FORENSISCHE PSYCHOLOGIE
Academiejaar 2022 - 2023
Jana Vanhoof
,INTRODUCTIELES
INTRODUCTIE
NAAR EEN BEGRIP
• Forensische psychologie ≠ forensische wetenschap of wetshandhaving
• (Forensisch) psychologen bestuderen menselijk gedrag
• Forensische psychologen proberen psychologische principes toe te passen om het rechtssysteem te
helpen
“Forensic”
➔ “Forensis”
➔ Of the forum = een plaats waar geschillen werden opgelost
➔ Forensische betekent dus: “an open courtroom”
“Gerelateerd aan de wet”
Forensische psychologie = kruispunt tussen
criminologie, psychologie en de wet
GESCHIEDENIS
• Middeleeuwen en vroeger: goed en slecht was gerelateerd aan religie, demonen, heksen, zondaars,…
➔ Echter, was er wel individuele aansprakelijkheid
o “Jij bent verantwoordelijk voor je daden.”
• Einde Middeleeuwen: eerste gebruik v ‘krankzinnigheid’
• 19e eeuw: Lombroso: crimineel atavisme
o Crimineel atavisme: herkennen v criminelen op fysieke uitingsvormen
o Criminelen ➔ fysieke afwijkingen
Theorie Lombroso
“In general, thieves are notable for their expressive faces and manual dexterity, small wandering eyes that
are often oblique in form, thick and close eyebrows, distorted or squashed noses, thin beards and hair, and
sloping foreheads. Like rapists, they often have jug ears. Rapists, however, nearly always have sparkling
eyes, delicate features, and swollen lips and eyelids. Most of them are frail; some are hunchbacked.”
➔ D.m.v. deze theorie werd er een discussie opgestart en werden er nieuwe studies gevonden
➔ Het praten met psychopaten kan zorgen voor een vreemd gevoel. Dat is net wat Lombroso dacht en evt. de
start is v deze theorie
• 19e eeuw: ontwikkeling v theorieën rond waanzin en crimineel gedrag
• 1879: Eerste laboratorium voor experimentele psychologie (W. Wundt)
• 1908: ‘Op de getuigenbank’ (Münsterberg)
➔ Reeks essays om onderzoek te beschrijven over ooggetuigen getuigenissen, valse bekentenissen en
gebruik v psychologie bij juridische problemen
• 20e eeuw: psychologen werden meer en meer opgeroepen om hun (rudimentaire) kennis aan het
rechtssysteem als deskundige toe te voegen (bv. getuige-deskundige)
o Psychologie: hulpmiddel om tot eerlijke en rechtvaardige juridische resultaten te komen
, • Jenkins v. Verenigde Staten (1962): rechtbank oordeelde dat psychologische getuigenissen zou
kunnen worden toegelaten om strafrechtelijke verantwoordelijkheid te bepalen (d.w.z.
krankzinnigheid)
➔ Forensisch psychologen getuigen nu routinematig in krankzinnigheidszaken na beoordelen v
verdachten
➔ Strafrechtelijke verantwoordelijkheid: (accountability – inaccountability)
STANLEY MILGRAM EXPERIMEN T (1961)
A.d.h.v. deze studie heeft men proberen uit te leggen waarom er in de Holocaust zoveel Duitsers crimineel
gedrag vertoonden
➔ Gedrag kan beïnvloedt worden door de omgeving
STANFORD PRISON EXPERIMENT (1971)
“I offer a psychological account of how ordinary people sometimes turn evil and commit unspeakable acts. As
part of this account, The Lucifer Effect tells, for the first time, the full story behind the Stanford Prison
Experiment, a now-classic study I conducted in 1971. In that study, normal college students were randomly
assigned to play the role of guard or inmate for two weeks in a simulated prison, yet the guards quickly became
so brutal that the experiment had to be shut down after only six days.” (Philip Zimbardo)
HUIDIGE SITUATIE
Forensische psychologie werd alleen erkend als
specialisatie in 2001 door de American
Psychological Association
Er zijn wel verschillende onderwerpen waar
forensische psychologie in betrokken wordt
, PRAKTIJK VAN FORENSISCHE PSYCHOLOGIE
Dienst Gedragswetenschappen (Belgische federale politie)
• Polygraaf
• Databasebeheer v seksuele misdrijven
• Ondervraging v minderjarigen
o Tijdens het ondervragen v minderjarigen zijn suggestieve vragen afgewezen aangezien zij
moeilijkheden hebben met het vormen v een eigen mening
• Gedragsanalyse
o Ondersteunende verhoren: assisteren vd politie tijdens een verhoor
o Profilering
o Bedreigingsanalyse
o Observatie bij wederopbouw
o Getuigenbescherming (assessment)
3 hoofdactiviteiten voor forensisch psychologen:
1. ASSESSMENT
• Therapeutische vs. forensische assessment
➔ Welke verschillen?
o Goal: verminderen vh psychologisch afzien vs. juridische vraag beantwoorden
o Relatie: zorg en ondersteuning vs. onderzoeken en het zoeken naar de waarheid
o Cliënt: geëxamineerde vs. wie er betaald (rechtbank, procureur,…)
o Consequenties: ontwerpen v een interventie vs. mogelijks verliezen v vrijheid
o Accuraatheid vd info: onderzochte over het algemeen meer betrouwbaar vs. twijfelachtig
(sociale wenselijkheid)
• Methoden:
o Klinisch interview
▪ Meest belangrijke assessment. Wanneer de kans er is dat de cliënt zijn vrijheid kan
verliezen ga je hier niet lichtjes over. Je moet een idee hebben wie er voor je zit
zodat je een goed rapport voor de rechtbank kan opmaken
o Psychologische testen
▪ Projectieve testen (Rorschach, TAT …)
▪ Objectieve testen (MMPI-II …)
▪ Intelligentie testen (WAIS-IV …)
1. Antisociaal gedrag kan subtieler zijn wanneer je een hoger IQ hebt
▪ Neuropsychologische testen (Trail Making Test …)
1. Hersenschade → disinhibitie → verklaard gedrag
▪ Forensisch assessment instrumenten (PCL-R …)
1. Er wordt gemeten of er psychopathie aanwezig is
o Archief informatie
▪ Bv.: geestelijke gezondheidsdossiers, politierapporten, aanklachten en
veroordelingen ...
▪ Behoefte aan nauwkeurigheid bij forensische evaluaties
▪ Detectie v malingering (onderrapportage of overdrijven)
➔ Faking good of faking bad
Academiejaar 2022 - 2023
Jana Vanhoof
,INTRODUCTIELES
INTRODUCTIE
NAAR EEN BEGRIP
• Forensische psychologie ≠ forensische wetenschap of wetshandhaving
• (Forensisch) psychologen bestuderen menselijk gedrag
• Forensische psychologen proberen psychologische principes toe te passen om het rechtssysteem te
helpen
“Forensic”
➔ “Forensis”
➔ Of the forum = een plaats waar geschillen werden opgelost
➔ Forensische betekent dus: “an open courtroom”
“Gerelateerd aan de wet”
Forensische psychologie = kruispunt tussen
criminologie, psychologie en de wet
GESCHIEDENIS
• Middeleeuwen en vroeger: goed en slecht was gerelateerd aan religie, demonen, heksen, zondaars,…
➔ Echter, was er wel individuele aansprakelijkheid
o “Jij bent verantwoordelijk voor je daden.”
• Einde Middeleeuwen: eerste gebruik v ‘krankzinnigheid’
• 19e eeuw: Lombroso: crimineel atavisme
o Crimineel atavisme: herkennen v criminelen op fysieke uitingsvormen
o Criminelen ➔ fysieke afwijkingen
Theorie Lombroso
“In general, thieves are notable for their expressive faces and manual dexterity, small wandering eyes that
are often oblique in form, thick and close eyebrows, distorted or squashed noses, thin beards and hair, and
sloping foreheads. Like rapists, they often have jug ears. Rapists, however, nearly always have sparkling
eyes, delicate features, and swollen lips and eyelids. Most of them are frail; some are hunchbacked.”
➔ D.m.v. deze theorie werd er een discussie opgestart en werden er nieuwe studies gevonden
➔ Het praten met psychopaten kan zorgen voor een vreemd gevoel. Dat is net wat Lombroso dacht en evt. de
start is v deze theorie
• 19e eeuw: ontwikkeling v theorieën rond waanzin en crimineel gedrag
• 1879: Eerste laboratorium voor experimentele psychologie (W. Wundt)
• 1908: ‘Op de getuigenbank’ (Münsterberg)
➔ Reeks essays om onderzoek te beschrijven over ooggetuigen getuigenissen, valse bekentenissen en
gebruik v psychologie bij juridische problemen
• 20e eeuw: psychologen werden meer en meer opgeroepen om hun (rudimentaire) kennis aan het
rechtssysteem als deskundige toe te voegen (bv. getuige-deskundige)
o Psychologie: hulpmiddel om tot eerlijke en rechtvaardige juridische resultaten te komen
, • Jenkins v. Verenigde Staten (1962): rechtbank oordeelde dat psychologische getuigenissen zou
kunnen worden toegelaten om strafrechtelijke verantwoordelijkheid te bepalen (d.w.z.
krankzinnigheid)
➔ Forensisch psychologen getuigen nu routinematig in krankzinnigheidszaken na beoordelen v
verdachten
➔ Strafrechtelijke verantwoordelijkheid: (accountability – inaccountability)
STANLEY MILGRAM EXPERIMEN T (1961)
A.d.h.v. deze studie heeft men proberen uit te leggen waarom er in de Holocaust zoveel Duitsers crimineel
gedrag vertoonden
➔ Gedrag kan beïnvloedt worden door de omgeving
STANFORD PRISON EXPERIMENT (1971)
“I offer a psychological account of how ordinary people sometimes turn evil and commit unspeakable acts. As
part of this account, The Lucifer Effect tells, for the first time, the full story behind the Stanford Prison
Experiment, a now-classic study I conducted in 1971. In that study, normal college students were randomly
assigned to play the role of guard or inmate for two weeks in a simulated prison, yet the guards quickly became
so brutal that the experiment had to be shut down after only six days.” (Philip Zimbardo)
HUIDIGE SITUATIE
Forensische psychologie werd alleen erkend als
specialisatie in 2001 door de American
Psychological Association
Er zijn wel verschillende onderwerpen waar
forensische psychologie in betrokken wordt
, PRAKTIJK VAN FORENSISCHE PSYCHOLOGIE
Dienst Gedragswetenschappen (Belgische federale politie)
• Polygraaf
• Databasebeheer v seksuele misdrijven
• Ondervraging v minderjarigen
o Tijdens het ondervragen v minderjarigen zijn suggestieve vragen afgewezen aangezien zij
moeilijkheden hebben met het vormen v een eigen mening
• Gedragsanalyse
o Ondersteunende verhoren: assisteren vd politie tijdens een verhoor
o Profilering
o Bedreigingsanalyse
o Observatie bij wederopbouw
o Getuigenbescherming (assessment)
3 hoofdactiviteiten voor forensisch psychologen:
1. ASSESSMENT
• Therapeutische vs. forensische assessment
➔ Welke verschillen?
o Goal: verminderen vh psychologisch afzien vs. juridische vraag beantwoorden
o Relatie: zorg en ondersteuning vs. onderzoeken en het zoeken naar de waarheid
o Cliënt: geëxamineerde vs. wie er betaald (rechtbank, procureur,…)
o Consequenties: ontwerpen v een interventie vs. mogelijks verliezen v vrijheid
o Accuraatheid vd info: onderzochte over het algemeen meer betrouwbaar vs. twijfelachtig
(sociale wenselijkheid)
• Methoden:
o Klinisch interview
▪ Meest belangrijke assessment. Wanneer de kans er is dat de cliënt zijn vrijheid kan
verliezen ga je hier niet lichtjes over. Je moet een idee hebben wie er voor je zit
zodat je een goed rapport voor de rechtbank kan opmaken
o Psychologische testen
▪ Projectieve testen (Rorschach, TAT …)
▪ Objectieve testen (MMPI-II …)
▪ Intelligentie testen (WAIS-IV …)
1. Antisociaal gedrag kan subtieler zijn wanneer je een hoger IQ hebt
▪ Neuropsychologische testen (Trail Making Test …)
1. Hersenschade → disinhibitie → verklaard gedrag
▪ Forensisch assessment instrumenten (PCL-R …)
1. Er wordt gemeten of er psychopathie aanwezig is
o Archief informatie
▪ Bv.: geestelijke gezondheidsdossiers, politierapporten, aanklachten en
veroordelingen ...
▪ Behoefte aan nauwkeurigheid bij forensische evaluaties
▪ Detectie v malingering (onderrapportage of overdrijven)
➔ Faking good of faking bad
