijkingen van gemeen recht
• overheidsopdrachten ipv gemeen contractenrecht, domeingoederen ipv goederenrecht,
statuut overheidspersoneel ipv arbeidsrecht, administratieve rechtscolleges (objectief
contentieux) ipv burgerlijke rechtbanken (subjectief contentieux), aannemer kiezen moet via
een aanbesteding want overheid(sambtenaar) mag niet zomaar kiezen…

Evolutie naar horizontalere verhouding tussen bestuur en burger
 Participatie op alle bestuursniveaus
• recht op inspraak inzake milieubeslissingen (Verdrag van Aarhus)
• openbaar onderzoek voor opmaak RUP (ruimtelijke uitvoeringsplan)
 Gevolg: beginselen behoorlijk bestuur èn behoorlijk burgerschap

4. Verhouding tussen regering en administratie
(Politiek) spanningsveld
 klassieke actoren uitvoerende macht: koning en regering (ministers en staatssecretarissen)
• politieke verantwoordelijkheid
- ontslag van minister
- motie van wantrouwen
 organen en instellingen (ambtenaren)
• gespecialiseerde en permanente equipes die wegen op beleid (politisering)
• technieken om controle te houden
- kabinetten vormen de brug tussen politiek en administratie

Administratieve rekenplichtigheid

,  verplichting voor administratie om rekenschap af te leggen (“accountability”)
• inzicht krijgen in beleid en motieven
- verplichting tot openbaarheid van bestuur
- uitdrukkelijke motivering
• audits, jaarverslag
• klokkenluidersbescherming (wanneer een ambtenaar merkt dat het fout loopt en dat naar
buiten brengt, wordt die beschermd tegen tucht of ontslag)
 administratief en tuchtrechtelijk verantwoordelijk
• ombudsdienst

5. Geen codificatie van bestuursrecht
Bestuursrecht
 definitie bestuursrecht = “De regels die algemeen gelden voor de organisatie en de werking van de
bestuursorganen en -instellingen, alsook voor de beslechting van administratieve geschillen”
 beleid en beslissingen van het bestuur
 rechtsbescherming van de burgers tegen dat overheidsoptreden

Veel regelgeving…
 Meer en meer overheidsinmenging, en dus meer versnippering
 Bijzondere regels per rechtstak
• ambtenarenrecht, milieurecht, overheidsopdrachten, ruimtelijke ordeningsrecht
 Algemeen bestuursrecht als gemene deler
• begrip, verschijningsvormen en (actie)middelen
• algemene regels en beginselen
• verhouding tussen de besturen onderling
• rechtsbescherming van de burger

… maar geen wetboek
 Regels zijn verspreid over supranationale normen, (grond)wetten, reglementen, besluiten en
omzendbrieven
 Codificatie ligt niet voor de hand
• zie echter Algemene Wet Bestuursrecht (NED)
 Wetgeving als instrument voor beleid
• Milieubeleid
• Ruimtelijke ordeningsbeleid

6. Enkele centrale thema’s van publiekrecht
Verankering
 Counter-majoritarian difficulty: grondwettelijke verankering hypothekeert de toekomstige
beleidskeuzes
 MAAR het is net een noodzakelijke voorwaarde voor de democratie
• procedurele afspraken en waarborgen
• inhoudelijke component: bescherming van minderheden en persoonlijke vrijheden

Toezicht op de overheid
 Controle op het bestuur/beleid door rechterlijke macht (checks and balances)
• bevoegdheidsverdeling: hoven en rechtbanken en administratieve rechtscolleges
 Maar bestuur controleert ook zichzelf (bv. omgevingsvergunning):

, Raad voor
gemeenteraad deputatie van de provincie
Vergunningsbetwistingen




 Intensiteit van rechterlijk en administratief toezicht?
• (grond)wettigheid? rechtmatigheid?
• Opportuniteit (discretionaire bevoegdheden kan men ook niet zomaar toetsen
• nieuwe beslissing in de plaats stellen?

Vervaging grens publiek – privaat
 Summa divisio van het recht
 Evolutie
• bestuurlijke verzelfstandiging: veel organen en instellingen (ook private rechtsvormen)
• overheid richt zich op vele (private) sectoren waar reeds actoren actief zijn
- ziekenhuizen, cultuur, onderwijsinstellingen
- overheid treedt ook commercieel/privaatrechtelijk op
• onderscheid nog verantwoord?
- private vs. publieke goederen

I.2 Bronnen van het bestuursrecht
1. Overzicht
Hiërarchie
 [Supra- en internationaal recht]
 Grondwet
 Wetten/decreten/ordonnanties
 Besluiten en verordeningen
 Gewoonterecht
 Algemene rechtsbeginselen
 Omzendbrieven, dienstnota’s

2. Grondwet
Algemeen kader
 Functie 1: Organisatie
• democratische organisatie van overheidsmacht
• legitimatie van macht - rechtsstaat
 Functie 2: Bescherming
• beperking van de overheidsmacht – machten verdelen
- verticale machtenscheiding: gelaagde rechtsorde
- horizontale machtenscheiding: trias politica
• fundamentele rechten en vrijheden verankeren

Concrete wetsartikelen
 Eenheid van verordende bevoegdheid: de regering treedt ‘samen’ op (art. 33 Gw.)
• functionele decentralisatie