DEEL 1 Hoofdstuk 1: een inleiding in de ontwikkeling van het
kind
Tips examen: bij elk hoofdstuk leerdoelstellingen en antwoorden bekijken + oefentesten website!
Een oriëntatie op de ontwikkelingspsychologie
Ontwikkelingspsychologie = levenslooppsychologie = wetenschappelijke studie naar patronen van
groei, verandering en stabiliteit bij mensen met het accent op jaren tot volwassenheid, waarin
veranderingen elkaar het snelst opvolgen
Wetenschappelijke benadering: hypotheses toetsen, wetenschappelijke methoden, theorieën
formuleren
Focus op menselijke ontwikkeling:
➔ Universele / algemene ontwikkelingsprincipes - specifiekere ontwikkelingsprincipes
➔ Groei en veranderen – stabiliteit
Ontwikkelingsdomeinen:
• Fysiek
• Cognitief
• Sociaal-emotioneel + persoonlijkheid
Bij sociaal-emotionele ontwikkeling mogelijk focus op seksuele ontwikkeling
Bij persoonlijkheidsontwikkeling mogelijk focus op morele ontwikkeling
Ontwikkelingsfasen:
• Prenataal (conceptie – geboorte)
• Babytijd (geboorte – 2j)
• Peuter- en kleutertijd (2j – 6j)
• Schooltijd (6j – 12j)
, • Adolescentie (12j- 20j)
• Opkomende volwassenheid
• Volwassenheid
• Ouderdom
Leeftijdsgroepen zijn sociale constructen! (vaak westerse gemiddelden om een bepaalde mijlpaal te
bereiken)
Onderlinge verschillen zijn normaal!
Sociaal construct = een idee over de realiteit dat breed geaccepteerd is, maar afhangt v/d
maatschappij en de cultuur op een bepaalde moment
➔ Duidelijke grens (bv: prenatale fase)
➔ Geen duidelijke grens (bv: baby, adolescentie)
Meer specifieke ontwikkelingsperioden:
• Puberteit (vormt het begin v/d adolescentie)
• Prepuberteit = hormonale veranderingen vinden plaats, maar nog niet zichtbaar
• Opkomende volwassenheid = periode van late tienerjaren tot midden twintig, niet langer
adolescenten, maar ook niet verantwoordelijkheden volwassenen
Door variatie in ontwikkelingsdomeinen en leeftijdsgroepen veel specialisten met uiteenlopende
achtergronden! Bv: leerkrachten, sociale werkers, verpleegkundigen,…
Historiek
Vroege denkers
Plato: bijzondere talenten vroeg opsporen zodat opvoeding en scholing op ontwikkeling ervan
gericht kunnen worden
Aristoteles: tabula rasa, mens geboren als onbeschreven blad
John Locke: empirisme
• Werkt tabula rasa idee verder uit
• Ontwikkeling o.i.v. omgeving die vormgeeft aan gedrag kind
• Iedereen kan alles worden
Rousseau: nativisme
• Kinderen worden geboren met inherent potentieel en talenten, die zich ontvouwen
naarmate ze opgroeien
• Rol opvoeding
o Begeleiding geven aangepast aan maturiteitsniveau
, o Gelegenheid tot exploratie bieden
o Aanmoedigen om natuurlijke interesses volgen
Start van de wetenschappelijke ontwikkelingspsychologie
Tot 1600 erkende men de kindertijd niet, gezien als miniatuurvolwassenen
Babybiografieën = fysieke en taalkundige mijlpalen kind vastleggen (1e geschriften waarin kinderen
methodisch werden bestudeerd)
Darwin: evolutietheorie
• Parallel tussen ontwikkeling individuen binnen een soort en hoe de soort zelf ontwikkeld is
• Schreef babybiografie over 1e jaar zoon
• Na zijn babybiografie pas echte systematische observatie kinderen → golf van
babybiografieën
• Start wetenschappelijke studie van ontwikkeling
18de – 19de eeuw industrialisatie: wetten voor bescherming tegen uitbuiting, onderwijs algemeen
toegankelijk → bewustzijn groeit → ontwikkelingspsychologie als apart vakgebied
20ste eeuw: ontwikkelingspsychologie als DISCIPLINE
Start grootschalige, systematische en langdurige onderzoeken naar kinderen en hun ontwikkeling
tijdens de rest van hun leven → bv. Genetic Studies of Genius = Terman Study of the gifted
Stanley Hall:
• Geïnspireerd door Darwin
• Ontogenese (ontwikkeling individu) als herhaling van fylogenese (ontwikkeling soort)
• Ontwikkeling als rijpingsproces (reeks genetisch bepaalde gebeurtenissen die zich
automatisch ontvouwen, zoals een bloem)
• Adolescentie als aparte ontwikkelingsfase
• Stichter Child Study Movement
• Adolescentie periode ‘storm en stress’
• 1e gebruik vragenlijsten, start normatieve benadering
Arnold Gesell:
• Leerling Hall
• ‘father of child development’
• 10 000 kinderen via observatie en ouderinterviews
• Gesell Developmental Schedules
• Als we effectieve hulpmiddelen gebruiken, onthult het kind zichzelf als we maar luisteren en
zien
, Alfred Binet:
• 1e intelligentietest
• Stimuleerde interesse in individuele verschillen in ontwikkeling
Gemeenschappelijk doel wetenschappers: groei verandering en stabiliteit tijdens (vooral) kindertijd
bestuderen
Eerste sterke klemtoon op erfelijke sturing → discipline noemde aanvankelijk genetische psychologie
Veranderingen:
• Nieuwe onderzoekstechnieken
• Ontwikkeling statistische technieken en onderzoeksparadigma’s
• Theorievorming kreeg nieuwe impulsen vanuit
o Pedagogiek: klemtoon rol opvoeding in ontwikkeling
o Behaviorisme: invloed ervaringen
Genetische psychologie → ontwikkelingspsychologie
Tot 20ste eeuw focus op kindertijd, hierna interesse in andere levensfasen vanuit andere disciplines:
• Sociologie: interesse in adolescentie (kinderen werken sneller volwassen rollen opnemen, nu
kinderen langer naar school gaan andere ontwikkeling)
• Geneeskunde: interesse veroudering
• Volwassenheid lang onderbestudeerd
Deeldisciplines lang los van elkaar:
o Kinderpsychologie
o Adolescentiepsychologie
o Psychogerontologie
Pas recent levensloopperspectief
Kernvraagstukken
Continuïteit – discontinuïteit
continuïteit Discontinuïteit
- Geleidelijke ontwikkeling - In sprongetjes, stapjes, fasen
- Kwantitatieve verschillen (hoeveelheid) - Kwalitatieve verschillen
bv: steeds meer vaardigheden of Bv: kind plast niet meer in zijn bed
kenmerken ontwikkelen, groeien, steeds
beter kunnen lezen - Elk stadium levert gedrag op dat qua
- Veranderen niet in aard, maar in inhoud en hoedanigheid anders is dan
omvang gedrag in eerdere stadia
- Prestaties op bepaald niveau vloeien
voort uit vorige niveaus
- Altijd meer complexer
kind
Tips examen: bij elk hoofdstuk leerdoelstellingen en antwoorden bekijken + oefentesten website!
Een oriëntatie op de ontwikkelingspsychologie
Ontwikkelingspsychologie = levenslooppsychologie = wetenschappelijke studie naar patronen van
groei, verandering en stabiliteit bij mensen met het accent op jaren tot volwassenheid, waarin
veranderingen elkaar het snelst opvolgen
Wetenschappelijke benadering: hypotheses toetsen, wetenschappelijke methoden, theorieën
formuleren
Focus op menselijke ontwikkeling:
➔ Universele / algemene ontwikkelingsprincipes - specifiekere ontwikkelingsprincipes
➔ Groei en veranderen – stabiliteit
Ontwikkelingsdomeinen:
• Fysiek
• Cognitief
• Sociaal-emotioneel + persoonlijkheid
Bij sociaal-emotionele ontwikkeling mogelijk focus op seksuele ontwikkeling
Bij persoonlijkheidsontwikkeling mogelijk focus op morele ontwikkeling
Ontwikkelingsfasen:
• Prenataal (conceptie – geboorte)
• Babytijd (geboorte – 2j)
• Peuter- en kleutertijd (2j – 6j)
• Schooltijd (6j – 12j)
, • Adolescentie (12j- 20j)
• Opkomende volwassenheid
• Volwassenheid
• Ouderdom
Leeftijdsgroepen zijn sociale constructen! (vaak westerse gemiddelden om een bepaalde mijlpaal te
bereiken)
Onderlinge verschillen zijn normaal!
Sociaal construct = een idee over de realiteit dat breed geaccepteerd is, maar afhangt v/d
maatschappij en de cultuur op een bepaalde moment
➔ Duidelijke grens (bv: prenatale fase)
➔ Geen duidelijke grens (bv: baby, adolescentie)
Meer specifieke ontwikkelingsperioden:
• Puberteit (vormt het begin v/d adolescentie)
• Prepuberteit = hormonale veranderingen vinden plaats, maar nog niet zichtbaar
• Opkomende volwassenheid = periode van late tienerjaren tot midden twintig, niet langer
adolescenten, maar ook niet verantwoordelijkheden volwassenen
Door variatie in ontwikkelingsdomeinen en leeftijdsgroepen veel specialisten met uiteenlopende
achtergronden! Bv: leerkrachten, sociale werkers, verpleegkundigen,…
Historiek
Vroege denkers
Plato: bijzondere talenten vroeg opsporen zodat opvoeding en scholing op ontwikkeling ervan
gericht kunnen worden
Aristoteles: tabula rasa, mens geboren als onbeschreven blad
John Locke: empirisme
• Werkt tabula rasa idee verder uit
• Ontwikkeling o.i.v. omgeving die vormgeeft aan gedrag kind
• Iedereen kan alles worden
Rousseau: nativisme
• Kinderen worden geboren met inherent potentieel en talenten, die zich ontvouwen
naarmate ze opgroeien
• Rol opvoeding
o Begeleiding geven aangepast aan maturiteitsniveau
, o Gelegenheid tot exploratie bieden
o Aanmoedigen om natuurlijke interesses volgen
Start van de wetenschappelijke ontwikkelingspsychologie
Tot 1600 erkende men de kindertijd niet, gezien als miniatuurvolwassenen
Babybiografieën = fysieke en taalkundige mijlpalen kind vastleggen (1e geschriften waarin kinderen
methodisch werden bestudeerd)
Darwin: evolutietheorie
• Parallel tussen ontwikkeling individuen binnen een soort en hoe de soort zelf ontwikkeld is
• Schreef babybiografie over 1e jaar zoon
• Na zijn babybiografie pas echte systematische observatie kinderen → golf van
babybiografieën
• Start wetenschappelijke studie van ontwikkeling
18de – 19de eeuw industrialisatie: wetten voor bescherming tegen uitbuiting, onderwijs algemeen
toegankelijk → bewustzijn groeit → ontwikkelingspsychologie als apart vakgebied
20ste eeuw: ontwikkelingspsychologie als DISCIPLINE
Start grootschalige, systematische en langdurige onderzoeken naar kinderen en hun ontwikkeling
tijdens de rest van hun leven → bv. Genetic Studies of Genius = Terman Study of the gifted
Stanley Hall:
• Geïnspireerd door Darwin
• Ontogenese (ontwikkeling individu) als herhaling van fylogenese (ontwikkeling soort)
• Ontwikkeling als rijpingsproces (reeks genetisch bepaalde gebeurtenissen die zich
automatisch ontvouwen, zoals een bloem)
• Adolescentie als aparte ontwikkelingsfase
• Stichter Child Study Movement
• Adolescentie periode ‘storm en stress’
• 1e gebruik vragenlijsten, start normatieve benadering
Arnold Gesell:
• Leerling Hall
• ‘father of child development’
• 10 000 kinderen via observatie en ouderinterviews
• Gesell Developmental Schedules
• Als we effectieve hulpmiddelen gebruiken, onthult het kind zichzelf als we maar luisteren en
zien
, Alfred Binet:
• 1e intelligentietest
• Stimuleerde interesse in individuele verschillen in ontwikkeling
Gemeenschappelijk doel wetenschappers: groei verandering en stabiliteit tijdens (vooral) kindertijd
bestuderen
Eerste sterke klemtoon op erfelijke sturing → discipline noemde aanvankelijk genetische psychologie
Veranderingen:
• Nieuwe onderzoekstechnieken
• Ontwikkeling statistische technieken en onderzoeksparadigma’s
• Theorievorming kreeg nieuwe impulsen vanuit
o Pedagogiek: klemtoon rol opvoeding in ontwikkeling
o Behaviorisme: invloed ervaringen
Genetische psychologie → ontwikkelingspsychologie
Tot 20ste eeuw focus op kindertijd, hierna interesse in andere levensfasen vanuit andere disciplines:
• Sociologie: interesse in adolescentie (kinderen werken sneller volwassen rollen opnemen, nu
kinderen langer naar school gaan andere ontwikkeling)
• Geneeskunde: interesse veroudering
• Volwassenheid lang onderbestudeerd
Deeldisciplines lang los van elkaar:
o Kinderpsychologie
o Adolescentiepsychologie
o Psychogerontologie
Pas recent levensloopperspectief
Kernvraagstukken
Continuïteit – discontinuïteit
continuïteit Discontinuïteit
- Geleidelijke ontwikkeling - In sprongetjes, stapjes, fasen
- Kwantitatieve verschillen (hoeveelheid) - Kwalitatieve verschillen
bv: steeds meer vaardigheden of Bv: kind plast niet meer in zijn bed
kenmerken ontwikkelen, groeien, steeds
beter kunnen lezen - Elk stadium levert gedrag op dat qua
- Veranderen niet in aard, maar in inhoud en hoedanigheid anders is dan
omvang gedrag in eerdere stadia
- Prestaties op bepaald niveau vloeien
voort uit vorige niveaus
- Altijd meer complexer
